Hiệu quả từ sự đồng thuận

Tiết kiệm và công bằng

Hệ thống mạng đấu thầu quốc gia tại địa chỉ http://muasamcong.mpi.gov.vn là hệ thống duy nhất thực hiện việc ĐTQM phục vụ mua sắm công, đồng thời quản lý thông tin về đấu thầu. Tại đây, diễn ra toàn bộ quy trình đấu thầu, từ đăng tải kế hoạch lựa chọn nhà thầu, thông báo mời thầu và hồ sơ mời thầu, nhận hồ sơ dự thầu đến thông báo kết quả trúng thầu.

Là doanh nghiệp (DN) nhận được nhiều gói thầu qua hình thức ĐTQM, ông Hà Tiến Lực, Phó tổng giám đốc Công ty Cổ phần Điện cơ Hà Nội, cho hay: "Sau 6 năm tham gia ĐTQM, công ty tiết kiệm 3-5% chi phí gói thầu, nhiều nhất là chi phí in ấn, nhân lực... Tuy nhiên, với DN, quan trọng nhất là cạnh tranh công bằng. Đấu thầu trực tiếp có nhiều phiền hà, sai sót, đôi khi thiếu công bằng và cạnh tranh không lành mạnh. Từ khi tham gia ĐTQM, DN giảm được những gánh nặng không thể lượng hóa về vật chất, giải tỏa được những ấm ức khi làm sản phẩm tốt mà không cạnh tranh được. Có thể khi mới tiếp cận hình thức đấu thầu này các DN còn e ngại, nhưng khi tham gia sẽ đem lại rất nhiều lợi ích”.

Theo ông Trần Phước Sơn, Giám đốc Sở Kế hoạch và Đầu tư (KH&ĐT) TP Đà Nẵng: Việc tăng cường thực hiện các gói thầu mua sắm công theo hình thức ĐTQM, bên cạnh rút ngắn thời gian, giảm chi phí cho bên mời thầu thì ưu điểm vượt trội nhất là số lượng và thông tin nhà thầu nộp thầu chỉ có thể biết được sau khi mở thầu. Nhờ vậy, ĐTQM giúp loại bỏ được tình trạng "quân xanh, quân đỏ" trong hình thức đấu thầu trực tiếp, vốn là vấn đề nhức nhối trong đấu thầu, gây cản trở DN và thất thoát không nhỏ ngân sách Nhà nước.

Hỗ trợ khách hàng online tại Trung tâm Đấu thầu qua mạng quốc gia, Cục Quản lý đấu thầu.

Nhấn mạnh việc áp dụng ĐTQM là xu thế tất yếu, Thứ trưởng Bộ KH&ĐT, ông Vũ Đại Thắng cho biết: "Đây là công cụ hiệu quả giúp loại bỏ tiêu cực, tham nhũng, đồng thời tiết giảm mạnh mẽ chi phí, tiết kiệm ngân sách Nhà nước, mang lại lợi ích toàn diện cho DN và xã hội". Theo thống kê, tỷ lệ tiết kiệm chi phí đạt được trong ĐTQM lên tới 9%. Được thử nghiệm trong 6 năm và chính thức triển khai trên toàn quốc từ năm 2016, hệ thống mạng đấu thầu quốc gia được vận hành bởi Trung tâm ĐTQM Quốc gia, đến nay đã có 23.000 gói thầu được ĐTQM. Chỉ trong 7 tháng của năm 2018, có 8.900 gói thầu được ĐTQM, chiếm 18% các gói thầu diễn ra trong cả nước, tăng cao so với năm 2017 (chiếm 11%) và năm 2016 (chiếm 5%).

Tạo sự đồng thuận

ĐTQM thể hiện rõ những ưu việt so với hình thức truyền thống, nhưng thực tế đến nay vẫn còn rất nhiều đơn vị triển khai cầm chừng, kết quả đạt được so với mục tiêu đặt ra vẫn rất khiêm tốn. Số liệu của Cục Quản lý đấu thầu, Bộ KH&ĐT cho thấy, đến nay bình quân mới có 2,67 nhà thầu tham gia trên một gói thầu thực hiện ĐTQM. Cùng với đó mới có 18% tổng gói thầu được thực hiện qua mạng. Qua 3 năm chính thức triển khai ĐTQM, trong số 119 cơ quan thực hiện công tác đấu thầu theo lộ trình quy định thì tới nay vẫn còn 41 cơ quan chưa thực hiện gói thầu ĐTQM nào. Có một số lý do thông thường được các nhà thầu hay nhà cung cấp viện dẫn, là do chưa quen với hình thức ĐTQM, hệ thống mạng đấu thầu quốc gia còn nhiều rào cản kỹ thuật…

