Hiệu quả phương pháp dạy học 'Bàn tay nặn bột'

Một giờ học theo phương pháp “Bàn tay nặn bột” tại Trường Tiểu học Ninh Tiến (thành phố Ninh Bình).

Cùng dự một tiếthọc về khoa học với bài “Cây con mọc lên từ hạt” của học sinh lớp 5C, trườngTiểu học Nam Thành (thành phố Ninh Bình) được dạy theo phương pháp “Bàn tay nặnbột” nhận thấy, lớp học trở nên rất sôi nổi, hứng thú khi tất cả các em đêùphải huy động sự hiểu biết, vốn sống của mình để dự đoán những biểu tượng banđầu về kiến thức mới mà mình sắp tìm hiểu, tự tay làm thí nghiệm, nghiên cứu,tìm tòi trên mẫu vật thật để đối chiếu so sánh những dự đoán ban đầu và rút rakết luận. Theo trình tự của phương pháp, học sinh dần dần tự khám phá được nôịdung bài học, nhờ đó, các em hiểu bài kỹ, khắc sâu nội dung được học và hứngthú hơn trong quá trình học.

Theo cô giáoNguyễn Thị Thủy, giáo viên trường Tiểu học Nam Thành (thành phố Ninh Bình) thì,“Bàn tay nặn bột” là một phương pháp dạy học tích cực dựa trên thí nghiệm,nghiên cứu,… trong đó chú trọng đến việc hình thành kiến thức cho học sinh bằngthí nghiệm, tìm tòi nghiên cứu để chính các em tìm ra câu trả lời. Với phươngpháp này, học sinh đóng vai trò làm trung tâm. Trong lớp học sẽ chia thànhnhiều nhóm nhỏ để thảo luận, chia sẻ và cùng trao đổi về thông tin. Khi giáoviên đưa ra tình huống, vấn đề, học sinh sẽ tự nghiên cứu, tìm hiểu và đưa ra ýkiến riêng của mình. Các nhóm sẽ diễn đạt bằng cách viết lời hoặc vẽ tranh. Saukhi tổng hợp ý kiến của các thành viên, các nhóm sẽ cùng thảo luận, chất vấnnhau về những nhận định, ý kiến của nhóm bạn. Tiếp đó, học sinh sẽ được quansát thực tế hoặc thí nghiệm và tự rút ra kết luận đúng. Sau đó, đối chiếu lạivới nhận định ban đầu để có sự điều chỉnh theo hướng đúng nhất. Phương pháp nàyđược áp dụng ở tất cả các khối lớp, trong đó, môn Tự nhiên-Xã hội ở khối 1, 2và 3; môn Khoa học ở khối 4,5 và mỗi tiết học thường kéo dài từ 35-40 phút.

Được triển khaitừ năm học 2014-2015, đến nay, phương pháp dạy học “Bàn tay nặn bột”, xuất pháttừ Pháp, đã góp phần đáp ứng những yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện về giáodục và đào tạo, nhất là việc phát triển năng lực tự học, tác phong và thói quenđộc lập suy nghĩ, sáng tạo trong hành động, lòng yêu thích và say mê khoa họccủa học sinh. Theo các giáo viên bộ môn, dạy học theo phương pháp “Bàn tay nặnbột” đòi hỏi mỗi giáo viên phải có sự chuẩn bị đầy đủ, công phu cho mỗi giờhọc, từ dụng cụ thực hành thí nghiệm đến các tình huống có thể xảy ra. Bởi khibắt tay vào làm thí nghiệm, khi thấy có bất cứ hiện tượng gì xảy ra, các em đêùđặt ngay câu hỏi. Điều này đòi hỏi giáo viên phải vững kiến thức để cùng học sinhgiải đáp những thắc mắc, lý giải hiện tượng một cách khoa học, giúp các em hiêủbài và nắm được kiến thức đúng đắn nhất.

“Một điều rất khác là khi áp dụng phương phápdạy học “Bàn tay nặn bột”, giáo viên chỉ là người hỗ trợ, khác với phương phápdạy truyền thống - giáo viên đặt câu hỏi, học sinh trả lời. Nhờ vậy, mỗi họcsinh rèn luyện cho mình kỹ năng suy nghĩ độc lập, cách thức phối hợp hiệu quảkhi làm việc nhóm và khả năng tự tin trình bày trước đám đông. Trong phần vẽ vàdiễn đạt bằng viết lời, học sinh rèn luyện thêm kỹ năng chuyển từ văn nói sangvăn viết cũng như thể hiện bằng hình ảnh thông qua vẽ tranh...” - cô giáo LêThị Năm, giáo viên trường Tiểu học Ninh Tiến chia sẻ.

Được biết, phươngpháp dạy học “Bàn tay nặn bột” được triển khai thực hiện trên địa bàn thành phốNinh Bình được 5 năm, bắt đầu từ năm học 2014-2015. Thời gian đầu mới áp dụng,các nhà trường thực hiện dạy ở một số bài có nội dung phù hợp. Hiện nay, cáctrường tăng dần số bài áp dụng phương pháp này trong chương trình học của họcsinh. Phương pháp dạy học này nhận được sự đồng tình, hỗ trợ tích cực của phụhuynh học sinh. Đa số các trường học thực hiện đều có điều kiện cơ sở vật chấtđầy đủ, đồng bộ và khá hiện đại với máy chiếu, ti vi. Từ đó, chất lượng dạy vàhọc các môn Tự nhiên và Xã hội, môn Khoa học theo phương pháp “Bàn tay nặn bột”cao hơn hẳn so với dạy theo phương pháp truyền thống.

Tuy nhiên, theođánh giá của cán bộ quản lý các nhà trường, dạy học theo phương pháp này vẫncòn gặp những khó khăn nhất định. Đó là các tài liệu hướng dẫn cho giáo viêntham khảo để giảng dạy còn thiếu; ở một số trường có đông học sinh trên địa bànthành phố, nhiều phòng học chưa đủ không gian rộng cho các hoạt động dạy họctheo phương pháp này. ở các trường vùng nông thôn và vùng sâu, vùng xa, trangthiết bị dạy học như các dụng cụ thí nghiệm, thiết bị thực hành còn thiếu vàchưa đồng bộ do nguồn kinh phí còn có mức độ….

Để phương phápnày được triển khai mang lại hiệu quả hơn, ngành Giáo dục cũng đã triển khaicác giải pháp cụ thể như: Khuyến khích các phòng Giáo dục và Đào tạo huyện,thành phố chỉ đạo áp dụng triệt để phương pháp này vào dạy và học. Tổ chức tậphuấn nâng cao trình độ cho giáo viên giảng dạy bộ môn KHTN và Khoa học trongcác đơn vị trường học. Chỉ đạo các trường xây dựng ngân hàng “Bàn tay nặn bột”gồm những gợi ý về tiến trình dạy học, tài liệu hướng dẫn giáo viên, tài liêụphục vụ dạy học, dụng cụ thực hành (phim, hình ảnh, tài liệu khoa học)... nhằmnâng cao chất lượng dạy và học theo phương pháp “Bàn tay nặn bột” trong cáctrường Tiểu học.

Bài, ảnh: HạnhChi