Hướng nghiệp cho học sinh - sinh viên trong thời đại 4.0

Nhân dịp năm học mới 2018 - 2019, anh có thể chia sẻ điều gì với quý vị phụ huynh học sinh?

- Hướng nghiệp 4.0 ngày càng quan trọng với thời gian khi công nghệ 4.0 nhanh chóng đi vào trong cuộc sống và kinh doanh. Nó đã hiện hữu trong mỗi chúng ta khi các bạn sử dụng smart phone. Có thể nói mỗi người chúng ta đã là một khách hàng hay một công dân sử dụng công nghệ 4.0. Do vậy muốn con em chúng ta thành công, bố mẹ phụ huynh cần phải hiểu về công nghệ 4.0, song hành cùng các em trên con đường nghề nghiệp. Bố mẹ cần phải đọc sách hướng nghiệp 4.0 để hiểu và cùng với các em, thầy cô xác định cho mình một nghề nghiệp phù hợp. Chúng tôi đã cố gắng cung cấp các thông tin, quy trình và cách thức hướng nghiệp căn bản để cho phụ huynh có thể trở thành người tự hướng nghiệp cùng con.

Thưa anh, có nhiều phụ huynh tỏ ra bi quan khi nói rằng, công nghệ 4.0 sẽ thay thế cho con người, vì vậy hướng nghiệp làm tốt hay không tốt cũng không có ảnh hưởng nhiều tới nghề nghiệp của các bạn trẻ. Anh đánh giá câu nói đó như thế nào?

- Hướng nghiệp 4.0 càng trở nên quan trọng khi nó là chìa khóa thành công của nghề nghiệp tương lai. Trong quá khứ, khi nghề nghiệp chưa ảnh hưởng nhiều do công nghệ và tự động hóa, các cá nhân có trình độ tri thức kỹ năng còn có thể có việc, tuy nhiên trong 4.0 chỉ có những người giỏi nhất mới có thể trụ lại được. Muốn trở thành người giỏi trong nghề, các cá nhân phải yêu nghề, hiểu nghề thì mới có thể an tâm học tập phát triển trong cả quá trình đào tạo. Như tôi viết trong sách Hướng Nghiệp 4.0 không dành cho những ai trung bình. Một bạn trẻ học nghề kế toán với bằng cấp trung bình làng nhàng rất khó xin việc khi doanh nghiệp áp dụng các hệ thống kế toán thông minh có khả năng hỗ trợ xử lý nhiều hơn các tác vụ kế toán thông thường. Các doanh nghiệp thay vì cần 10 người trong phòng kế toán họ sẽ chỉ cần 4 - 5 nhân viên giỏi là đủ. Đứng trước tình hình đó, chúng ta cần phải thực hiện hướng nghiệp thật chuẩn và chính xác nhằm tìm ra nghề nghiệp tối ưu phù hợp với năng lực, mong muốn và nguồn lực của mỗi cá nhân trong xã hội. Hướng nghiệp truyền thống đã quan trọng, hướng nghiệp 4.0 còn quan trọng gấp bội trong một nền kinh tế đầy biến động do công nghệ thay đổi nhanh, sâu sắc và rộng trong thời gian tới.

Theo anh có các hướng nghề nghiệp nào nhằm giúp cho các em học sinh dễ dàng định hướng?

- Theo tôi có sự biến đổi các ngành và nghề nghiệp trong 4.0 có thể chia ra những xu hướng như sau. Các phụ huynh và các bạn trẻ cần phải tập trung xác định ngành nghề của mình nằm trong những xu hướng này như thế nào để định hướng phát triển cho phù hợp.

01- Những ngành hoàn toàn mới: Các ngành hoàn toàn mới xuất hiện do các công nghệ 4.0 như trí thông minh nhân tạo, dữ liệu lớn. Theo tôi đây là những ngành có tốc độ phát triển nhanh trong thời gian tới.

02- Những ngành truyền thống sử dụng công nghệ 4.0: Các ngành truyền thống sử dụng 4.0 để thay đổi cách thức vận hành sản xuất. Đây chính là nơi tạo việc làm có tốc độ nhanh nhất trong nghề nghiệp 4.0. Chúng ta có thể thấy như nông nghiệp thông minh, sản xuất thông minh.

