Jakarta - thành phố đang chìm

Jakarta được giới chuyên gia dự đoán sẽ hoàn toàn bị nhấn chìm vào năm 2050. Nguồn: AP.

Lũ lụt và sụt lún đất

Jakarta nằm trên một vùng đất đầm lầy, có tới 13 con sông chảy xung quanh nó. Bởi vậy không ngạc nhiên khi lũ lụt thường xuyên xảy ra ở thành phố này, và theo giới chuyên gia, tình trạng đó ngày càng trở nên tồi tệ. Nhưng không chỉ dừng ở đó, thành phố này đang dần biến mất vào lòng đất theo đúng nghĩa đen.

“Khả năng thành phố Jakarta bị nhấn chìm không phải chuyện đùa cợt” - Heri Andreas, chuyên gia nghiên cứu về tình trạng sụt lún ở Jakarta suốt 20 năm qua thuộc Viện Công nghệ Bandung, cho hay - “Theo dự đoán, đến năm 2050, khoảng 95% khu vực Bắc Jakarta sẽ bị chìm dưới mặt nước”.

Và điều đó đang xảy ra - khu vực Bắc Jakarta đã sụt lún 2,5 m trong 10 năm qua và đang tiếp tục chìm xuống 25 cm trong năm nay, tức ở mức độ gấp đôi so với mức trung bình của các thành phố lớn trên toàn cầu. Jakarta đang sụt lún khoảng 1 - 1,5 cm mỗi năm và gần một nửa thành phố này giờ nằm thấp hơn mực nước biển.

Ảnh hưởng từ tình trạng trên có thể cảm nhận thấy ở khu vực phía Bắc Jakarta.

Ở quận Muara Baru, toàn bộ một tòa nhà văn phòng bị bỏ hoang. Nó từng là trụ sở của một công ty đánh cá nhưng nay chỉ có mỗi tầng trệt là còn vận hành. Vùng đất xung quanh tòa nhà cao hơn nên nước không có chỗ để thoát, khiến tòa nhà bị ngập. Có rất nhiều tòa nhà bị ngập như vậy ở khu vực này, và chủ sở hữu của chúng luôn cố gắng sửa chữa nhưng bất thành.

Cách đó không xa là một chợ cá. “Lối đi gồ ghề như sóng biển, uốn lên cong xuống, ai đi qua cũng bị ngã”- Ridwan, một cư dân ở Muara Baru cho hay. Vì tầng nước ngầm dưới lòng đất đang cạn kiệt, nền đất ngôi chợ cũng dịch chuyển và sụt xuống. “Qua từng năm một, nền đất cứ thế sụt lún”- ông Ridwan nói.

Bắc Jakarta từng là một thành phố cảng và ngay cả ngày nay nó vẫn sở hữu một trong những cảng biển đông đúc nhất ở Indonesia, cảng Tanjung Priok. Vị trí chiến lược của nó nhờ có con sông Ciliwung chảy qua và đổ ra biển Java, là một trong những lý do mà thực dân Hà Lan trước kia biến nó thành một cảng biển trung tâm vào thế kỷ 17.

Một bức tường chắn sóng dài 32 km đang được xây dựng dọc Vịnh Jakarta. Nguồn: Getty.

1,8 triệu người sống trong vùng nguy hiểm

Ngày nay, khoảng 1,8 triệu dân đang sống ở khu vực này.

Fortuna Sophia, một cư dân của quận Muara Baru, sống trong một tòa biệt thự sang trọng có tầm nhìn ra biển. Thực tế rằng ngôi nhà của bà đang chìm dần khó có thể nhận ra bằng mắt thường, nhưng cứ mỗi 6 tháng, các vết nứt trên tường nhà bắt đầu hiện ra.

“Chúng tôi phải liên tục sửa nhà”- bà Sophia nói - “Công nhân xây dựng nói rằng các vết nứt được gây ra bởi nền đất dịch chuyển”.

