Hủy thỏa thuận chia sẻ tình báo, quan hệ Hàn-Nhật sẽ đi về đâu?

Hôm 22/8, Hàn Quốc tuyên bố hủy bỏ Thỏa thuận an ninh chung về Thông tin Quân sự (GSOMIA) được nước này ký kết với Nhật Bản vào năm 2016

Giải thích về quyết định này, ông Kim You Geun, Phó Giám đốc Hội đồng an ninh Quốc gia cáo buộc chính phía Nhật Bản tạo ra thay đổi nghiêm trọng trong môi trường hợp tác an ninh song phương khi loại Hàn Quốc khỏi danh sách ưu tiên xuất khẩu mà không đưa ra các bằng chứng rõ ràng.

"Trong tình huống này, chúng tôi tin rằng việc duy trì thỏa thuận đã ký với mục đích trao đổi thông tin quân sự nhạy cảm về an ninh sẽ không phục vụ lợi ích quốc gia của chúng tôi", ông Kim nói, cho biết thêm rằng Seoul sẽ gửi thông báo chính thức tới Tokyo trong 2 ngày tới.

Ngoại trưởng Nhật Bản Taro Kono kịch liệt phản đối quyết định của Hàn Quốc. (Ảnh: Reuters)

Bình luận về quyết định rút khỏi GSOMIA của Hàn Quốc, Bộ trưởng Ngoại giao Nhật Bản Taro Kono kịch liệt phản đối và khẳng định động thái này cho thấy "Seoul đang đánh giá sai hoàn toàn về môi trường an ninh khu vực hiện tại".

"Chúng tôi không thể chấp nhận các tuyên bố từ phía Hàn Quốc và chúng tôi sẽ phản đối Chính phủ Hàn Quốc mạnh mẽ", ông Kono cho hay.

Đây được xem là diễn biến mới nhất trong cuộc đối đầu căng thẳng giữa Tokyo và Seoul sau hàng loạt những tranh chấp về thương mại và chính trị. Giới quan sát đặc biệt bày tỏ lo ngại khi những căng thẳng này lan sang các vấn đề an ninh quốc gia nhạy cảm.

Năm 2018, một tòa án Hàn Quốc yêu cầu các công ty Nhật Bản bồi thường cho những người Hàn Quốc bị cưỡng bức lao động thời Thế chiến 2. Tuy nhiên, tập đoàn Mitsubishi Heavy Industries từ chối tuân thủ phán quyết này.

Chính phủ Nhật Bản khẳng định hiệp ước ký kết năm 1965 giữa 2 nước đã giải quyết tất cả các khoản nợ từ thời thuộc địa trong khi nhiều người Hàn Quốc nói rằng họ không có lựa chọn khác vào thời điểm đó và đây là lúc Tokyo phải bồi thường vì hành động của mình.

Căng thẳng giữa 2 nước âm ỉ từ đó và bị thổi bùng hồi tháng 7 sau khi Nhật Bản tuyên bố hạn chế xuất khẩu 3 vật liệu công nghệ cao polyimide fluoride, photoresists và hydro fluoride sang Hàn Quốc. Đáp lại, Hàn Quốc dọa trả đũa bằng việc hạn chế xuất khẩu màn hình OLED sang Nhật Bản. Hiệp hội siêu thị Hàn Quốc và hàng nghìn người tiêu dùng nước này cũng kêu gọi tẩy chay hàng hóa nhập khẩu từ Nhật Bản, tạo ra làn sóng "bài Nhật" diễn ra ở quy mô chưa từng thấy.

1 tháng sau đó, Nhật Bản tiếp tục đổ thêm dầu vào lửa khi quyết định loại Hàn Quốc khỏi "danh sách trắng", bao gồm những quốc gia được hưởng ưu đãi trong đơn giản thủ tục xuất khẩu. Tổng thống Hàn Quốc Moon Jae-in gọi hành động này là việc mở rộng các biện pháp hạn chế thương mại và là một thách thức lớn với quan hệ song phương đồng thời tác động mạnh tới nền kinh tế toàn cầu.

Ông đồng thời cảnh báo Nhật Bản phớt lờ nỗ lực của Hàn Quốc và cộng đồng quốc tế nhằm tháo gỡ tình hình bằng con đường ngoại giao sẽ phải trả giá.

Ngoại trưởng Nhật-Hàn có phần cự tuyệt khi người đồng cấp Mỹ kéo 2 người xích lại. (Ảnh: Getty)

Đúng như cảnh báo của ông Moon, gần nửa tháng sau khi bị đẩy khỏi danh sách Trắng, Hàn Quốc có động thái tương tự với Nhật Bản.

Theo các chuyên gia, căng thẳng giữa 2 quốc gia láng giềng sẽ khó có thể hạ nhiệt nếu 1 trong 2 bên không đưa ra những nhượng bộ nhất định. Một sợi dây mà cả 2 đầu cùng kéo căng sẽ chỉ khiến nó nhanh đứt phựt. Tuy nhiên, các tuyên bố cứng rắn gần đây của quan chức 2 nước cùng khúc mắc liên quan đến tranh chấp lãnh thổ tại nhóm đảo Dokdo/Takeshima và những bất đồng quan điểm vốn tồn tại từ rất lâu khiến giới quan sát lo ngại Hàn-Nhật có thể đẩy mối quan hệ 2 nước xuống vực thẳm.

Với tư cách là đồng minh của cả 2 nước, Washington thục giục Hàn Quốc và Nhật Bản tìm kiếm “những giải pháp sáng tạo” cho các bất đồng song phương. Mỹ cũng khẳng định sẽ làm tất cả để hạ nhiệt căng thẳng kinh tế và chính trị giữa hai đồng minh quan trọng nhất Đông Bắc Á.

Tuy nhiên, hình ảnh Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo bất lực khi cố gắng kéo 2 người đồng cấp Nhật-Hàn lại xích lại gần nhau sau cuộc gặp 3 bên tại Thái Lan hồi đầu tháng 8 dường như cho thấy vai trò hòa giải trung gian mà Mỹ khoác lên mình đang không phát huy tác dụng. Theo các nhà phân tích, Nhật và Hàn tin rằng họ tự có thể giải quyết vấn đề của mình mà không cần Mỹ can thiệp.

Song Hy