Hoa Kỳ mất dần vị thế thống trị trên thị trường ngũ cốc toàn cầu

Các silo (một cấu trúc để lưu trữ các vật liệu không đóng bao - PV) chứa ngũ cốc ở Linton, North Dakota, Hoa Kỳ. Ảnh: Reuters.

Giá ngũ cốc và hạt có dầu cao, nhu cầu toàn cầu ngày càng tăng và đồng tiền yếu hơn đã góp phần làm giảm vị thế thống trị xuất khẩu của Mỹ. Trong những năm gần đây, tình trạng thiếu hụt cây trồng của Mỹ từ năm 2010-2012 đã làm giảm vĩnh viễn thị phần của nước này và góp phần vào sự gia tăng của các nhà sản xuất cạnh tranh.

Ngày nay, Hoa Kỳ chỉ xuất khẩu hơn 25% ngô, lúa mì và đậu tương của thế giới, so với hơn 50% vào thời điểm khoảng 30 năm trước. Nước này cũng trồng khoảng 25% diện tích ngô, lúa mì và đậu tương toàn cầu, tỉ lệ nhỏ hơn so với những thập kỷ trước, mặc dù mức sụt giảm ít nghiêm trọng hơn nhiều so với xuất khẩu.

Bất chấp sự sụt giảm tỉ trọng trong xuất khẩu toàn cầu, Bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ (USDA) dự đoán khối lượng xuất khẩu ngô và đậu tương nội địa kỷ lục trong năm 2020-21 kết thúc vào ngày 31/8. Điều đó là do nhu cầu toàn cầu ngày càng tăng, đặc biệt từ phía Trung Quốc.

Xuất khẩu lúa mì của Hoa Kỳ ở mức cao nhất trong 4 năm trong giai đoạn 2020-21, kết thúc vào ngày 31/5, nhưng sẽ vẫn ở dưới mức trung bình dài hạn.

Chia sẻ thị trường đã mất

Đậu tương Hoa Kỳ đã trải qua mức sụt giảm lớn nhất về tỷ trọng xuất khẩu. Những bước tiến lớn trong công nghệ và nghiên cứu đậu tương của Hoa Kỳ vào giữa thế kỷ 20 từng đưa nước này trở thành nhà cung cấp hạt có dầu duy nhất vào năm 1970, chiếm gần 95% xuất khẩu của thế giới.

Brazil bắt đầu nổi lên như một nước sản xuất đậu tương lớn cách đây khoảng 50 năm, mặc dù sự mở rộng chỉ thấy rõ rệt nhất trong thập kỷ gần đây.

Brazil trở thành nước xuất khẩu hàng đầu vào năm 2012 sau hai vụ thu hoạch đáng thất vọng của Mỹ, và quốc gia Nam Mỹ hiện chiếm một nửa xuất khẩu đậu tương toàn cầu trong khi thị phần của Mỹ chỉ còn khoảng 35%, giảm so với mức gần 60% vào cuối những năm 1990.

Gần một nửa sản lượng đậu tương ngày nay của Hoa Kỳ được dành cho xuất khẩu, và phần còn lại được nghiền thành bột giàu protein làm thức ăn cho động vật. Vào năm 2000, chỉ còn khoảng 35% sản lượng đậu tương Hoa Kỳ được xuất khẩu.

Hoa Kỳ vẫn là nhà cung cấp ngô hàng đầu, nhưng vị trí thống trị xuất khẩu bị ảnh hưởng do vụ thu hoạch hạn hán năm 2012. Năm 2005, xuất khẩu của Hoa Kỳ chiếm khoảng 60% thương mại ngô toàn cầu, nhưng 10 năm sau, tỷ trọng này giảm xuống còn 33%, và vẫn giữ nguyên cho tới hiện nay.

Trong những năm 1970 và 1980, 80% lô hàng ngô hàng năm của thế giới đến từ các bờ biển của Hoa Kỳ. Vào thời điểm đó, hơn 1/4 sản lượng ngô của Mỹ đã được xuất khẩu. Nhưng hiện nay chỉ có khoảng 15% sản lượng được xuất khẩu, một phần do sự cạnh tranh gia tăng với các công ty sản xuất ethanol đã bắt đầu mua ngô cách đây khoảng 15 năm.

Hình ảnh chụp từ trên không cảnh nông dân tại Malden, Illinois, Hoa Kỳ thu hoạch ngô. Ảnh: Daniel Acker/Bloomberg.

Hoa Kỳ đứng đầu thị trường xuất khẩu lúa mì cho đến giữa thập kỷ trước. Sản lượng lúa mì và đặc biệt là khả năng xuất khẩu gần đây bùng nổ ở Biển Đen, và các chuyến hàng xuất khẩu của Nga và Ukraine hiện tại cao hơn gấp đôi sản lượng hàng năm của Mỹ.

