Hướng tới năm Chủ tịch ASEAN 2020

Xin Thứ trưởng cho biết những đóng góp của Việt Nam vào ASEAN trong 23 năm qua và những lợi ích ASEAN mang lại cho Việt Nam?

Có thể khẳng định, việc Việt Nam tham gia ASEAN vào năm 1995 bản thân nó đã là một sự đóng góp to lớn đối với ASEAN, từ chuyển cục diện khu vực Đông Nam Á lúc bấy giờ từ đối đầu sang đối thoại đến những đóng góp về tiềm lực, thị trường, dân số, cũng như nâng cao vị thế của ASEAN.

Về mặt chủ quan, Việt Nam đã có những đóng góp rất cụ thể cho thành tựu chung của ASEAN. Từ giai đoạn ban đầu, ta phải cần nỗ lực rất nhiều để thực hiện các nghĩa vụ thành viên (thậm chí ASEAN có cả sự linh hoạt dành cho ta do chênh lệch trình độ phát triển), cho tới nay Việt Nam đã thể hiện vai trò chủ động, tích cực, tham gia hợp tác ASEAN trên tất cả các lĩnh vực, trong đó có nhiều lĩnh vực ta ở nhóm đi đầu, nhất là thúc đẩy đoàn kết, thống nhất, tăng cường hợp tác chính trị-an ninh, kinh tế.

Lễ thượng cờ ASEAN nhân kỷ niệm 51 năm ngày thành lập Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á, ngày 8/8 tại Trụ sở Bộ Ngoại giao. (Ảnh: NH)

Có thể kể đến một vài ví dụ như: trong triển khai Kế hoạch tổng thể Cộng đồng Kinh tế ASEAN (AEC), Việt Nam là nước có tỉ lệ triển khai cao thứ hai, chỉ sau Singapore; Việt Nam là một trong bốn nước ASEAN tham gia Hiệp định Đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP), một trong hai nước đang đàm phán FTA với Liên minh Châu Âu (EU); là nước đầu tiên trong ASEAN tham gia khu vực thương mại tự do với Liên minh Kinh tế Á-Âu…

23 năm tham gia ASEAN cũng đem lại những lợi ích không nhỏ cho Việt Nam. Tham gia ASEAN đã hỗ trợ tích cực mục tiêu an ninh và mục tiêu phát triển của Việt Nam.

Về phát triển, đó là cơ hội kinh tế rất lớn như tăng kim ngạch thương mại, mở rộng thị trường, thu hút FDI, cải thiện vị trí trong chuỗi giá trị khu vực và toàn cầu, lợi ích cho doanh nghiệp về quy mô tăng năng suất, giảm chi phí, môi trường kinh doanh thuận lợi, sự liên kết chuỗi…; đó là lợi ích cho người dân về tiêu dùng, đi lại, việc làm, giáo dục…

Về an ninh, đó là đảm bảo môi trường hòa bình, ổn định (thông qua đối thoại, hợp tác, xây dựng lòng tin, tuân thủ luật pháp quốc tế và các chuẩn mực ứng xử chung ở khu vực); duy trì quan hệ tốt với các nước láng giềng khu vực; có thêm cơ hội nâng cao vị thế trong quan hệ với các nước lớn.

Tham gia ASEAN, chúng ta có sức mạnh của tập thể, của cộng đồng, chúng ta neo lợi ích của mình trong đó. Có thể nói ASEAN là bước đi đầu tiên của Việt Nam về hội nhập quốc tế, đã và tiếp tục là “vùng đệm” quan trọng chiến lược cho an ninh và phát triển của Việt Nam, là cầu nối quan trọng để Việt Nam vươn ra thế giới.

Khoảnh khắc lá cờ ASEAN tung lên tại trụ sở Bộ Ngoại giao. (Ảnh: Nguyễn Hồng)

Hiện nay, Việt Nam và các quốc gia thành viên ASEAN đang phải đối mặt với những thách thức nào của khu vực và quốc tế? Làm thế nào để các nước có thể ứng phó với những thách thức đó, thưa Thứ trưởng?

