Israel thành lập chính phủ mới

Vợ chồng ông Netanyahu. Ảnh: Reuters.

Việc ký thỏa thuận liên minh với RZP được coi là “trái ngọt” dành cho ông Netanyahu sau rất nhiều nỗ lực tìm kiếm sự đồng thuận với các đảng phái khác trong việc thành lập chính phủ mới. Theo thỏa thuận mới được ký kết, ông Betzalel Smotrich - Chủ tịch RZP sẽ vào ghế Bộ trưởng Tài chính trong chính phủ mới, còn RZP sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc hoạch định các chính sách của chính quyền Israel đối với khu Bờ Tây.

Theo giới truyền thông Israel, ngày 5/12, ông Netanyahu chỉ còn phải thuyết phục đảng Shas, đảng Ngũ thư Do Thái giáo thống nhất (UTJ) ra nhập liên minh thành lập chính phủ.

Như vậy, sau những khó khăn giai đoạn đầu, các mảnh ghép để thành lập chính phủ mới đang được ông Netanyahu hoàn thiện với sự thỏa hiệp giữa Likud và các bên. Việc ai làm Thủ tướng cũng như thành phần Chính phủ Israel luôn thu hút sự chú ý của các quốc gia Trung Đông, khối Ả Rập cũng như thế giới. Vì hơn 50 năm qua, Israel đã chứng tỏ sức mạnh về quân sự, khoa học công nghệ, tiềm năng kinh tế, trong khi căng thẳng, xung đột vũ trang trong khu vực gia tăng. Mới đây, đặc phái viên của Liên hợp quốc về tiến trình hòa bình Trung Đông, ông Tor Wennesland cho biết, mức độ bạo lực tăng cao ở khu vực ở Bờ Tây trong những tháng gần đây, bao gồm các cuộc tấn công nhằm vào thường dân Israel và Palestine, việc gia tăng sử dụng vũ khí và bạo lực liên quan đến người định cư gây ra đau khổ nghiêm trọng cho dân thường.

Trong tình thế đó, Trung Đông sẽ ra sao khi ông Netanyahu trở thành Thủ tướng Israel?

Do không có được đa số phiếu trong cuộc tổng tuyển cử bầu Quốc hội (Knesset) vừa qua, đảng Likud của ông Netanyahu buộc phải tìm kiếm sự hợp tác của các đảng phái khác để thành lập Chính phủ mới. Tổng thống Isaac Herzog đã chỉ định đảng Likud đứng ra đàm phán thành lập chính phủ, mà nếu thành công thì ông Netanyahu sẽ trở thành Thủ tướng.

Hạn chót cho đảng Likud và ông Netanyahu là vào ngày 11/12 tới. Truyền thông Trung Đông gọi đây là “phán quyết 28 ngày”, chỉ việc kể từ ngày 13/11 khi mà Tổng thống Isaac Herzog cho phép ông Netanyahu thành lập chính phủ mới. Trong trường hợp hết hạn mà Likud vẫn không thành lập được chính phủ thì Tổng thống sẽ chỉ định một nhà lập pháp khác thay ông Netanyahu.

Dù khá lạc quan nhưng ông Netanyahu đang đứng trước nhiệm vụ hết sức khó khăn khi vừa phải dung hòa lợi ích của các đảng phái trong chính phủ liên minh với lập trường của chính phủ Israel trong quan hệ với các đồng minh, đặc biệt là Mỹ. Giới quan sát chính trị Trung Đông cho rằng, rất có thể sau “phán quyết 28 ngày”, dù rằng thành lập được chính phủ nhưng ông Netanyahu có thể sẽ phải xin thêm Tổng thống Herzog 2 tuần để ổn định.

Trước đó, kể từ ngày 30/6, chính trường Israel xáo trộn với việc Quốc hội (Knesset) bỏ phiếu thông qua dự luật tự giải tán và đã tổ chức cuộc bầu cử vào đầu tháng 11. Đáng chú ý, đó là cuộc bầu cử thứ 5 tại nước này trong vòng chưa đầy 4 năm.