Thừa nhận hệ thống hạ tầng công nghệ thông tin hiện nay chưa thật sự đầy đủ để triển khai rộng rãi ĐTQM, tuy nhiên theo ông Nguyễn Anh Tuấn, Phó cục trưởng Cục Quản lý đấu thầu Bộ KH&ĐT, cơ sở hạ tầng kỹ thuật không phải vấn đề khó khăn lớn nhất. Bởi khó khăn về mặt kỹ thuật đang dần được cải thiện theo thời gian, trong khi đó khó khăn về mặt nhận thức vẫn như một rào cản vô hình ngáng trở việc triển khai ĐTQM. “Trong giai đoạn đầu tiếp cận, có một thực tế là các đơn vị mời thầu và tham gia đấu thầu không hứng thú với hình thức ĐTQM. Nguyên nhân của tình trạng này là bởi hình thức ĐTQM quá minh bạch, sẽ loại bỏ những góc khuất tiêu cực. Rõ ràng ĐTQM sẽ triệt tiêu một số “quyền”, từ đó làm ảnh hưởng tới lợi ích của một số người”, ông Nguyễn Anh Tuấn phân tích.

Theo Quyết định số 1402/QĐ-TTg ngày 13-7-2016 của Thủ tướng Chính phủ, đến năm 2025, 100% các thông tin đấu thầu phải đăng tải công khai trên hệ thống; 100% hoạt động mua sắm thường xuyên phải ĐTQM và tối thiểu 70% các gói thầu thuộc phạm vi điều chỉnh của Luật Đấu thầu phải thực hiện trên hệ thống mạng đấu thầu quốc gia. Để thực hiện đúng lộ trình này, thời gian tới, Bộ KH&ĐT sẽ báo cáo Chính phủ để có biện pháp mạnh mẽ, gắn trách nhiệm người đứng đầu cơ quan, đơn vị với công tác ĐTQM. Tuy nhiên, chỉ một mình Bộ KH&ĐT rất khó để có thể thực hiện thành công chủ trương đẩy mạnh ĐTQM theo đúng lộ trình của Chính phủ đưa ra. “Bộ KH&ĐT kỳ vọng sự chia sẻ và tham gia tích cực của các bộ, ngành, cơ quan, đặc biệt là cộng đồng DN để phát triển hệ thống mạng đấu thầu quốc gia. Hiện Bộ KH&ĐT đang phối hợp với Ngân hàng Thế giới và Ngân hàng Phát triển châu Á hoàn thiện hệ thống mạng đấu thầu quốc gia, trên cơ sở xây dựng thêm một số tiện ích khác để tạo thuận lợi cho người dùng”, ông Nguyễn Anh Tuấn nhìn nhận.

Tuy còn nhiều khó khăn trên thực tế để đạt được mục tiêu ĐTQM mà Chính phủ đã đặt ra, nhưng theo ông Nguyễn Đăng Trương, Cục trưởng Cục Quản lý đấu thầu (Bộ KH&ĐT), những mục tiêu trên chắc chắn sẽ đạt được nếu nghiêm túc thực hiện. Lợi ích của ĐTQM là rõ ràng, tính minh bạch cao song nhà thầu vẫn chưa thực sự tin tưởng hoặc chưa muốn tham gia. Điều quan trọng nhất là phải thay đổi nhận thức, phải có sự đồng thuận, thì mới tạo được hệ sinh thái hoàn chỉnh cho ĐTQM... Ở đâu lãnh đạo quan tâm, muốn đấu thầu công khai, cạnh tranh thực sự thì kể cả giấy hay qua mạng đều đạt được mục đích và ngược lại. Nhằm khắc phục những hạn chế trong ĐTQM, tới đây hệ sinh thái cho ĐTQM sẽ được tạo lập thông qua 3 trụ cột: Tạo khuôn khổ pháp lý, sân chơi an toàn cho các chủ thầu, nhà thầu; thay đổi hệ thống công nghệ và nhận thức của đối tượng tham gia.

Từ kết quả đạt được trong tổ chức ĐTQM ở Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) thời gian qua, bà Phạm Thị Thúy Hà, Trưởng ban Quản lý Đấu thầu, cho biết: "3 năm gần đây, EVN đưa ra tiêu chí chấm điểm cho người đứng đầu đơn vị trong việc tham gia thực hiện ĐTQM. Ban đầu mới là chỉ tiêu khích lệ, nhưng từ năm 2017 đưa vào thành chỉ tiêu bắt buộc. Điều đó tạo cú hích cho các đơn vị gia tăng thực hiện hình thức ĐTQM ở EVN”.

MINH ĐỨC