Hiểm họa khi châu Âu ồ ạt khai thác khí đốt trở lại

Đảo Schiermonnikoog được biết đến là một trong những địa điểm đẹp nhất Hà Lan, tự hào với bờ biển rộng nhất châu Âu, nơi cư trú của hơn 300 loài chim và là trung tâm du lịch sầm uất.

Thế nhưng, sau khi chính phủ Đức và Hà Lan phê chuẩn kế hoạch khai thác khí đốt mới chỉ cách bờ biển 20 km, người dân Schiermonnikoog không khỏi lo lắng về tương lai của hòn đảo.

"Các dàn khoan khí đốt có thể hủy hoại cảnh quan tự nhiên khu vực này. Chúng tôi nghĩ không cần đầu tư vào khí đốt, chúng ta nên tập trung vào năng lượng tái tạo", Thị trưởng Schiermonnikoog, bà Inekevan Gent, cho biết, theo CNN.

Hàng chục dự án được bật đèn xanh

Dự án khai thác khí đốt ngoài khơi Schiermonnikoog, trải dài từ bờ biển Đức và Hà Lan vào Biển Bắc, chỉ là một trong hàng loạt dự án đã được bật đèn xanh hoặc đang được xem xét trên khắp châu Âu.

Lục địa già đang chạy đua với thời gian để tìm kiếm nguồn cung khí đốt thay thế đề phòng trường hợp Nga khóa van khí đốt. Tuần trước, EU đã nhất trí mục tiêu tự nguyện cắt giảm sử dụng 15% khí đốt cho tới tháng 3/2023.

Nguồn cung eo hẹp có thể khiến giá năng lượng tăng cao hơn nữa, dẫn đến tình trạng mất điện, các hộ gia đình có nguy cơ không thể trả hóa đơn tiền điện.

Tuy vậy, một số ý kiến hoài nghi chiến sự ở Ukraine chỉ là bình phong cho các dự án như đang triển khai ngoài khơi Schiermonnikoog, bởi các dự án có lẽ không kịp phát huy hiệu quả ngay mùa đông tới, trong khi cuối cùng chúng có thể làm tồi tệ thêm tình trạng ấm lên toàn cầu.

Các dàn khoan ngoài khơi Schiermonnikoog sẽ không thể cung cấp khí đốt cho Đức và Hà Lan trước năm 2024. Theo giấy phép, các mỏ khí đốt có thể hoạt động tới 2042.

Một cơ sở chứa khí đốt tự nhiên hóa lỏng ven biển của Ba Lan. Ảnh: EU.

Tuy vậy, công ty ONE-Dyas vận hành dự án ở Schiermonnikoog cho biết đã tiến hành đánh giá tác động môi trường. ONE-Dyas khẳng định khí đốt do Hà Lan khai thác, sử dụng bảo đảm tạo ra lượng phát thải khí nhà kính thấp hơn so với khí đốt nhập khẩu.

Châu Âu chật vật tìm kiếm nguồn cung khí đốt trong bối cảnh Nga cho thấy sẵn sàng trừng phạt EU vì ủng hộ Ukraine. Gazprom mới đây đã cắt giảm 20% nguồn cung khí đốt tới châu Âu thông qua đường ống Nord Stream 1.

Tình hình ở châu Âu hiện được miêu tả là "cấp bách". Theo Giám đốc Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA), cả khu vực phải chuẩn bị cho một mùa đông "dài và khó khăn".

Ngay cả nếu các nước EU xoay xở làm đầy 90% các bể dự trữ khí đốt, khu vực vẫn có khả năng đối mặt nguy cơ gián đoạn nguồn cung vào đầu năm 2023 nếu Nga quyết định cắt đứt cung cấp khí đốt từ tháng 10, IEA cho biết.

Rủi ro quá lớn buộc các nước tìm kiếm các nguồn năng lượng thay thế và tích trữ những gì họ có thể.

Tình thế cũng khiến các chính trị gia ủng hộ mở rộng hoạt động của ngành khai thác khí đốt, điều chỉ 12 tháng trước là không thể tưởng tượng bởi lo ngại về biến đổi khí hậu.

Từ tháng 2, nhiều nước đã dỡ bỏ mức trần khai thác khí đốt và cấp phép cho các mỏ khí đốt mới.

Đan Mạch, quốc gia năm 2020 công bố kế hoạch chấm dứt khai thác nhiên liệu hóa thạch, đang tăng cường khai thác từ các mỏ đã được cấp phép ở Biển Bắc.

Trong khi đó, Hungary cho biết sẽ tăng sản lượng khai thác khí đốt trong nước từ 1,5 tỷ mét khối lên 2 tỷ mét khối.