Bà Sophia đã sống ở đây suốt 4 năm qua, và chứng kiến nhiều trận lũ lụt. “Nước biển đổ ập vào nhà chúng tôi, lấp đầy bể bơi. Chúng tôi từng nhiều lần phải di chuyển hết đồ đạc lên tầng trên”.

Ảnh hưởng mà các ngôi nhà cỡ nhỏ phải hứng chịu thậm chí còn ghê gớm hơn. Những ngôi nhà từng có tầm nhìn ra biển tuyệt đẹp giờ chỉ trông thấy những đê kè xám xịt, cư dân liên tục phải sửa lại nhà để giữ cho nước biển không xâm lấn.

“Mỗi năm, các con sóng biển lại cao hơn 5 cm”- Mahardi, một ngư dân, cho hay.

Thế nhưng các nhà phát triển nhà ở vẫn tiếp tục đẩy mạnh tiến độ hoạt động trong khu vực này. Ngày càng có thêm các khu căn hộ hạng sang mọc lên ở Bắc Jakarta bất chấp rủi ro về tình trạng lụt. Người đứng đầu ủy ban cố vấn thuộc Hiệp hội Phát triển Nhà ở Indonesia, Eddy Ganefo, cho hay ông đã kêu gọi chính phủ ngừng phát triển nhà ở tại khu vực này, nhưng cho hay “khi còn bán được các căn hộ, việc phát triển vẫn tiếp diễn”.

Khai thác nước ngầm quá độ

Không chỉ khu vực phía Bắc mà phần còn lại của Jakarta cũng đang chìm dần, chỉ là với tốc độ chậm hơn. Ở Tây Jakarta, nền đất đang sụt lún với tốc độ 15 cm mỗi năm, ở phía Đông là 10 cm mỗi năm, ở trung tâm Jakarta là 2 cm/năm và ở phía Nam là 1 cm.

Các thành phố ven biển trên toàn thế giới cũng bị ảnh hưởng bởi mực nước biển tăng gây ra bởi hiện tượng biến đổi khí hậu. Mực nước biển tăng xảy ra do dãn nở nhiệt - diện tích nước mở rộng do nhiệt độ tăng - và tan chảy băng ở hai cực Trái đất. Nhưng tốc độ chìm của Jakarta lại khiến giới chuyên gia choáng váng.

Tốc độ sụt lún đáng báo động của Jakarta một phần là do việc khai thác quá độ nước ngầm để sử dụng làm nước uống, tắm giặt và nhiều mục đích khác. Nước từ vòi không đáng tin hoặc không được lắp đặt ở phần lớn các khu vực, nên người dân không còn cách nào khác ngoài việc phải khoan nước ngầm.

Và khi nước ngầm được bơm lên, đất đai ở bên trên như nằm trên một trái bóng bị xịt hơi, dẫn đến tình trạng sụt lún. Tình trạng này càng trở nên tồi tệ hơn do các quy định của chính phủ, trong đó cho phép bất cứ ai - từ các chủ sở hữu căn hộ cho tới các nhà điều hành siêu thị lớn - tự đào nước giếng để sử dụng.

“Mọi người đều có quyền, từ người dân cho tới các công ty, sử dụng nước ngầm miễn là nằm tỏng khuôn khổ luật pháp”- Heri Andreas nói.

Nhiều người dân nói rằng họ không còn lựa chọn nào khác bởi chính quyền không thể đáp ứng được nhu cầu sử dụng nước của họ, và giới chuyên gia xác nhận rằng các cơ quan quản lý nguồn nước chỉ đáp ứng được 40% nhu cầu sử dụng nước của toàn bộ Jakarta.

