Hơn 20 năm 'cóc kêu không thấu trời'

Bây giờ thì dư luận đã hiểu, vì sao thủ thiêm nóng đến thế sau khi thanh tra chính phủ (TTCP) công bố kết luận thanh tra chiều 26/6/2019. Bản kết luận này, dù chưa làm vơi đi bức xúc của người dân Thủ Thiêm bởi còn những vấn đề chưa sáng tỏ, nhưng chừng đó cũng đủ để dư luận hình dung được mức độ khủng khiếp của vụ việc kéo dài suốt 20 năm qua.

Cần lấy dân làm gốc để không còn những vụ việc như Thủ Thiêm.

Gấp rút thu hồi hàng chục ngàn tỉ đồng

Ngày 26/6, Thanh tra Chính phủ đã có Thông báo số 1041/TB-TTCP về công tác quản lý nhà nước và thực hiện pháp luật trong quy hoạch, quản lý xây dựng, đất đai tại Khu đô thị mới Thủ Thiêm, Thành phố Hồ Chí Minh.

Kết luận chỉ rõ trong quá trình thực hiện đầu tư, xây dựng Khu đô thị mới Thủ Thiêm, UBNDThành phố và các sở, ngành liên quan đã có nhiều khuyết điểm, vi phạm. Liên quan đến việc chấp hành pháp luật trong quy hoạch, quản lý sử dụng đất đai, UBND Thành phố ban hành Điều lệ Quản lý xây dựng Khu đô thị mới Thủ Thiêm chưa đầy đủ, kịp thời; không thực hiện việc lập các dự án theo thứ tự ưu tiên và trình duyệt theo quy định, theo ý kiến chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ...

Vi phạm này dẫn đến việc đầu tư xây dựng các dự án thiếu đồng bộ, khó quản lý; có nơi buông lỏng quản lý, chậm triển khai đầu tư xây dựng. Các cơ quan chức năng liên quan của Thành phố đã đề xuất và được Thường trực Thành ủy, UBND Thành phố phê duyệt chi phí đầu tư bình quân cho 1m2 đất thương mại- dịch vụ - nhà ở là 26 triệu đồng/m2.

Chi phí đầu tư bình quân này chênh lệch giảm khoảng 50% so với đơn giá đã được các sở, ngành đề xuất ban đầu với lý do loại bớt một số chi phí cho các hạng mục công trình đã được phê duyệt quy hoạch có tổng giá trị là 17.042 tỷ đồng (gồm: Quảng trường trung tâm, công viên bờ sông Sài Gòn, Khu lâm viên sinh thái phía Nam, 6 trường công lập và 5 cây cầu nối từ Trung tâm Thành phố qua Khu đô thị mới Thủ Thiêm) là không đầy đủ và không đúng quy định.

Ngoài ra, khi đề xuất phương án giá trên, các sở, ngành và UBND Thành phố đã không tính lãi đối với khoản tiền được tạm ứng từ ngân sách nhà nước, dẫn đến, tổng mức đầu tư đã xác định và phê duyệt là không đúng quy định.

Việc UBND Thành phố và các sở, ngành lấy giá 26 triệu đồng/m2 làm giá tối thiểu để xác định giá trị quyền sử dụng đất theo phương pháp thặng dư hoặc tự thỏa thuận khi giao đất cho nhà đầu tư tại các dự án trong Khu đô thị mới Thủ Thiêm là không đầy đủ, thiếu chính xác và không đúng quy định. Toàn bộ quỹ đất trong Khu đô thị mới Thủ Thiêm là 221,68 ha được tạo ra bằng nguồn vốn ngân sách nhà nước.

Tuy nhiên, UBND Thành phố đã sử dụng chủ yếu để thanh toán đối ứng cho các dự án BT được chỉ định nhà đầu tư, nhất là các dự án đầu tư hạ tầng kỹ thuật phục vụ cho chính Khu đô thị mới Thủ Thiêm, không thông qua hình thức đấu thầu dự án hoặc giao đất có thu tiền sử dụng đất không qua đấu giá quyền sử dụng đất là vi phạm các quy định về đấu thầu và quản lý sử dụng đất đai.

