Iran bắn rơi RQ-4, phô bày nhược điểm của các drone Mỹ

Máy bay không người lái (drone) là công cụ chính của Mỹ trong cuộc chiến chống lại các tổ chức nổi dậy như Taliban và Nhà nước Hồi giáo (IS), nhưng việc Iran bắn hạ một trong các máy bay đó đã làm lộ rõ hạn chế của chúng trước những kẻ thù tinh vi hơn, theo AFP.

Máy bay không người lái có sức hấp dẫn đáng kể: không đặt con người vào hiểm nguy, có thể bay hơn một ngày và cho phép thực hiện các nhiệm vụ giám sát kéo dài. Thế nhưng, chúng lại dễ bị tấn công bởi các hệ thống phòng không, cũng như thường rất đắt đỏ và việc máy bay bị bắn hạ có thể khiến phần cứng nhạy cảm rơi vào tay kẻ thù.

Dễ bị tấn công

Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran (IRGC) xác nhận họ bắn rơi một chiếc RQ-4A Global Hawk của Mỹ hôm 20/6. Tehran cho rằng chiếc máy bay không người lái đã xâm phạm không phận Iran, trong khi Mỹ nói máy bay hoạt động ở không phận quốc tế gần eo biển Hormuz.

Máy bay không người lái của Mỹ "thường không tàng hình, chúng nhìn chung không ấn tượng về mặt khí động học", Michael O'Hanlon, Giám đốc bộ phận Nghiên cứu Chính sách Đối ngoại tại Viện Brookings, nhận xét.

"Tôi tin rằng các hệ thống phòng không tinh vi sẽ tiếp tục có cơ hội tốt để bắn hạ một chiếc máy bay như RQ-4 bất cứ khi nào nó làm nhiệm vụ giám sát lãnh thổ hoặc các tài sản khác của họ".

Máy bay không người lái RQ-4A Global Hawk của Mỹ. Ảnh: Wikimedia Commons.

Song "phải mất khá nhiều thời gian để nhắm mục tiêu vào một tài sản quân sự của Mỹ và hầu hết quốc gia sẽ không làm điều đó chỉ vì Iran dường như đã 'thoát khỏi chuyện này' ở đây", ông O'Hanlon nói, lưu ý rằng việc Mỹ trả đũa Iran nghĩa là không có chuyện Iran "bình an vô sự".

Arthur Holland Michel, Đồng giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Máy bay Không người lái tại Đại học Bard, cho biết: "Nói chung, những máy bay không người lái này không được thiết kế với tư duy về không phận đang xảy ra căng thẳng".

"Nếu bạn nhìn vào lịch sử hoạt động của RQ-4 Global Hawk, bạn sẽ thấy rằng nó thường tránh các môi trường có không phận cấm xâm nhập", ông nói.

Ông Michel lưu ý các máy bay không người lái Predator từng bị bắn hạ ở vùng Balkan và Iraq, trong khi một chiếc RQ-170 tàng hình bị hạ gục ở Iran vào năm 2011 và Tehran tuyên bố đã sử dụng máy bay này để tạo ra một bản sao của chính nó.

"Có một số khả năng để hoạt động trong không phận đang xảy ra căng thẳng, nhưng nói chung là không, đây là một hệ thống mà nếu ai đó muốn bắn hạ nó, có lẽ họ làm được," ông nói.

An toàn hơn trong thời chiến

Tuy nhiên, máy bay không người lái của Mỹ đã chứng tỏ vai trò "cực kỳ quan trọng" trong "các chiến dịch chống khủng bố và chống nổi dậy", ông Michel nói.

Các lực lượng Mỹ đã sử dụng máy bay không người lái để thu thập thông tin tình báo, theo dõi lực lượng của kẻ thù cũng như theo dõi các trận chiến và các cuộc tấn công diễn ra trong thời gian thực ở Iraq và Afghanistan.

"Chúng thực sự đã cho thấy giá trị trong việc có thể theo dõi từng mục tiêu di động một cách liên tục trong thời gian dài", ông nói.

Việc chiếc RQ-4 của Mỹ bị bắn hạ hôm 20/6 - cùng với các cuộc tấn công nhằm vào tàu chở dầu mà Mỹ nói là do Iran tiến hành - đã chứng kiến căng thẳng vốn đang ở mức cao giữa hai nước tiếp tục leo thang, làm dấy lên lo ngại về một cuộc xung đột, dù đôi bên đều nói là họ không mong muốn.

Tổng thống Mỹ Donald Trump đã ra lệnh tấn công các mục tiêu của Iran vào tuần trước nhưng cho biết ông đã hủy kế hoạch này "10 phút" trước giờ dự kiến tiến hành. Washington hiện cũng đã áp đặt các lệnh trừng phạt đối với lãnh đạo tối cao Iran Ayatollah Ali Khamenei và một loạt lãnh đạo quân sự.

Tướng Amir Ali Hajizade, lãnh đạo không quân IRGC, xem xét các mảnh vỡ được cho là từ chiếc drone Mỹ bị bắn hạ hôm 20/6. Ảnh: AFP/Getty.

Trong trường hợp chiến tranh, nghịch lý là máy bay không người lái của Mỹ có thể an toàn hơn, theo ông O'Hanlon.

"Trong thời chiến, chúng sẽ làm tốt hơn, đặc biệt là những chiếc có thể bay ở tầm cao hơn, bởi vì chúng tôi có lẽ sẽ muốn gây nhiễu hoặc phá hủy radar của kẻ thù", ông nói. "Nhưng không phải trong thời bình".

Mỹ cũng có các máy bay không người lái tàng hình đang hoạt động như RQ-170 và RQ-180, ông Michel nói.

"Nếu bất kỳ máy bay không người lái nào của Mỹ tham gia chiến đấu chống Iran trong môi trường có căng thẳng, đó sẽ là hai ứng viên có khả năng nhất", ông nói.

"Chúng được thiết kế với tư duy về không phận đang xảy ra căng thẳng", ông Michel nói, nhưng chưa được đưa vào thử nghiệm "chống lại một đối thủ thực sự tinh vi, ít nhất là như những gì được biết công khai tới nay".

Đông Phong