Hendri- chủ một khu nhà trọ ở trung tâm Jakarta, cho hay ông đã tự đào nước ngầm để cung cấp cho khách trọ suốt 10 năm nay. Ông chỉ là một trong số rất nhiều người trong khu phố làm như vậy. “Sử dụng nước ngầm tự cung tốt hơn là dựa vào chính quyền. Một khu nhà trọ thế này cần rất nhiều nước”; Hendri nói.

Những giải pháp tình thế

Chính quyền thành phố chỉ đến gần đây mới thừa nhận rằng họ gặp vấn đề về khai thác nguồn nước bất hợp pháp.

Tháng Năm năm nay, chính quyền Jakarta đã kiểm tra 80 tòa nhà ở khu trung tâm Jalan Thamrin, một tuyến đường quy tụ nhiều tòa nhà chọc trời, trung tâm mua sắm và khách sạn. Họ phát hiện ra 56 tòa nhà tự khai thác nước ngầm và 33 tòa nhà khác khai thác nước một cách trái phép.

Thị trưởng Jakarta Anies Baswedan nói rằng mọi người cần phải có giấy phép khai thác nước để chính quyền có thể đo đạc được lượng nước ngầm đang được rút lên. Những người không có giấy phép sẽ bị thu hồi giấy chứng nhận công trình, cũng như các loại giấy chứng nhận kinh doanh.

Chính quyền thành phố cũng hy vọng rằng Great Garuda, một bức tường chắn nước biển dài 32 km đang được xây dựng dọc Vịnh Jakarta cùng 17 đảo nhân tạo với tổng giá trị 40 tỷ USD, sẽ giúp ngăn chặn được tình trạng chìm dần của thành phố.

Dự án này đang được hỗ trợ bởi chính phủ Hà Lan và Hàn Quốc, dự án còn có một đầm phá nhân tạo mà trong đầm có mực nước thấp hơn, cho phép nước sông trong thành phố thoát vào đó, đối phó với lũ lụt khi mưa đến.

Tuy nhiên, vào năm ngoái, 3 tổ chức phi lợi nhuận của Hà Lan đã công bố một báo cáo, tỏ ý nghi ngờ hiệu quả của tường biển và đảo nhân tạo trong vấn đề giải quyết sụt lún ở Jakarta. Jan Jaap Brinkman, nhà thủy văn học công tác ở Viện nghiên cứu nước Deltares của Hà Lan, đánh giá đây chỉ là biện pháp tạm thời. Nó sẽ chỉ giúp Jakarta ngăn sụt lún ngắn hạn trong 20 - 30 năm.

“Chỉ có một giải pháp duy nhất và ai cũng biết đó là gì” - ông Brinkman cho hay.

Đó chính là ngừng mọi hoạt động khai thác nước ngầm và sử dụng các nguồn nước khác, như nước mưa hoặc nước máy từ các hồ chứa nhân tạo. Vị chuyên gia cho hay Jakarta cần phải thực hiện điều này vào năm 2050 để tránh tình trạng sụt lún thêm.

Thị trưởng Jakarta Anies Baswedan thì đưa ra một giải pháp tham vọng hơn. Ông nói rằng người dân nên khai thác nước ngầm sử dụng công nghệ lỗ thấm biopori, trong đó đào một hố rộng 10 cm, sâu 100 m để nước hấp thụ trở lại lòng đất. Tuy nhiên, giới phê bình cho rằng biện pháp này chỉ giải quyết được mực nước ngầm ở bề mặt, trong khi người dân Jakarta thường đào sâu hàng trăm mét để lấy nước.

Chính quyền Tokyo, Nhật Bản cũng từng sử dụng phương pháp này khi phải đối mặt với tình trạng sụt lún nghiêm trọng cách đây 50 năm. Chính phủ cũng hạn chế sử dụng nước ngầm, các doanh nghiệp được yêu cầu sử dụng nước tái chế. Và tình trạng sụt lún được ngăn chặn. Nhưng để làm được điều tương tự, Jakarta cần có nguồn nước thay thế.

Linh Chi