'Hoài niệm Hà Nội phố' qua tài liệu lưu trữ

Quảng trường Paul Bert qua tài liệu lưu trữ.

Triển lãm Hoài niệm Hà Nội phố là một dịp công chúng được tiếp cận với một nguồn tài liệu lưu trữ có giá trị để thấy rõ hơn một giai đoạn phát triển đặc biệt của Hà Nội - giai đoạn chuyển mình từ một trung tâm chính trị - hành chính kiểu phương đông sang một đô thị hướng đến hiện đại kiểu phương tây. Cách đây hơn 130 năm, ngày 19-7-1888, Tổng thống Pháp ký Sắc lệnh về việc thành lập Thành phố Hà Nội “ở cấp độ thành phố lớn tức Thành phố cấp I tựa như Thành phố Sài Gòn” (từ 8-1-1877). Toàn quyền Đông Dương cũng ký Nghị định quy đinh về việc thành lập chính quyền thành phố ở Hà Nội và Hải Phòng. Con số 130 phiên bản tài liệu, hình ảnh, bản đồ, bản vẽ kỹ thuật… được lựa chọn trưng bày tương ứng với quãng đường lịch sử đô thị 130 năm của Hà Nội cho đến nay.

Triển lãm được bố cục theo ba chủ đề: Từ Nhượng địa Pháp đến khu phố Tây; Phố cổ Hà Nội; Thành Hà Nội và phụ cận. Nhiều tư liệu lần đầu được công bố đã cho thấy một Hà Nội hoang sơ và hồn nhiên khi chưa có dòng văn hóa phương tây tràn tới cũng như những bước chân đầu tiên của người Pháp trên mảnh đất này. Những bức ảnh được chụp khá sớm khi người Pháp còn “chưa kịp” xây dựng: cổng thành, tường thành Hà Nội, cửa ô Quan Chưởng, những con phố chưa được rải nhựa, chưa được lát vỉa hè; những bản vẽ kỹ thuật của di tích Văn miếu, Bích Câu đạo quán… của các kỹ sư người Pháp; bản vẽ nhóm trường học bên bờ hồ tây, bản vẽ vườn Bách thảo… ghi lại những dấu tích cho thấy hình ảnh Hà Nội của một thời hoài niệm.

Bên cạnh khu “36 phố phường” cũ của Hà Nội, các nhà quy hoạch đã từng bước xây dựng, mở rộng “khu phố Pháp” với nhiều công trình mang dấu ấn phong cách kiến trúc của từng thời kỳ. Bản đồ Hà Nội với những ý tưởng quy hoạch phát triển và quản lý cũng được vẽ ngày càng kỹ lưỡng. Đây là nguồn tư liệu quý với bất cứ ai muốn nghiên cứu lịch sử Hà Nội nói riêng cũng như lịch sử Việt Nam thời cận đại nói chung. Các tư liệu được trỉen lãm đều là các phiên bản vì bản gốc các tài liệu hiện đang phải được bảo quản theo chế độ đặc biệt tại Trung tâm Lưu trữ quốc gia I (thuộc Cục Văn thư và Lưu trữ nhà nước) để tránh những tác động thêm nữa của thời gian.

Triển lãm tư liệu lưu trữ Hoài niệm Hà Nội phố là một trong những sự kiện văn hóa tiêu biểu đượcĐại sứ quán Pháp phối hợp tổ chức nhân kỉ niệm 45 năm thiết lập quan hệ ngoại giao Việt Nam - Pháp (1973 - 2018).

Triển lãm Hoài niệm Hà Nội phố diễn ra từ ngày 6-9 đến ngày 31-12-2018 tại Tòa nhà Triển lãm - Trung tâm Lưu trữ quốc gia I, số 18, đường Vũ Phạm Hàm, quận Cầu Giấy, Hà Nội./.

NGỮ THIÊN