Khám phá bí ẩn 'Thành phố của các vị thần' bị thất lạc

Teotihuacan ở đâu?

Teotihuacan theo theo ngôn ngữ cổ đại Nahuatl có nghĩa “Thành phố của các vị thần”, nơi có Kim tự tháp Mặt Trời và Kim tự tháp Mặt Trăng, tồn tại từ thế kỷ I đến thế kỷ V, và đã được UNESCO công nhận là di sản thế giới vào năm 1987. Teotihuacan tọa lạc trong lòng chảo Mexico, cách TP Mexico ngày nay 50 km về phía đông bắc, thuộc nền văn minh Maya.

Vào thời kỳ hoàng kim (khoảng 500 TCN), thành phố rộng tới 20 km vuông, dân số ước tính khoảng 200.000 người. Người dân định cư ở đây vào năm 400 TCN, nhưng thịnh hành và sôi động phải ba thế kỷ sau đó, nhất là khi có sự xuất hiện của những người tị nạn từ Cuicuilco, một thành phố bị phá hủy bởi núi lửa. Vào khoảng năm 750 TCN, trung tâm Teotihuacan bị hỏa hoạn, có thể là do nổi dậy hoặc do nội chiến. Nhiều thế kỷ sau, khu vực này trở thành nơi hành hương của người Aztec. Thành phố là nơi hội tụ của giới thương nhân bốn phương, các lễ nghi tôn giáo lớn, trong đó có tục dùng người sống để tế thần được các nhà cai trị linh mục của thành phố đứng ra tổ chức.

Kim tự tháp Mặt trăng nhìn từ Kim tự tháp Mặt trời

Thành phố có khoảng 2.000 căn hộ một tầng, nổi tiếng là Đại lộ Tử thần (Calle de los Muertos), dài 2,4 km. Tọa lạc phía bắc của đại lộ này là Kim tự tháp Mặt trăng cao 43 mét, kích thước 130 x 156 m. Dọc theo phía nam của đại lộ là công viên Ciudadela (Thành Citadel). Trong thành có đền Quetzalcoatl (Đền thờ Rắn lông vũ) dưới dạng một kim tự tháp bị cắt cụt. Kim tự tháp Mặt trời là một trong những cấu trúc lớn nhất ở Tây bán cầu. Nó trải dài từ phía đông của Đại lộ Tử thần. Kim tự tháp cao 66 mét so với mặt đất, kích thước 220 x 230 m. Tháp được xây dựng với chừng 765.000 m3 đá. Vào đầu những năm 1970, cuộc thám hiểm bên dưới kim tự tháp đã tiết lộ một hệ thống các hang động và hầm. Thành phố bắt đầu được khai quật vào năm 1884 và sau nửa cuối thế kỷ 20, nhưng sôi động phải kể đến những năm đầu thế kỷ 21.

Trạm năng lượng cổ xưa của loài người

Theo niên đại Teotihuacan thì thành phố này còn cổ xưa hơn cả những gì được giả định. Bằng chứng, khi người Aztec cổ đại đặt chân đến đây, thành phố đã được thành hình, từng là nền văn minh đầy bí ẩn và bị thất lạc, bị bỏ quên trong rừng rậm rạp. Ngay cả cái tên Teotihuacan cũng được đặt sau này, có nguồn gốc từ ngôn ngữ Nahuatl của người Aztec. Vì vậy “trích ngang” về những người dựng lập thành phố cho đến nay vẫn còn là bí ẩn.

Quang cảnh Đại lộ Tử thần và Kim tự tháp Mặt trời nhìn từ Kim tự tháp Mặt trăng

Theo thiết kế nguyên thủy của Teotihuacan, người cổ đại đã không chỉ có kiến thức uyên thâm về chiêm tinh, thiên văn, toán học mà còn rất giỏi về kiến trúc, xây dựng. Teotihuacan được xây dựng mô phỏng y chang chòm sao Orion. Nếu quan sát từ trên cao, cấu trúc Teotihuacan giống một bảng mạch điện tử, trong đó Kim tự tháp Mặt trời và Kim tự tháp Mặt Trăng là hai chip xử lý chính. Các nhà khoa học hiện đại cho rằng, với cấu trúc nói trên, kim tự tháp thực sự là một “nhà máy năng lượng mặt trời” rất hiệu quả bởi người cổ đại xem ánh sáng là nguồn năng lượng có sẵn và dồi dào nhất.

