Hiện hữu tương lai NATO không có Thổ Nhĩ Kỳ

Trong bối cảnh quan điểm của hai đồng minh Mỹ và Thổ Nhĩ Kỳ ngày càng cứng rắn với nhau, không loại trừ khả năng Ankara một ngày nào đó sẽ không còn mặn mà với liên minh quân sự do Mỹ đứng đầu này...

Phát biểu trên truyền hình, Bộ trưởng Quốc phòng Hulusi Akar khẳng định, sẽ làm mọi cách để lệnh trừng phạt của Mỹ không gây hại cho Thổ Nhĩ Kỳ dưới bất kể hình thức nào. Các biện pháp trừng phạt của Mỹ nhằm vào ngành công nghiệp quốc phòng của Thổ Nhĩ Kỳ mới đây sẽ phần nào kìm hãm tổ hợp công nghiệp-quân sự đang phát triển nhanh chóng của nước này. Ít nhất, hợp tác giữa các công ty quốc phòng hai nước sẽ bị đình trệ. Việc này có thể càng khiến Thổ Nhĩ Kỳ thúc đẩy hợp tác với các cường quốc có nền công nghiệp quốc phòng phát triển khác, phục vụ mục tiêu giảm phụ thuộc vào thiết bị quân sự do Mỹ sản xuất, đa dạng hóa nguồn cung cấp vũ khí và tăng cường sản xuất vũ khí ở trong nước. Các lệnh trừng phạt trước mắt sẽ ảnh hưởng đến lực lượng không quân của Thổ Nhĩ Kỳ và Nga hiện đang là quốc gia duy nhất có thể giúp Thổ Nhĩ Kỳ giải quyết những thiếu hụt trong tương lai của lực lượng không quân nước này.

Tổng thống Mỹ Donald Trump (bên phải) và người đồng cấp Thổ Nhĩ Kỳ Tayyip Erdogan. (Ảnh minh họa). Ảnh: Getty Images

Với việc áp đặt các lệnh trừng phạt mới nhằm vào Thổ Nhĩ Kỳ, đây là lần đầu tiên Mỹ áp dụng hình thức trừng phạt như vậy vào một nước đồng minh chủ chốt trong NATO, cho thấy sự rạn nứt trong quan hệ ngoại giao hiện nay hai nước có nguy cơ trở thành sự chia rẽ do khác biệt về nhu cầu chiến lược của cả Mỹ và Thổ Nhĩ Kỳ. Cùng với đó là việc Thổ Nhĩ Kỳ bị loại khỏi chương trình F-35 mà Mỹ đưa ra năm 2019, càng chứng tỏ sự khác biệt ngày càng gia tăng giữa hai đồng minh NATO. Có thể thấy, Thổ Nhĩ Kỳ ngày càng hướng tới những nhu cầu và mối quan tâm chiến lược riêng của mình. Ankara liên tục khẳng định không chấp nhận một khu vực tự trị nào của người Kurd ở ngay sát nách mình. Nước này coi việc Mỹ hỗ trợ Lực lượng Dân chủ Syria (SDF), do người Kurd lãnh đạo mà Thổ Nhĩ Kỳ coi là “khủng bố”, là một hành động khiêu khích.

Vì vậy, có thể đã tới lúc Thổ Nhĩ Kỳ xem xét có nên tiếp tục ở lại NATO hay không? Trước đây, từng có lần Ankara bày tỏ thái độ cho thấy cũng không thiết tha với việc ở lại NATO trước những sức ép gia tăng từ đồng minh Washington. Trong một cuộc họp của các nước NATO năm 2019, Phó tổng thống Mỹ Mike Pence đã cảnh báo: “Ankara phải lựa chọn. Thổ Nhĩ Kỳ phải quyết định về việc có tiếp tục làm đối tác chủ chốt trong một liên minh quân sự thành công nhất trong lịch sử, hay muốn gây ra mạo hiểm đối với an ninh của NATO qua những quyết định làm suy yếu liên minh của chúng ta?”. Đáp lại, Phó tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Fuat Oktay đã đăng trên Twitter rằng: “Chính nước Mỹ mới phải lựa chọn. Nước Mỹ có muốn tiếp tục là đồng minh của Thổ Nhĩ Kỳ hay mạo hiểm mối quan hệ tốt đẹp này bằng cách hợp lực với những kẻ khủng bố để làm suy yếu khả năng phòng thủ của một nước đồng minh NATO chống lại kẻ thù của họ?”. Cũng chính trong bầu không khí căng thẳng đó, Thổ Nhĩ Kỳ đã quyết định mua S-400 của Nga, thực hiện theo đúng thách thức của Washington.

Cũng cần phải nhìn nhận rằng, NATO sẽ bị tác động không nhỏ nếu Thổ Nhĩ Kỳ ra đi bởi nước này hiện là nước đóng góp binh sĩ lớn thứ hai trong NATO, chỉ đứng sau Mỹ. NATO dù là một liên minh quân sự hùng hậu nhưng không phải chưa từng có tiền lệ một nước thành viên “bỏ đi”. Năm 1967, Pháp đã rút khỏi cơ cấu chỉ huy của NATO và sau đó đã gia nhập trở lại vào năm 2009. Vì vậy, trong bầu không khí ngột ngạt hiện nay giữa Washington và Ankara, chưa thể đoán được Thổ Nhĩ Kỳ sẽ có những động thái cứng rắn như thế nào để đáp trả những hành động gây khó chịu của đồng minh.

MAI NGUYÊN