Kháng nghị vụ 5 người được tuyên vô tội là thiếu căn cứ

LTS: Phó Chánh án TAND Tối cao Nguyễn Trí Tuệ vừa ký quyết định kháng nghị bản án hình sự phúc thẩm ngày 1-6 của TAND tỉnh Kon Tum tuyên năm công dân không phạm tội trộm cắp tài sản. Kháng nghị này đề nghị Ủy ban Thẩm phán TAND Cấp cao tại Đà Nẵng xét xử giám đốc thẩm hủy án phúc thẩm và giữ nguyên bản án sơ thẩm của TAND huyện Đắk Hà tuyên các bị cáo phạm tội trộm cắp tài sản.

Pháp Luật TP.HCM giới thiệu bài phân tích của TS Phan Anh Tuấn, Trưởng bộ môn Luật hình sự, Trường ĐH Luật TP.HCM.

TAND Tối cao đã kháng nghị vì cho rằng bản án phúc thẩm có sai lầm nghiêm trọng trong việc áp dụng pháp luật theo khoản 3 Điều 371 BLTTHS năm 2015. Bản án sơ thẩm và quyết định (QĐ) kháng nghị đều cho rằng cây gỗ trắc nêu trên đã bị chết là đối tượng tác động của tội trộm cắp tài sản. Vì thế, việc thống nhất thế nào là đối tượng tác động của các tội xâm phạm sở hữu là then chốt để giải quyết vụ án.

Hiểu rõ vấn đề mấu chốt

Theo Điều 105 BLDS 2015 thì tài sản bao gồm: vật, tiền, giấy tờ có giá và các quyền tài sản. Tuy nhiên, không phải tài sản nào cũng là đối tượng tác động của các tội xâmphạm sở hữu. Ví dụ giấy tờ có giá hữu danh, quyền tài sản như quyền tác giả, quyền sử dụng đất… không phải là đối tượng tác động của các tội xâm phạm sở hữu. Thực tế hành vi xâm phạm quyền tác giả sẽ bị xử lý về tội xâm phạm quyền tác giả.

Tương tự, đối với vật, không phải vật nào cũng là đối tượng tác động của các tội xâm phạm sở hữu. Nó phải có đặc điểm là vật có thực và phải là sản phẩm lao động của con người (nhằm bảo vệ công sức lao động). Các hành vi chiếm đoạt tài sản trong các tội xâm phạm sở hữu thực chất là hành vi chiếm đoạt giá trị sức lao động của con người. Đây là một đặc điểm quan trọng để xác định một vật có phải là đối tượng tác động của các tội xâm phạm sở hữu hay không.

Vật chưa có sự đầu tư sức lao động của con người thì không phải là đối tượng tác động của các tội xâm phạm sở hữu (mặc dù nó là tài sản theo quy định của pháp luật dân sự). Hành vi xâm phạm tài sản như khoáng sản, tài nguyên rừng… sẽ không bị xử lý về các tội xâm phạm sở hữu, mà có thể là đối tượng tác động của các tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế, các tội phạm về môi trường…

Ví dụ, trong BLHS 2015 quy định hành vi khai thác trái phép tài nguyên (tài sản công chưa có sự đầu tư sức lao động của con người) như cát, than thì có thể bị xử lý về tội vi phạm quy định về nghiên cứu, thăm dò, khai thác tài nguyên. ngược lại, nếu lấy trộm than đã khai thác của một công ty than thì có thể bị xử lý về tội trộm cắp tài sản. Việc đốt, phá rừng (loại tài sản công dưới dạng tài nguyên) trái phép thì có thể bị xử lý về tội hủy hoại rừng. ngược lại, nếu đốt, phá rừng trồng để kinh doanh thì có thể bị xử lý về tội hủy hoại tài sản.

Giữa lý luận và quy định pháp luật là thống nhất từ trước đến nay chứ không phải bây giờ mới đặt ra. Trên cơ sở ấy, Thông tư liên tịch số 19/2007 giữa Bộ NN&PTNT - Bộ Tư pháp - Bộ Công an - VKSND Tối cao - TAND Tối cao (hướng dẫn một số điều của BLHS về các tội phạm trong lĩnh vực quản lý rừng, bảo vệ rừng và quản lý lâm sản) cũng thể hiện nội dung này.