Dòng sông thủy ngân ẩn mình dưới kim tự tháp

Theo tờ Guardian của Anh, năm 2003, các nhà khảo cổ phát hiện thấy một đường hầm bên dưới kim tự tháp ở Teotihuacan. Tuy đã hơn 1.800 năm, đường hầm này vẫn còn nguyên vẹn, báu vật vẫn ở nguyên vị trí như lúc làm lễ tế thần. Đặc biệt, phát hiện thấy dòng sông thủy ngân trong một hầm ngầm bên dưới Đền thờ rắn lông vũ. Đây là mắt xích quan trọng liên quan đến huyền thoại về lăng mộ hoàng gia ở Teotihuacan. Trần đường hầm có dấu vết của bột kim loại phát sáng, giống như ánh sao lấp lánh ban đêm. Đó là bột pyrit, khiến người ta có cảm giác như đang đứng dưới một dải ngân hà.

Teotihuacan trên bản đồ

Nhóm khai quật tìm thấy một số quả cầu chứa hóa chất và khoáng chất chôn trong đất. Hàng trăm quả cầu vàng đã được khai quật ở các mức phân hủy khác nhau. Ngoài ra, các nhà khảo cổ còn phát hiện thấy các bức tường được phủ pyrit, làm cho một số đoạn đường hầm tỏa sáng lân tinh. Xem xét cặn kẽ và quét laser, các nhà khoa học phát hiện thấy đường hầm kết thúc ở một khu vực khép kín hình chữ X, ngay phía dưới chính tâm của kim tự tháp.

Theo phán đoán của khoa học hiện đại, rất có thể bột kim loại được mang từ một nơi khác tới để sơn trần hầm. Cũng tại đây, ở độ sâu trên 100m bên dưới Đền thờ rắn lông vũ người ta phát hiện thấy 50.000 hiện vật như xương động vật, công cụ lao động, kim loại, răng cá sấu xanh, pha lê và tượng điêu khắc mô tả báo đốm đang trong tư thế săn mồi... Đáng chú ý là mô hình núi non thu nhỏ, gắn với các bể thủy ngân lỏng tí hon tượng trưng cho hồ nước. Được biết, những hiện vật này đang được trưng bày tại Bảo tàng de Young ở San Francisco Mỹ kể từ tháng 9-2017.

Một bức tranh tường mô tả Nữ thần vĩ đại Teotihuacan

Ông Sergio Gomez Chavez, trưởng nhóm khảo cổ, người phát hiện thấy đường hầm nói trên cho hay, tuy chứa đựng nhiều bí ẩn song đường hầm nói trên giúp chúng ta hiểu rõ hơn về cấu trúc và truyền thuyết của Teotihuacan. Việc phát hiện này cũng rất tình cờ, ban đầu do mưa lớn để lộ một vết nứt ngay gần chân kim tự tháp, gây nguy hiểm cho du khách. Khám phá kỹ hơn thì thấy phía dưới là chiếc hố hình trụ giống như một chiếc giếng, có mùi hôi khó chịu. Nhờ robot gắn với máy quay thì thấy đường hầm dài bằng sân bóng đá, chạy qua quảng trường lớn gần kề và kim tự tháp.

Kim tự tháp Mặt trời và Mặt trăng không giống với kim tự tháp cổ đại của Ai Cập. Mục đích làm đền thờ chứ không phải lăng mộ, được kết nối với nhau bởi Đại lộ Tử thần. Trên tường đường hầm có nhiều hình tượng liên quan đến thánh thần, mô tả vũ trụ hình thành từ 3 tầng, gồm tầng trời, tầng đất và thế giới bên kia kết nối với nhau bởi một trục. Niềm tin này khác với trong Kinh thánh, thay vì địa ngục tối tăm, niềm tin của người Teotihuacan mang tính tích cực hơn, như giàu sang, sung túc, thậm chí còn có cả ý tưởng tái sinh. Cuối đường hầm có 4 bức tượng đá xanh nói về những pháp sư sáng lập ra Teotihuacan, có nhiệm vụ hướng dẫn những người hành hương về chốn linh thiêng. Họ mang theo những công cụ để làm phép, trong đó có mặt dây chuyền và gương pyrit. Ngoài ra, những bức họa này còn mô tả động vật hoang dã gắn liền với những thần thoại kỳ quái... Những hiện vật này hiện được trưng bày tại triển lãm, giúp hậu thế hiểu thêm về nền văn minh Teotihuacan từng nở rộ nhiều thế kỷ nhưng sau đó lại bị thất lạc, quên lãng và đến nay vẫn chưa được giải mã.

Mai Nguyễn (Dịch)