Trước hết, cần khẳng định ASEAN là một tổ chức khu vực thành công. Những thành tựu của ASEAN trong 50 năm phát triển cũng như sự công nhận của các đối tác bên ngoài là minh chứng rõ ràng cho điều đó. Sau năm thập kỷ cùng nhau hợp tác, sẻ chia, các nước thành viên ASEAN đã đúc kết được bài học về đoàn kết, thống nhất, gắn kết với nhau để có thể mang lại mẫu số chung lớn nhất về lợi ích.

Cũng sau 50 năm, trước những biến đổi không ngừng của tình hình mới và yêu cầu phát triển của chính ASEAN, các nước thành viên phải giải quyết một câu hỏi, đó là cách thức duy trì sức sống, sức hấp dẫn, động lực của ASEAN trong một chu kỳ vận động mới. Vị thế của ASEAN sau 50 năm đã khác trước rất nhiều, ASEAN đã khởi xướng và dẫn dắt nhiều cơ chế hợp tác trong khu vực, đã phát huy tốt vai trò của mình và được các nước thừa nhận. Nhưng đây cũng chính là một thách thức đối với ASEAN, là làm sao để củng cố và duy trì vai trò trung tâm của mình ở khu vực, không chỉ ở Châu Á-Thái Bình Dương mà có thể ở phạm vi lớn hơn, trong bối cảnh chủ nghĩa dân tộc, xu thế bảo hộ gia tăng, tình hình thế giới khu vực biến động không ngừng.

Theo đó, Chủ đề mà ASEAN thống nhất cho năm 2018 về xây dựng một cộng đồng Tự cường và Sáng tạo phản ánh đúng nhu cầu của ASEAN trong giai đoạn hiện nay, trên cơ sở đúc rút những thành tựu và kinh nghiệm của 50 năm qua: nhu cầu củng cố sức mạnh nội lực và đổi mới để phát triển.

Điều này đã được Thủ tướng Singapore Lý Hiển Long nhấn mạnh tại phát biểu khai mạc Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN lần thứ 51 tuần trước. ASEAN cần phát huy “tự cường” thông qua xây dựng một Cộng đồng ASEAN độc lập, tự chủ, đoàn kết, phát triển toàn diện, đủ năng lực đối phó với các sức ép bên ngoài, duy trì được vai trò dẫn dắt trong các tiến trình khu vực, đóng góp cho hòa bình, ổn định và phát triển thịnh vượng, mở rộng hợp tác với các đối tác.

Thứ trưởng Ngoại giao Nguyễn Quốc Dũng trả lời phỏng vấn báo chí. (Ảnh: Tuấn Anh)

ASEAN cần “sáng tạo”, thể hiện ở khả năng nắm bắt và tận dụng hiệu quả các vận hội của cách mạng công nghiệp 4.0, đóng góp cho các mục tiêu phát triển chung, từ đó phát huy, mở rộng và nâng cao năng lực tự cường của ASEAN. Như vậy, chúng ta đang hướng đến mục tiêu thúc đẩy và duy trì một trật tự khu vực dựa trên luật lệ để ứng phó tốt hơn với các thách thức an ninh đang nổi lên, thúc đẩy hội nhập kinh tế và tăng cường kết nối khu vực, làm cho ASEAN trở thành một nơi năng động và sôi động cho người dân sinh sống, làm việc, vui chơi.

Các ưu tiên này được các nước ASEAN ủng hộ và nhất trí cao, vì phù hợp với nguyện vọng, trình độ cũng như yêu cầu phát triển của ASEAN. Thời gian tới, ASEAN cần phát huy thành tựu, nền tảng sẵn có, tự đổi mới bản thân, tận dụng các cơ hội để vươn lên, thúc đẩy gắn kết, tự cường và củng cố vai trò trung tâm ở khu vực.