Dự luật giải tán Knesset đạt được sự đồng thuận sau nhiều ngày tranh cãi kịch tính đến phút chót giữa liên minh cầm quyền và phe đối lập về thời điểm tổ chức tổng tuyển cử và nhiều vấn đề liên quan khác. Hơn 1 năm, chính phủ đương nhiệm của ông Bennett và ông Lapid đã vất vả tìm tiếng nói chung cho một liên minh 8 đảng, từ đó dẫn tới việc chính phủ không thể thông qua các chính sách quan trọng.

Trong bối cảnh đó, cựu Thủ tướng huyền thoại, ông Netanyahu đã trở lại chính trường với kết quả giành được từ cuộc bầu cử. Ông Netanyahu, 73 tuổi, là Thủ tướng có thời gian tại vị lâu nhất Israel với hơn 15 năm cầm quyền. Tháng 5/2021, ông phải rời ghế Thủ tướng do cựu phụ tá Naftali Bennett liên kết với ông Lapid để lập chính phủ liên minh.

Sinh năm 1949 tại Tel Aviv trong một gia đình trí thức, ông Netanyahu được nuôi dạy ở Jerusalem, trước khi gia đình di cư đến Mỹ và ông học trường trung học ở Philadelphia (bang Pennsylvania). Quay về Israel sau khi tốt nghiệp trung học, ông Netanyahu gia nhập đơn vị biệt kích Sayeret Matkal tinh nhuệ của Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF).

5 năm tại ngũ, ông được thăng quân hàm đại úy và từng bị thương khi tham gia các chiến dịch quân sự ở Jordan, Lebanon và chiến tranh Ả Rập - Israel lần thứ tư vào năm 1973. Xuất ngũ, ông quay lại Mỹ và tốt nghiệp Viện Công nghệ Massachusetts (MIT) và theo học ngành khoa học chính trị của Đại học Harvard.

Năm 1976, ông quay về Israel, cùng cha thành lập Viện Chống khủng bố Yonatan Netanyahu và bắt đầu xây dựng các mối quan hệ với giới chính khách. Ông Netanyahu bước vào chính trường Israel với việc gia nhập đảng Likud năm 1988. Năm 1993, trở thành Chủ tịch Likud. Năm 1995, Thủ tướng lúc bấy giờ, ông Rabin bị ám sát, ông Netanyahu trở thành Thủ tướng trẻ tuổi nhất của Israel vào thời điểm nhậm chức (46 tuổi). Đến năm 1999, đảng Likud thất bại trước đảng Lao động và mất ghế Thủ tướng. Ông tạm thời lui khỏi chính trường trước khi quay lại nội các dưới thời Thủ tướng Ariel Sharon.

Năm 2007, ông được bầu làm Chủ tịch Likud và một lần nữa quay lại cương vị Thủ tướng năm 2009 và liên tục cầm quyền suốt 12 năm. Đến năm 2021 một lần nữa lại rời khỏi cương vị này. Và lần này, nếu thành công, ông Netanyahu sẽ là lần thứ 3 làm Thủ tướng Israel.

Nhiều khả năng chính phủ mới của Israel sẽ tiến hành các chương trình nghị sự giảm căng thẳng với người Palestine, mở rộng các thỏa thuận hòa bình với các nước Ả Rập, cũng như củng cố và làm sâu sắc hơn quan hệ đồng minh chiến lược với Mỹ. Trong khi đó, dù ông Netanyahu chưa thành lập được chính phủ thì Đại sứ Mỹ tại Israel, ông Thomas Nides, cho biết đã trao đổi với ông Netanyahu, bày tỏ mong muốn “sẵn sàng làm việc cùng nhau để duy trì quan hệ gắn kết không thể bẻ gãy”.

Thế Tuấn