Hội nghị chở sứ mệnh Trung Đông

Diễn ra trong bối cảnh cục diện “bàn cờ” Trung Đông đang có những thay đổi với những nước đi chủ chốt từ phía Mỹ đảo ngược hầu hết chính sách của các chính quyền tiền nhiệm, Washington kỳ vọng hội nghị sẽ được tận dụng để từng bước trấn an dư luận cũng như tái khẳng định cam kết chiến lược với khu vực, sau khi Ngoại trưởng Pompeo đã thực hiện sứ mệnh tương tự trong chuyến thăm Trung Đông hơn 1 tháng trước.

Việc Mỹ cử một loạt quan chức cấp cao trong chính quyền gồm Phó Tổng thống Mike Pence, nhóm hòa bình Trung Đông của Tổng thống Mỹ Donald Trump do cố vấn cấp cao và là con rể của ông chủ Nhà Trắng Jared Kushner đứng đầu và đặc phái viên phụ trách các cuộc đàm phán quốc tế Jason Greenblatt đã phản ánh những kỳ vọng của Washington tại hội nghị trong việc tái định hình chính sách Trung Đông.

Trên thực tế, Mỹ đang phải hứng chịu “mũi dùi dư luận” sau khi thực thi một loạt biện pháp cứng rắn song lại bị cho là “tự bắn vào chân mình”, từ công nhận Jerusalem là thủ đô của Israel và chuyển Đại sứ quán Mỹ tại Tel Aviv về đây, đến “khai tử” thỏa thuận hạt nhân lịch sử, áp đặt trở lại các biện pháp trừng phạt đối với Iran, hay gần đây nhất là quyết định rút quân khỏi Syria, nhằm phục vụ mục tiêu “Nước Mỹ trước tiên” cũng như tăng cường ảnh hưởng trong khu vực. Trong bối cảnh đó, Mỹ cần một diễn đàn để tái khẳng định chiến lược của mình tại Trung Đông với các đồng minh.

Kỳ vọng là thế, nhưng việc có tới 20 nước phản đối không tham dự hội nghị, trong khi nhiều nước lớn của châu Âu tỏ thái độ lạnh nhạt trong đó có Đức và Pháp không cử ngoại trưởng tham gia hay Đại diện cấp cao phụ trách chính sách an ninh và đối ngoại của Liên minh châu Âu (EU) cũng lấy lý do để vắng mặt cho thấy căng thẳng giữa Liên minh châu Âu (EU) và Mỹ liên quan đến quyết định rút khỏi thỏa thuận hạt nhân lịch sử và tái áp đặt các biện pháp trừng phạt đối với Iran vẫn chưa hề nguôi ngoai.

Bản thân nước chủ nhà Ba Lan dù “bắt tay” với Mỹ tổ chức hội nghị Trung Đông, song vẫn nhấn mạnh lập trường của nước này đứng về phía EU ủng hộ thỏa thuận hạt nhân lịch sử, đạt được hồi năm 2015 dưới thời cựu Tổng thống Barack Obama, giảm bớt các biện pháp trừng phạt đối với Iran để đổi lấy việc nước Cộng hòa Hồi giáo hạn chế chương trình hạt nhân.

Do đó, Mỹ và Ba Lan đã buộc phải hạ thấp tham vọng chương trình nghị sự ban đầu được đưa ra hồi tháng 1, theo đó, hội nghị này sẽ không tập trung vào Iran hay gây dựng liên minh chống lại Tehran mà sẽ xem xét tổng thể các vấn đề tại Trung Đông trong đó có khủng bố, cực đoan, thương mại và an ninh hàng hải. Với sự tham dự của cố vấn cấp cao Jared Kushner, hội nghị được cho là dịp để Mỹ công khai lần đầu tiên đề xuất hòa bình giữa Israel và Palestine dù nhiều nguồn tin cho rằng “thỏa thuận thế kỷ này” sẽ không được công bố cho đến sau cuộc bầu cử tại Israel, dự kiến diễn ra vào ngày 9/4 tới.

Tuy nhiên, điều này vẫn không giúp hội nghị tránh được sự tẩy chay của một số nước trong đó có Qatar, Liban, Chính quyền Palestine, Iran hay cả đồng minh của Mỹ là Thổ Nhĩ Kỳ. Thậm chí, một số nước còn kêu gọi các nước trong khu vực tẩy chay hoặc hạ cấp quan chức tham dự hội nghị, hay không công nhận kết quả hội nghị. Dù ủng hộ Mỹ trong vấn đề “kiềm chế” ảnh hưởng của Iran, song Mỹ lại không nhận được “cái gật đầu” của Saudi Arabia trong vấn đề Palestine. Ngay trước thềm hội nghị, Quốc vương Saudi Arabia Salman tuyên bố Riyadh “vĩnh viễn đồng hành với Palestine hướng tới một nhà nước độc lập với Đông Jerusalem là thủ đô”.

Rõ ràng, dù chưa diễn ra, nhưng đã có những dấu hiệu cho thấy khả năng xuất hiện sự chia rẽ trong hội nghị sắp tới đối với các vấn đề nóng bỏng ở Trung Đông. Nói như ông Ali Vaez, Giám đốc dự án Iran tại tổ chức khủng hoảng quốc tế thì Mỹ khó có thể đạt được tham vọng của mình tại hội nghị trong các vấn đề Iran hay hòa bình Trung Đông, bởi trên thực tế các nước liên quan không dễ gì từ bỏ những lợi ích riêng của mình, và việc thúc đẩy an ninh và hòa bình tại khu vực này khó có thể diễn ra trong “một sớm, một chiều”.

Ngọc Hà