Tại Anh, sau khi chính phủ đảo ngược quyết định cấm khai thác với lý do môi trường, tập đoàn Shell đang triển khai một dự án khai thác khí đốt mới trên Biển Bắc.

"Chúng tôi đang tăng tốc với năng lượng tái tạo và hạt nhân, nhưng cũng phải thực tế về nhu cầu năng lượng ngay lúc này", Kwasi Kwarteng, Bộ trưởng Năng lượng và Kinh doanh Anh, cho biết.

Đồng thời, chính phủ các nước châu Âu cũng chạy đua mở rộng năng lực dự trữ khí tự nhiên hóa lỏng (LNG). LNG là nguồn năng lượng thay thế khí đốt Nga rất lý tưởng, nó có thể được vận chuyển bằng tàu biển từ các nước đồng minh của châu Âu như Mỹ, Canada.

Tổ chức tư vấn chính sách Global Energy Monitor cho biết có ít nhất 25 dự án xây dựng hoặc mở rộng kho chứa LNG ở châu Âu và Anh đã được đề xuất kể từ khi chiến sự nổ ra tại Ukraine.

Hàng loạt rủi ro

Dù gấp gáp, một số dự án khí đốt có thể cải thiện nguồn cung năng lượng cho châu Âu ngay mùa đông này nếu Nga thực sự cắt đứt dòng chảy khí đốt tới phía tây.

Ví dụ, tập đoàn Zenith Energy của Canada tháng trước cho biết giếng khí đốt ở Đông Bắc Italy vừa được khôi phục hoạt động có thể cung cấp 40.000 mét khối khí đốt mỗi ngày, bắt đầu từ tháng 10.

Một số dự án khác thì cần nhiều thời gian hơn để đi vào khai thác. Shell ước tính mỏ khí đốt Jackdaw ở Biển Bắc sẽ đi vào hoạt động trong vài năm nữa.

Trong khi đó, một kho lưu trữ nổi và đồng thời có chức năng hóa lỏng LNG do tập đoàn Snam của Italy vận hành sẽ đi vào hoạt động ngoài khơi Ravenna, Italy từ 2024.

Một số nhà hoạt động lo ngại các dự án khai thác khí đốt mới sẽ trở nên thừa thãi khi chúng có thể đi vào vận hành. Đồng thời, theo thời gian, các dự án năng lượng tái tạo có thể lấp đầy khoảng trống mà khí đốt để lại.

Dàn khoan thuộc dự án Jackdaw của Shell. Ảnh: Shell.

Với những người theo trường phái bảo tồn thiên nhiên như Thị trưởng Schiermonnikoog Inekevan Gent, việc mở rộng khai thác khí đốt, dù ít ô nhiễm hơn dầu mỏ và than đá, vẫn có hại cho môi trường và góp phần làm trầm trọng thêm tình trạng ấm lên toàn cầu.

Hơn nữa, việc khai thác có thể ảnh hưởng tới các khu vực thiên nhiên nhạy cảm thuộc danh sách bảo tồn của UNESCO.

"Lo ngại chính của tôi là tình trạng sụt lún đất", Thị trưởng Gent nói.

Không xa Schiermonnikoog, mỏ khí đốt trên đất liền Groningen thuộc về liên doanh Shell và Exxon một thời là nguồn cung khí đốt lớn nhất của châu Âu đang dần sụt lún bởi động đất. Báo cáo năm 2016 cho thấy xảy ra 271 rung chấn cường độ từ 1,5 độ trở lên ở mỏ này.

Vấn đề sụt lụt ít nghiêm trọng hơn với dự án ngoài khơi Schiermonnikoog. Tuy nhiên, tác động sinh thái là điều cần tính tới, theo ông Han Dolman, giám đốc Viện nghiên cứu biển Hà Lan.

"Đây là khu vực bảo tồn thiên nhiên, cần cẩn trọng khi có bất cứ hoạt động nào, chứ chưa nói tới khởi công một dàn khoan khí đốt", ông Dolman nói.

Carsten Muhlenmeier, chủ tịch cơ quan quản lý cấp phép hoạt động ở Biển Bắc của Đức thừa nhận vùng biển là khu vực nhạy cảm, cần ưu tiên bảo tồn môi trường tự nhiên. Tuy vậy, ông Muhlenmeier cho biết thách thức nguồn cung năng lượng đang lấn át các lo ngại về môi trường.

Trong khi đó, tổ chức Hòa bình Xanh đã khởi kiện chính phủ Anh vì cấp phép khai thác với dự án Jackdaw ở Biển Bắc. Hòa bình Xanh cho rằng đánh giá môi trường của dự án không đầy đủ bởi không tính tới lượng phát thải khí nhà kính từ khí tự nhiện bị đốt cháy.

Duy Anh