Hội đền Bắc Lệ - Nét đẹp văn hóa tâm linh

Lễ hội đền Bắc Lệ được tổ chức vào ngày 20-9 âm lịch hàng năm.

Đền Bắc Lệ có tên gọi khác là “Bắc Lệ linh từ”, còn gọi là “Công Đồng Bắc Lệ”, thuộc xã Tân Thành, huyện Hữu Lũng, tỉnh Lạng Sơn. Đền nằm trên đồi cao, dưới bóng những cây cổ thụ hàng trăm năm tuổi. Theo sử sách, đền Bắc Lệ được xây dựng vào khoảng thế kỷ XVI-XVII, trải qua năm tháng, ngôi đền đã được trùng tu, tôn tạo nhiều lần nhưng vẫn giữ được nét đẹp của kiến trúc xưa và những di vật cổ có giá trị như: 19 bức tượng lớn nhỏ làm từ gỗ mít, những bức hoành phi, câu đối qua các đời được chạm trổ tinh tế. Đền Bắc Lệ đã được tỉnh Lạng Sơn xếp hạng di tích lịch sử tâm linh vào năm 1992.

Đền Bắc Lệ được coi là một trong ba nơi thờ chính của Mẫu Thượng Ngàn - một trong ba vị thuộc Tam tòa Thánh Mẫu trong tín ngưỡng thờ Mẫu của người Việt Nam: Mẫu Thượng Thiên cai quản miền trời, Mẫu Thượng Ngàn cai quản miền rừng núi, Mẫu Thủy (Mẫu Thoải) cai quản miền sông nước. Căn cứ theo truyền thuyết và các bản văn chầu thì Đền Bắc Lệ chính là nơi Mẫu Thượng Ngàn hiển linh, âm phù; Đền Suối Mỡ là thắng tích lưu lại dấu vết bà tu tiên luyện đạo còn Đền Đông Cuông là nơi bà giáng sinh và ngự.

Ngoài ra, được suy tôn trong đền còn có Chầu Bé - Một vị thánh chầu nổi tiếng trong Tứ Phủ Chầu Bà. Tương truyền, Chầu Bé là người có thật quê quán ở Bắc Lệ. Tại đây Chầu Bé có thể thay mặt Mẫu để thực hiện các ý đồ sáng tạo của các Mẫu. Đền chính có cấu trúc hình chữ Đinh gồm tiền tế và hậu cung. Nhà tiền tế phần nóc mái có tượng long chầu lưỡng nghi - tượng trưng cho trời đất, âm và dương - âm dương hài hòa, vạn vật sinh sôi.

Lễ hội đền Bắc Lệ là một trong những lễ hội nổi tiếng nhất Việt Nam.

Lễ hội chính của đền Bắc Lệ được tổ chức vào ngày 20 tháng 9 âm lịch hàng năm thu hút hàng ngàn người về hành lễ và thăm quan. Lễ hội đền Bắc Lệ bao gồm các phần lễ chính: Tắm ngai, Chính tiệc và Rước. Ở Lễ tắm ngai, người dân lấy nước suối đền Bắc Lệ về lau tượng Mẫu đệ nhất Thượng ngàn và ngai đức vua cha Ngọc Hoàng. Lễ chính tiệc bao giờ cũng có cỗ tam sinh làm vật hiến tế (lợn, gà, cá), ngoài ra còn có nhiều đồ lễ khác như voi, ngựa, thuyền, mũ, hình nhân,... bằng giấy. Cỗ tam sinh cho ban Công đồng, ban Ngũ vị tôn ông, cỗ chay (có khi cả mặn) ban cho Mẫu,... Sau đó, lễ rước Mẫu đi xem hội trong tiếng chiêng, trống rộn ràng. Đoàn rước đến đền Đèo Kẻng (một di tích liên quan đến đền Bắc Lệ) làm lễ. Tế xong người dân quay về đền Bắc Lệ làm lễ đại tế… Không khí của buổi lễ hòa trong tiếng chiêng, trống rộn ràng với những điệu nhạc và những trang phục rực rỡ sắc màu của điệu múa sanh tiền.

Trong ý thức của người dân địa phương, Lễ hội đền Bắc Lệ như là Tết lớn trong năm. Qua hàng trăm năm đã dần trở thành điểm sinh hoạt văn hóa tín ngưỡng của nhân dân địa phương, góp phần vào sự phát triển kinh tế cũng như góp thêm nét đẹp vào sự đa dạng văn hóa Lạng Sơn xưa và nay. Cùng với những giá trị lịch sử, văn hóa, đền Bắc Lệ và Lễ hội đền Bắc Lệ cũng đang trở thành điểm đến của người dân Việt Nam trên mọi miền Tổ quốc với niềm tin chân thành, trong sáng vào Tiên Thánh, vào Mẫu - người Mẹ linh thiêng của dân tộc. Tất cả những giá trị đó đã làm cho lễ hội đền Bắc Lệ trở thành một trong những Lễ hội nổi tiếng nhất của Việt Nam.

Nam Anh