Hồn đất

Cái nôi lớn nhất và của chung nhân loại mang tên Trái Đất. Cái nôi sinh dưỡng con Lạc cháu Hồng có từ mấy nghìn năm nay mang tên Việt Nam. Cái nôi được gọi là “làng”, gần gũi và thân thuộc với mỗi người hơn tất cả.

Rất nhiều cậu bé, cô bé cất tiếng khóc đầu đời từ đấy, khúc oa oa bắt vào tiết tấu đồng quê trong hơi đất đẫm mùi mưa nắng xứ nhiệt đới, giữa nhịp điệu của những thời vụ nối tiếp nhau không ngưng nghỉ. Đất lề quê thói làm nên những dấu tích khó phai, tạo ra nét riêng biệt vùng miền và không hiếm hoi địa linh nhân kiệt. Từ cổng làng ra đi, ai chẳng mang theo những thầm thì của đất có từ cội rễ cỏ cây cao thấp dưới bầu trời rộng rãi như gửi gắm, dặn dò của quê hương. Đất đâu chỉ là đất. Đất là hồn nước, hồn làng, là những rung động sâu kín và bền vững nhất được truyền dẫn qua ta đấy chứ!

Ta nghe đất như lắng hút vào mình giọng ru của mẹ, lời cổ tích của bà. Văng vẳng bên mình một à ơi: Thương ai bằng nỗi thương con/ Nhớ ai bằng nỗi gái son nhớ chồng... Và cổ tích nào bà chẳng bắt đầu bằng: “Ngày xửa ngày xưa”... Ta lớn lên bằng những thương yêu mộc mạc như được gieo từ đất. Mảnh vườn in bóng lom khom của bà và thửa ruộng có dáng lui cui của mẹ là nỗi nhớ hằn sâu trong ta. Cũng giăng mắc níu náu kỹ càng như vậy mùi hương ổi chín và cơn gió mùa gặt thơm đến nao lòng. Giọt mồ hôi nào cũng mặn. Hạt đất nào cũng thấm mồ hôi. Đất mặn. Mặn để làm nên bao bông trái thơm lành. Nối tiếp nhau bao lớp người sương gió, bao thế hệ bão bùng, bao thân phận chiến chinh... để đất nhận vào mình những ký thác, khát khao của cuộc đời. Đất âm thầm lưu giữ bút tích của quá khứ để cho hôm nay và mai sau soi vào đó còn nhận ra được những giá trị dâng hiến của hàng triệu người làm nên Đất Nước.

Có ai chưa từng một lần đào hố trồng cây không nhỉ? Nếu có, thật đáng tiếc. Một chiếc hố trồng cây là một cửa sổ của đất đấy. Đất nhìn ngắm bầu trời qua đôi vai người trồng cây, thấy nắng và mây, thấy bao la và thăm thẳm... Xã hội cũng như cái cây vậy, đứng giữa trời đất mênh mông, bị bão xô lũ cuốn, đất cằn cỗi bạc màu, người biếng nhác trễ nải thì làm sao trụ vững, xanh tươi được. Đấy là chưa kể tới tai họa: Cây đổ về nơi không có vết rìu (thơ Hữu Thỉnh).

Người yêu thương đất bao nhiêu sẽ được đất đền đáp dung dưỡng bấy nhiêu. Nếu cứ khai thác đất đai đến cùng kiệt thì hậu quả xấu sẽ đến với con người. Không chỉ đất nông nghiệp mà cả đất được liệt vào bất động sản, đất dự án cũng phải được sử dụng bằng cái tâm tốt đẹp của con người, không chỉ vì lòng tham vô đáy của một cá nhân hay nhóm lợi ích nào đó. Có thế, đất mới đích thực là vàng theo đúng nghĩa nguyên thủy của nó...

Đất bờ cõi, máu và mồ hôi bao thế hệ đã thấm từng cột mốc chủ quyền. Mỗi ngọn lau nơi biên giới xa xôi cũng là Tổ quốc, huống chi từng đỉnh núi, con suối, ngọn thác, dòng kênh và xa khơi kia đảo nổi, đảo chìm đã thành dấu mốc non sông như một khẳng định: Tiệt nhiên định phận tại thiên thư. Mạch linh thiêng huyền bí tỏa rộng vươn dài trong đất, trong nước, truyền vào mỗi chúng ta để thành tâm hồn, tính cách và dũng khí con người Việt. Bao giờ, đất cũng mang sứ mệnh dung dưỡng và chở che con người. Cứ ngẫm kỹ mà xem, có phải chúng ta đã dựa vào đất để đánh giặc xâm lăng. Đất là điểm tựa muôn đời của dân tộc Việt. Bởi đất là núi tổ Tản Viên, là những cánh cung sơn lâm Đông Bắc, là đỉnh Fansipan cao hơn ba nghìn mét, là trùng điệp vạn lý Trường Sơn, là mênh mang châu thổ Hồng Hà, Cửu Long... Khai khẩn, mở mang từ ngàn xưa, dựng tạo giữ gìn qua nhiều thiên niên kỷ để có hàng trăm nghìn cây số vuông đất liền cùng với hàng triệu cây số vuông biển, đảo không phải là chuyện dễ dàng, suôn sẻ.

Đất! Ta đã gặp một tâm hồn nồng hậu sâu dày trong thế thái nhân tình. Có bé bỏng, có lớn lao, từ khoảng sân nhà đến dài rộng giang sơn và bao la nhân loại. Dòng thời gian mải miết trôi mang trong nó hiện thực hồi ức và cuộc sống đang xảy ra. Bất cứ lúc nào đất cũng can dự vào cuộc sống con người, từ miếng ăn tấm mặc đến cái nết văn chương. Tâm hồn đất cũng là tâm hồn người. Soi vào đất, mỗi chúng ta thấy mình trong đó.

Tản văn của NGUYỄN HỮU QUÝ