"Như vậy, UBND Thành phố đã sử dụng đơn giá bằng chi phí đầu tư bình quân là 26 triệu đồng/m2 không đầy đủ, thiếu chính xác, không đúng quy định làm giá tối thiểu để tính tiền sử dụng đất thanh toán đối ứng cho các dự án BT, nhất là các dự án đầu tư hạ tầng kỹ thuật phục vụ cho chính Khu đô thị mới Thủ Thiêm đã được chỉ định nhà đầu tư, hoặc giao đất có thu tiền sử dụng đất không thông qua hình thức đấu giá đất theo quy định.

Từ đó, các nhà đầu tư được hưởng lợi do chênh lệch giá đất lớn (chênh lệch địa tô) từ việc được đầu tư hạ tầng kỹ thuật chính theo hình thức hợp đồng BT", kết luận thanh tra nêu rõ. Cũng theo kết luận thanh tra, việc đầu tư Khu đô thị mới Thủ Thiêm còn mất cân đối vốn khoảng 8.734 tỷ đồng.

Cụ thể, theo báo cáo của UBND Thành phố về đánh giá tổng quan cân đối vốn khi đầu tư Khu đô thị mới Thủ Thiêm và kết quả thanh tra, tổng chi phí phải trả là hơn 83.335 tỷ đồng (gồm chi phí đầu tư và lãi tiền tạm ứng từ ngân sách). Tổng thu dự kiến đến nay là hơn 74.601 tỷ đồng (bao gồm giá trị 55 lô đất còn lại tạm tính theo giá thẩm định tại thời điểm năm 2016).

Căn cứ kết quả thanh tra, Tổng thanh tra Chính phủ kiến nghị Thủ tướng chỉ đạo UBND Thành phố thu hồi, hoàn trả ngay khoản tiền đã tạm ứng từ ngân sách Nhà nước không đúng quy định đã đầu tư cho Khu đô thị mới Thủ Thiêm, đến 30/9/2018 là hơn 26.315 tỷ đồng; sớm có giải pháp huy động các nguồn vốn hợp pháp để trả nợ các khoản vay ngân hàng đã đầu tư cho Khu đô thị mới này là trên 4.286 tỷ đồng...

Thanh tra Chính phủ kiến nghị Thủ tướng giao Bộ Tài chính chủ trì phối hợp với các Bộ: Xây dựng, Tài nguyên và Môi trường, Kế hoạch và Đầu tư, UBND Thành phố Hồ Chí Minh... xác định đúng chi phí đầu tư bình quân đối với diện tích đất sạch mà nhà nước đã dùng tiền ngân sách để đền bù, giải phóng mặt bằng, đầu tư hạ tầng Khu đô thị mới Thủ Thiêm.

Trên cơ sở đó làm mức giá khởi điểm để đấu giá quyền sử dụng đất và lựa chọn nhà đầu tư dự án theo quy định. Trong đó, kiểm tra, làm rõ và báo cáo Thủ tướng đối với khoản lãi trên số tiền tạm ứng từ ngân sách nhà nước khoảng 10.503 tỷ đồng; xem xét, kiến nghị xử lý đối với khoản chênh lệch do xác định, trình và phê duyệt chi phí đầu tư bình quân 17.042 tỷ đồng.

Các công việc nêu trên được đề nghị hoàn thành trước ngày 30/9/2019 để báo cáo Thủ tướng. Kiến nghị để giao cho Kiểm toán Nhà nước thực hiện kiểm toán, xác định lại tổng mức đầu tư, giá trị tiền sử dụng đất theo giá thị trường và quy định của pháp luật, nhằm tránh thất thoát tiền của Nhà nước, khắc phục tình trạng mất cân đối vốn như hiện nay đối với các dự án BT đang thực hiện trong Khu đô thị mới Thủ Thiêm...

Thanh tra Chính phủ chuyển Kết luận thanh tra đến Ủy ban Kiểm tra Trung ương để xem xét, xử lý theo thẩm quyền đối với các tổ chức, cá nhân thuộc diện Bộ Chính trị, Ban Bí thư quản lý có liên quan đến khuyết điểm, vi phạm được nêu trong Kết luận.

Để không còn những “nước mắt Thủ Thiêm”

Chiều 29/6, tổ đại biểu HĐND TP.HCM khóa IX do ông Nguyễn Văn Hiếu - Chủ nhiệm Ủy ban kiểm tra Thành ủy chủ trì đã có buổi tiếp xúc cử tri tại quận 2. Buổi tiếp xúc cử tri diễn ra sau 3 ngày Thanh tra Chính phủ công bố kết luận mới về dự án Thủ Thiêm.