Xuất khẩu lúa mì của Hoa Kỳ lớn thứ hai sau Nga, chiếm khoảng 14% thương mại toàn cầu. Canada đứng thứ ba, và ba quốc gia này cạnh tranh với lúa mì từ Úc, Argentina, châu Âu và Ukraine.

Mười năm trước, tỷ trọng xuất khẩu lúa mì của Hoa Kỳ vào khoảng 23%, giảm so với một phần ba vào đầu những năm 1990 và hơn 40% trong những năm 1970. Khoảng một nửa sản lượng lúa mì của Mỹ được xuất khẩu, phần lớn không thay đổi trong hai thập kỷ qua.

Cây trồng được bán bằng đô la trên thị trường quốc tế, vì vậy nông dân không ở Mỹ có thể đặc biệt mong muốn bán sản phẩm khi đồng tiền của họ suy yếu, làm tăng nguồn cung có thể xuất khẩu. Những vụ mất mùa trên diện rộng, như vụ thu hoạch năm 2012 của Hoa Kỳ, làm tăng giá toàn cầu và tiếp tục lôi kéo sự gia tăng sản lượng bên ngoài Hoa Kỳ.

Việc phá giá đồng tiền của Nga vào năm 2014 là một yếu tố chính dẫn đến sự gia tăng của sản xuất và thương mại lúa mì ở Biển Đen. Đồng real Brazil yếu hơn khiến nông dân Mỹ phải đẩy mạnh tiếp thị vụ thu hoạch ngô và đậu tương gần đây và sắp tới của mình và trồng một diện tích kỷ lục của cả hai vụ trong năm hiện tại.

Nhưng lạm phát tăng mạnh hạn chế bớt nguồn cung từ thị trường xuất khẩu. Điều này đã được chứng minh ở Argentina, khi người nông dân không bán ngũ cốc của họ do lo ngại những bấp bênh về bất ổn kinh tế ngày càng gia tăng.

Thu hoạch khổng lồ

Cho đến nay, Hoa Kỳ vẫn trồng vụ ngô lớn nhất thế giới, và nước này cũng sản xuất vụ đậu tương lớn nhất cho đến 3 năm trước khi bị Brazil vượt mặt.

Thu hoạch lúa mì của Hoa Kỳ đứng thứ tư sau Trung Quốc, Ấn Độ và Nga. Trung Quốc đã trở thành nước trồng lúa mì hàng đầu gần 40 năm trước, mặc dù nước này không hoạt động trên thị trường xuất khẩu.

Trong bốn thập kỷ cuối của thế kỷ 20, thị phần của Hoa Kỳ trong sản lượng ngô, đậu tương và lúa mì toàn cầu hầu hết đều ổn định ở mức khoảng 30%. Con số này giảm xuống 27% trong những năm 2000 và còn 24% trong những năm 2010.

Một lần nữa, những thay đổi lớn nhất lại xảy ra đối với đậu tương. Năm 1970, sản lượng đậu tương của Hoa Kỳ chiếm gần 3/4 tổng sản lượng toàn cầu. Tỷ lệ đó đã giảm xuống còn 50% vào năm 1990 và giảm đều đặn xuống còn khoảng 1/3 ngày nay, phần lớn là do việc mở rộng sản lượng ở Brazil.

Nông dân Hoa Kỳ thu hoạch đậu tương. Ảnh: YouTube.

Từ năm 1960 đến 1980, khoảng 45% ngô trên thế giới là do Hoa Kỳ trồng. Con số này giảm xuống còn 40% vào đầu những năm 2000 và thị phần hiện chỉ ở mức một phần ba. Lúa mì Mỹ chiếm 13% tổng sản lượng toàn cầu cách đây 50 năm, nhưng con số này đã giảm xuống chỉ còn 7% ngày nay.

Hoa Kỳ trong những năm gần đây vẫn sản xuất nhiều ngô và đậu tương hơn bao giờ hết, nhưng sản lượng lúa mì đã giảm, đặc biệt là trong thập kỷ qua, khi nông dân chuyển đổi diện tích lúa mì sang các loại cây có lợi hơn như ngô và đậu tương.

USDA tháng trước dự đoán dự đoán sản lượng kỷ lục về ngô và đậu tương của Mỹ vào năm 2021 tương ứng là 15,15 tỷ giạ và 4,525 tỷ giạ (1 giạ ngô = 25,4 kg; 1 giạ đậu tương = 27,2 kg). Đó là kết quả thu hoạch đáng mừng so với mức sản lượng đáng thất vọng trong cả năm 2019 và 2020.

Hương Lan