Việt Nam đang hướng tới Năm Chủ tịch ASEAN 2020. Thứ trưởng đánh giá thế nào về Năm chủ tịch này của Việt Nam?

Đảm nhận Chủ tịch ASEAN vừa là trách nhiệm, nghĩa vụ của nước thành viên, đồng thời cũng vừa là một cơ hội rất lớn. Chủ tịch ASEAN phải có trách nhiệm kế thừa, phát huy những gì ASEAN đã đạt được hoặc tiếp nối những gì ASEAN đang triển khai, và hơn nữa, năng lực của Chủ tịch còn thể hiện ở việc thúc đẩy hợp tác nội khối và nâng cao vị thế của ASEAN với bên ngoài. Đây là cơ hội để Việt Nam được đóng góp vào công việc chung, vì mục tiêu lợi ích chung. Đảm nhận tốt trọng trách này sẽ giúp nâng cao uy tín của Việt Nam, đồng thời là cơ hội để quảng bá đất nước, con người, văn hóa, du lịch… với bạn bè quốc tế.

Năm 2020 là một năm rất đặc biệt đối với cả ASEAN và Việt Nam. Với ASEAN, đó là tròn 5 năm thành lập Cộng đồng ASEAN, là mốc kiểm điểm giữa kỳ việc triển khai xây dựng Cộng đồng ASEAN 2015-2020, hoàn tất triển khai một loạt kế hoạch hành động giữa ASEAN với đối tác. Với Việt Nam, tròn 25 năm ta tham gia ASEAN, và hàng loạt các sự kiện kỷ niệm năm tròn, năm chẵn.

Như vậy, việc đảm nhận thành công Chủ tịch ASEAN 2020 chính là cơ hội để Việt Nam thể hiện năng lực và phát huy vai trò dẫn dắt của mình, đáp ứng sự trông đợi, tin tưởng của các nước thành viên và đối tác. Nhìn rộng hơn, đây là phép thử đối với việc triển khai chủ trương nâng tầm đối ngoại đa phương của nước ta. Cơ hội lớn song hành với gánh nặng lớn. Đó là gánh nặng của trách nhiệm, của uy tín, và của vị thế Việt Nam.

Công tác chuẩn bị của Việt Nam cho Năm Chủ tịch ASEAN 2020 diễn ra như thế nào, thưa Thứ trưởng?

Nhận thức được tầm quan trọng đó, Việt Nam đang rất tích cực chuẩn bị cho Năm Chủ tịch ASEAN 2020. Kinh nghiệm cho thấy cần phải chuẩn bị kỹ lưỡng mọi mặt, cả về bộ máy tổ chức, tài chính, nguồn nhân lực, trong đó đội ngũ cán bộ có năng lực là vô cùng quan trọng, để điều hành, dẫn dắt các hội nghị và tổ chức các hoạt động ASEAN trong cả năm 2020.

Riêng về mặt nội dung, chúng ta cần nắm bắt tốt được yêu cầu chung của ASEAN cũng như quan tâm của các thành viên, các đối tác để xác định được đúng chủ đề cũng như ưu tiên, đi đúng vào dòng chảy chung, đáp ứng được lợi ích chung, có như vậy mới có được sự ủng hộ, nhất trí.

Về điều hành, chúng ta phải có cách xử lý khéo léo, cân bằng, dung hòa lợi ích của tất cả các bên. Hiện nay công tác chuẩn bị đã và đang được tiến hành, có sự tham gia của Bộ Ngoại giao và tất cả các Bộ, cơ quan tham gia hợp tác ASEAN.

Tôi hy vọng rằng, ASEAN và tham gia hợp tác ASEAN sẽ ngày càng nhận được sự quan tâm và chung sức của cả người dân, doanh nghiệp và địa phương, để sắp tới chúng ta có thể làm tốt những trọng trách được giao phó.

Xin cảm ơn Thứ trưởng!

Kim Giang (ghi)