Kết luận không hề nhắc đến số phận người dân, vì vậy tại buổi tiếp xúc này, người dân Thủ Thiêm đã bày tỏ bức xúc. Cử tri Phạm Văn Thoi (trú phường Cát Lái, quận 2, TP. HCM): "Tôi đến đây với tâm trạng một nạn nhân của dự án Khu đô thị Thủ Thiêm. Tôi xin cúi đầu thành thật xin lỗi cô bác Thủ Thiêm, vì chúng tôi từng đứng ra vận động cô bác di dời khỏi nơi ở. Về vai trò giám sát của HĐND TP, có nghịch lý là dự án đã trên dưới 20 năm mà chưa thấy đại biểu HĐND TP đề cập tại các cuộc họp của HĐND TP".

"Tôi muốn hỏi, Nghị quyết 18, những người dân bị di dời đến nơi ở mới, điều kiện sống phải bằng hoặc tốt hơn nơi ở trước đó. Vậy các vị có nắm được tỷ lệ dân đi khỏi Thủ Thiêm ăn ở ra sao? Sống chết ra sao, rồi cảnh cha xa con, vợ xa chồng, xóm làng ly tán? Chúng tôi hỏi rồi, vậy mà chưa có ai trả lời chúng tôi, cả quận với TP. Vậy HĐND TP các vị ở đâu mà không nghe lời kêu cứu của dân? Tôi biết các vị có nghe, nhưng vì lý do nào đó các vị không lên tiếng.

Dân chúng tôi nhiều lần đấu tranh, cóc kêu không thấu trời”, cử tri Thoi nói tiếp. Còn cử tri Nguyễn Thị Hà (trú phường Bình An, quận 2) cho rằng: quá trình hàng chục năm đi kiện, người dân chưa hề thấy một văn bản nào khẳng định 5 khu phố 3 phường trong hay ngoài ranh mà cưỡng chế, đập phá nhà cửa của dân, rồi đưa người dân vào ở khu nhà tạm bợ, khổ sở đủ bề, lang thang, tứ tán.

"Mới đây, kết luận thanh tra công bố cũng không hề nhắc đến số phận của người dân Thủ Thiêm. Các vị có đặt dấu hỏi đó chưa?", bà Hà bức xúc. Trưa 29/6, Phó Thủ tướng Thường trực Trương Hòa Bình đã có buổi làm việc với Thường vụ Thành ủy TP.HCM liên quan dự án Thủ Thiêm (Quận 2). Dự kiến trong tuần này, UBND TP sẽ triển khai, công bố nhiều nội dung liên quan kết luận thanh tra Thủ Thiêm của Thanh tra Chính phủ công bố vừa qua.

Để đầu tư xây dựng

Khu đô thị mới Thủ Thiêm, TP.HCM đã giải tỏa trắng gần như toàn bộ bán đảo Thủ Thiêm. Khoảng 14.600 hộ dân với hơn 60.000 nhân khẩu đã di dời để nhường chỗ cho "siêu dự án" này, với khoảng 99% diện tích đất đã được bồi thường, giải tỏa.

Dự kiến khi hoàn thành, Khu đô thị mới Thủ Thiêm sẽ là nơi cư trú cho 150.000 cư dân và thu hút 220.000 lao động đến làm việc. Trên thực tế, quá trình triển khai Khu đô thị mới Thủ Thiêm phátsinh rất nhiều khiếu nại, tố cáo, bắt đầu từ khoảng năm 2005 khi tiến hành giải tỏa, đền bù nhà đất của người dân, và càng về sau càng gay gắt.

Ngày 7/9/2018, TTCP cũng đã chính thức công bố kết luận kiểm tra (thông báo số 1483) một số nội dung chủ yếu liên quan đến việc khiếu nại của công dân về Khu đô thị mới Thủ Thiêm; khẳng định khiếu nại của người dân là có cơ sở; đồng thời chỉ rõ những khuyết điểm, vi phạm, ảnh hưởng đến quyền lợi một số hộ dân sinh sống trên địa bàn.

Kỳ Văn - Gia Hoàng