Huyền bí các tòa thành cổ nhà Mạc vang danh một thời

1. Thành nhà Mạc ở TP Tuyên Quang, tỉnh Tuyên Quang là một trong những di tích quý giá còn lại của thời kỳ nhà Mạc. Thành được dựng từ cuối thế kỷ 16, cấu trúc theo kiểu hình vuông, mỗi bề tường dài 275 m, cao 3,5 m, dày 0,8 m. Ở giữa mỗi mặt thành có một cổng vòm bán nguyệt. Bao bọc tường thành là một lớp hào sâu ngập nước.

Do những biến động lịch sử mà hiện nay thành chỉ còn lại một số công trình khi xưa, gồm hai cổng thành phía Tây và phía Nam và một đoạn tường thành dài chưa đến 100m.

Gạch xây thành là loại gạch có kích thước lớn, làm bằng thứ đất có nhiều quặng sắt rất rắn - đặc trưng của kiểu gạch thời Lê. Đến đầu đời nhà Nguyễn, thành được sửa chữa, gia cố thêm bằng loại gạch nhỏ.

Trong quá khứ, tòa thành là nơi diễn ra những cuộc giao tranh quyết liệt giữa quân đội nhà Lê và nhà Mạc trong nhiều năm mỗi khi các vua Mạc mở cuộc tiến công từ Cao Bằng xuống Thăng Long.

2. Khu vực phường Tam Thanh, thành phố Lạng Sơn ngày nay vẫn còn lưu giữ một tòa thành độc đáo được xây dựng thời kỳ nhà Mạc cai trị vùng đất này. Công trình gồm 2 đoạn tường thành song song với nhau, bắc qua 2 hẻm núi. Các đoạn tường thành dài khoảng 300m, mặt thành rộng khoảng 1m, được xây bằng những khối đá lớn.

Giữa hai vòng thành đá là khu đất trống rộng rãi và bằng phẳng, hai bên là những đỉnh núi hiểm trở có vai trò như những tường thành tự nhiên. Đứng từ điểm cao của thành có thể quan sát cả một vùng rộng lớn của Lạng Sơn.

Theo những tư liệu thì tòa thành cổ này là một căn cứ quân sự hiểm yếu chắn con đường độc đạo nối từ Ải Bắc xuống phía Nam do Mạc Kính Cung cho xây dựng vào thế kỷ 16 trong cuộc đối đầu với quân Lê - Trịnh.

Có giả thuyết cho rằng tòa thành này còn có vai trò như một "đấu đong quân". Quân lính được đưa về đây, cứ đầy lòng "đấu" thì sẽ biết số quân là bao nhiêu.

3. Thôn Bá Lam 2, xã Cao Thắng, huyện Lương Sơn, Hòa Bình từ lâu nay đã được giới nghiên cứu lịch sử ở Việt Nam biết đến với sự tồn tại của một tòa thành cổ bí ẩn. Người dân địa phương vẫn gọi ngôi thành cổ là “thành nhà Mạc”. Tuy nhiên, chưa có một tài liệu lịch sử nào chứng thực được điều này.

Dấu tích quan trọng nhất của tòa thành này là cánh cổng phía Tây, còn giữ được cấu trúc khá nguyên vẹn. Đây cũng là chiếc cổng duy nhất còn sót lại của tòa thành. Cổng có dạng vòm cao khoảng 5m, rộng khoảng 3m, được xây bằng gạch.

Hệ thống tường thành vẫn tồn tại rải rác nhiều đoạn. Các bức tường này được đắp bằng đất, bên ngoài được bọc bằng những khối đá ong để tăng sự vững chắc - một cách thức xây thành quen thuộc của người xưa. Loại đá ong dùng để xây thành được khai thác ngay tại địa phương.

Về giá trị quân sự, thành nằm ở một vị trí khá chiến lược, án ngữ con đường từ phía Nam vào Hà Đông và Hà Nội ngày nay.

Mời quý độc giả xem video: Nghe ca khúc Việt Nam quê hương tôi.

Quốc Lê