03- Những ngành công việc sử dụng các công cụ ứng dụng từ 4.0: Đặc trưng của những công việc này sẽ sử dụng các thành tựu của 4.0 để gia tăng năng suất, hiệu suất, chất lượng trong công việc truyền thống. Ví dụ các nhà thiết kế có thể sử dụng in 3D để thực hiện công việc nhanh hơn hoặc hiệu quả hơn.

04- Các ngành tích hợp: Xu hướng của 4.0 đó chính là tích hợp của nhiều ngành truyền thống để tạo ra những vị trí công việc đòi hỏi kiến thức liên ngành. Ví dụ một bạn về học ngôn ngữ có thể có vị trí công việc trong trí thông minh nhân tạo hoặc nhận dạng giọng nói hay chữ viết. Lý do các quy tắc ngôn ngữ rất quan trọng trong việc xây dựng trí thông minh nhân tạo và xử lý giọng nói hay chữ viết.

Thưa anh, để có thành công trong nghề nghiệp 4.0, để chuẩn bị dài hạn các bạn trẻ và gia đình cần có những điểm nhấn nào để đạt tới thành công?

- Nghề nghiệp chỉ có ý nghĩa và thành công khi cá nhân đóng góp giá trị cho xã hội. Do vậy nền tảng của suy nghĩ về nghề nghiệp cần phải tập trung vào cốt lõi - giá trị. Có thể có bằng cấp, chứng nhận nhưng không tạo ra giá trị thì cũng trở thành vô dụng trong xã hội. Vì vậy chúng ta cần tư duy nghề nghiệp 4.0 theo bốn chữ Thực - Thực Học - Thực Trải Nghiệm - Thực Làm và Thực Giá Trị. 4 chữ Thực này chính là kim chỉ nam cho tất cả quá trình chuẩn bị cho các em thành công trong nghề nghiệp 4.0. Chữ Thực Học nên vắn tắt toàn bộ các khái niệm trong hướng nghiệp và nghề nghiệp truyền thống. Chúng ta đi vào kỷ nguyên 4.0 vẫn phải bảo tồn việc học hành truyền thống, kiến tạo nền tảng tri thức, thực hành kỹ năng mềm và xây dựng thái độ căn bản. Kế tiếp chữ Thực Trải Nghiệm và Thực Làm là những nét chủ đạo của Hướng Nghiệp 4.0. Nó yêu cầu các bạn trẻ cần phải hành động, trải nghiệm nhanh chóng trong môi trường thật từ đó rút ra những bài học từ các thất bại để tự hoàn thiện những hạn chế của chính mình. Ba góc tam giác Thực Học - Thực Trải Nghiệm và Thực Làm sẽ dẫn tới Thực Giá Trị cho các bạn trẻ.

Hướng nghiệp hiệu quả cho học sinh và sinh viên đòi hỏi bố mẹ, nhà trường, giáo viên hiểu và làm việc chặt chẽ với nhau để giúp các em có được nghề nghiệp phù hợp nhất. Phụ huynh học sinh nên tìm đọc kỹ càng sách Hướng Nghiệp 4.0 ngay từ khi bắt đầu năm học đối với học sinh lớp 12. Bước tiếp theo phụ huynh học sinh nên tập trung tìm hiểu tài liệu liên quan tới hướng nghiệp, ngành nghề. Bước thứ hai nên cho các em trải nghiệm về các nghề. Tốt nhất trong giai đoạn này cha mẹ nên đi cùng các em. Bước thứ ba, cha mẹ các em nên tham gia các hội thảo sự kiện liên quan tới hướng nghiệp. Bước thứ tư, cha mẹ nên tìm hiểu các trường đại học đào tạo các ngành liên quan. Bước thứ năm cha mẹ nên tìm hiểu các công ty, tổ chức liên quan tới ngành đang làm việc. Bước thứ sáu cha mẹ nên phối hợp với các giáo viên chuyên viên tư vấn để từ đó tìm ra con đường đúng nhất cho con em mình. Cha mẹ nên là nguồn hỗ trợ tìm kiếm và đánh giá thông tin cho các em bên cạnh việc nắm những quy trình hướng nghiệp căn bản. Nắm được quy trình này, cha mẹ sẽ biết cách hỏi những thông tin phù hợp sát với con em của chính mình trong những buổi hướng nghiệp tư vấn tuyển sinh. Càng biết nhiều thông tin càng biết sâu thông tin, chúng ta càng hỏi những câu hỏi sắc bén liên quan sâu sắc tới bản thân chúng ta.

Xin cảm ơn anh!

THẾ VINH (thực hiện)