Hướng tới lợi ích dài hạn - Kỳ I: Đẩy lùi áp lực

Phân bón nhập khẩu đang kìm hãm sản xuất trong nước

Kìm hãm sản xuất trong nước

Theo Cục Phòng vệ thương mại (Bộ Công Thương), từ đầu năm 2017, Bộ phận phòng vệ thương mại đã nhận được hồ sơ yêu cầu áp dụng biện pháp tự vệ của ngành sản xuất trong nước đối với phân bón NK. Công ty Cổ phần (CP) DAP Vinachem Hải Phòng và Công ty CP DAP số 2 Lào Cai đã nộp hồ sơ yêu cầu biện pháp tự vệ. Hai DN này có tổng sản lượng chiếm trên 95% tổng lượng sản xuất của cả nước đối với mặt hàng DAP và MAP.
Ông Lê Triệu Dũng - Phó Cục trưởng phụ trách Cục Phòng vệ thương mại - cho biết: Kết luận sơ bộ sau 3 tháng điều tra cho thấy, hàng hóa NK đã gây thiệt hại nghiêm trọng cho sản xuất trong nước. Bộ Công Thương đã ban hành tiếp một quyết định về việc áp dụng biện pháp tự vệ tạm thời đối với phân bón DAP và MAP NK với mức thuế tự vệ tạm thời là 1.855.790 đồng/tấn, có hiệu lực từ ngày 19/8/2017 - 6/3/2018.

Sau thời hạn áp thuế tạm thời kết thúc, kết luận điều tra cuối cùng của Cục Phòng vệ thương mại khẳng định, lượng phân bón DAP và MAP NK đã tăng mạnh trong giai đoạn điều tra. Số liệu từ Tổng cục Hải quan cho thấy, Trung Quốc là thị trường xuất khẩu phân bón lớn nhất vào Việt Nam (chiếm 83,6%), phân bón NK đang kìm hãm mạnh sự phát triển của các nhà sản xuất phân bón trong nước. Cụ thể, năm 2016, trong khi lượng NK phân bón chỉ giảm 11,59%, sản xuất trong nước giảm đến 46,63%. Xem xét thêm về tác động giá trong giai đoạn 2013 - 2015, giá bán phân bón NK luôn ổn định. Tuy nhiên, năm 2016, giá bán phân bón NK lại giảm 17,11%, trong khi chi phí NK tăng thêm 30%. Năm 2017, lượng NK vẫn tiếp tục gia tăng, kể cả sau ngày 19/8/2017 - khi phân bón bị áp dụng mức thuế tự vệ hơn 1,8 triệu/tấn. Hiện tượng ép giá, kìm giá vẫn tiếp tục diễn ra trong năm 2017 nên giá bán của phân bón sản xuất trong nước vẫn thấp hơn chi phí sản xuất là 1.128.531 VND/tấn.

Ông Lê Triệu Dũng khẳng định, đã có sự gia tăng của hàng hóa NK gây tác động về giá, thỏa mãn một trong ba điều kiện để áp dụng biện pháp tự vệ theo quy định của Tổ chức Thương mại thế giới (WTO) và Việt Nam. Mọi chỉ số về thiệt hại đều rõ ràng cho thấy, ngành sản xuất trong nước đã phải chịu thiệt hại nghiêm trọng. Hệ số sử dụng công suất của ngành sản xuất trong nước vẫn còn rất thấp, chưa đủ để đạt đến điểm hòa vốn, do đó, chưa thoát khỏi tình trạng thua lỗ.

Tạo đối trọng cân bằng với hàng nhập khẩu

Khẳng định quyết định áp thuế tự vệ với phân bón đem lại lợi ích cho DN và người dân, ông Lê Triệu Dũng cho biết thêm, áp thuế tự vệ sẽ tạo cạnh tranh lành mạnh giữa phân bón sản xuất trong nước và NK. "Trên cơ sở cạnh tranh bình đẳng, người tiêu dùng và một số DN sử dụng phân bón DAP sẽ có lợi ích, đó là giá đầu vào ổn định, không bị độc quyền" - ông Dũng nhấn mạnh.

Ông Nguyễn Văn Thanh - Cục trưởng Cục Hóa chất (Bộ Công Thương) - nhìn nhận: Với quyết định áp thuế tự vệ, các DN sản xuất phân bón DAP và MAP trong nước sẽ chủ động được nguồn cung, không phụ thuộc vào NK. "Ngoài ra, Việt Nam cũng phải có đối trọng để kìm hãm việc NK phân bón đang gia tăng" - ông Thanh khẳng định.

Về phía các DN, áp dụng thuế tự vệ đã giúp các công ty tháo gỡ khó khăn, ổn định tài chính. Đơn cử, đối với Công ty Cổ phần DAP - Vinachem (Tập đoàn Công nghiệp Hóa chất Việt Nam) tổng kết năm 2017 đã có lãi 15 tỷ đồng, thoát khỏi "danh sách đen" trong 12 dự án thua lỗ của ngành Công Thương. Đây được coi là dấu hiệu khởi sắc khi áp thuế tự vệ đối với phân bón DAP và MAP đã đem lại lợi ích cho ngành nông nghiệp không chỉ trong ngắn hạn mà cả dài hạn.

Theo Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, 2 tháng đầu năm, khối lượng và giá trị phân bón NK ước đạt 500.000 tấn và 137 triệu USD, giảm 35,1% về khối lượng và giảm 33,6% về giá trị so với cùng kỳ năm 2017.

Kỳ II: Thuế tự vệ không phải "cây đũa thần"

Lan Anh - Thu Hà