Theo hướng dẫn tại Mục IV.1.1.2.b của Thông tư liên tịch số 19/2007 thì chỉ có thể xử lý tại Chương XIV Các tội xâm phạm sở hữu (trong đó có tội trộm cắp tài sản) khi cây gỗ trắc mà các bị cáo cưa thuộc rừng trồng hoặc rừng khoanh nuôi tái sinh. Như vậy, đối tượng của các tội xâm phạm sở hữu chỉ có thể là những tài sản có sự đầu tư sức lao động của con người.

Các bị cáo tại tòa và niềm vui cùng luật sư trong ngày được tuyên vô tội. Ảnh: N.NGA

Án phúc thẩm không sai lầm nghiêm trọng

Tại QĐ kháng nghị giám đốc thẩm nhận định: “Rừng đặc dụng Đắk Uy là rừng tự nhiên và cây gỗ trắc đã chết khô vẫn là tài sản của Nhà nước và Nhà nước đã giao cho Ban quản lý rừng đặc dụng Đắk Uy quản lý, bảo vệ. Tại thời điểm các bị cáo cưa hạ, cây gỗ trắc nêu trên đã bị chết nhưng vẫn có giá trị (theo kết luận định giá tài sản thì lóng gỗ trắc mà các bị cáo lấy trộm có chiều dài 2,07 m, đường kính 27,5 cm, có giá trị 19.680.000 đồng)”.

Như vậy, QĐ kháng nghị giám đốc thẩm cũng đã thừa nhận cây gỗ trắc đã chết khô là tài sản chưa có sự đầu tư sức lao động của con người bởi vì “rừng đặc dụng Đắk Uy là rừng tự nhiên”.

QĐ cho rằng cây gỗ trắc đã chết khô vẫn là tài sản của Nhà nước và Nhà nước đã giao cho Ban quản lý rừng đặc dụng Đắk Uy quản lý, bảo vệlà đúng. Bởi Điều 53 Hiến pháp 2013 quy định tài sản của Nhà nước là: “Đất đai, tài nguyên nước, tài nguyên khoáng sản, nguồn lợi ở vùng biển, vùng trời, tài nguyên thiên nhiên khác và các tài sản do Nhà nước đầu tư, quản lý là tài sản công thuộc sở hữu toàn dân do Nhà nước đại diện chủ sở hữu và thống nhất quản lý”.

Tuy nhiên, cần phải khẳng định đây là tài sản thuộc sở hữu nhà nước nhưng chưa có sự đầu tư sức lao động của con người với lý do “rừng đặc dụng Đắk Uy là rừng tự nhiên”.

Việc tòa phúc thẩm nhận định: “Toàn bộ cây rừng tại rừng đặc dụng Đắk Uy là cây gỗ tự nhiên, trong các năm qua, không được bất cứ cơ quan có thẩm quyền nào cho phép khai thác, tận thu, không được giao cho bất cứ cơ quan nào sử dụng, định đoạt. Lóng gỗ trắc mà các bị cáo đã chiếm đoạt không được coi là tài sản của ban quản lý rừng hay của bất cứ cơ quan, tổ chức cụ thể nào” là không đúng. Bởi vì cây gỗ trắc trong rừng đặc dụng Đắk Uy (rừng tự nhiên) là tài nguyên thuộc tài sản công do Nhà nước quản lý theo Điều 53 Hiến pháp 2013.

Tóm lại, cây gỗ trắc đã chết khô trong rừng tự nhiên Đắk Uy là tài sản công do Nhà nước quản lý. Tuy là tài sản công nhưng nó không có sự đầu tư sức lao động của con người nên không phải là đối tượng tác động của các tội xâm phạm sở hữu. Điều đó cũng có nghĩa là các bị cáo trong vụ án này không phạm tội trộm cắp tài sản như bản án phúc thẩm đã tuyên.

Hay nói cách khác, bản án phúc thẩm không có “sai lầm nghiêm trọng trong việc áp dụng pháp luật” như nhận định của QĐ kháng nghị giám đốc thẩm. Vì thế không có căn cứ để kháng nghị theo thủ tục giám đốc thẩm theo khoản 3 Điều 371 BLTTHS 2015.

TS PHAN ANH TUẤN