Hết thời chọn nghề theo cảm tính

Hướng dẫn viên du lịch – Nghề thú vị và có thu nhập hấp dẫn

Không thể coi nhẹ

Hướng nghiệp quan trọng và cần được làm sớm, không thể tiến hành khi nước đã đến chân… đó là điều tưởng như mọi nhà trường, phụ huynh đều biết. Nhưng đến nay, nhiều HS ở vùng ngoại thành, vùng sâu, vùng xa vẫn có xu hướng chọn nghề theo cảm tính, đăng ký theo phong trào. Thấy bạn đăng ký ngành nào thì mình đăng ký theo ngành đó, đỗ thì đi học cùng cho tiện.

Nhiều HS hồn nhiên cho biết, gần hết hạn nộp hồ sơ đăng ký nguyện vọng mà em chưa biết nên chọn trường nào. Thấy nhiều bạn trong lớp đăng ký vào trường a hoặc b thì các em cũng đăng ký theo. Các thông tin về ngành học, trường lớp ra sao em chỉ tìm hiểu qua vì không có nhiều thời gian.

Nguyễn Ngọc Hưng ở Hoàng Hoa Thám (Ba Đình – Hà Nội) chia sẻ: Năm cuối cấp em thích nghề pha chế đồ uống và định chọn trường CĐ du lịch hoặc trường nghề để thi. Nhưng bố mẹ em lại nghĩ nghề đó không thức thời và muốn em thi vào Trường ĐH Kiến trúc. Em đành đăng kí theo nguyện vọng của bố mẹ và thi đỗ. Tuy nhiên, học tới năm thứ 2 em thấy mình không phù hợp và không có chút hứng thú nào. Em bỏ học và theo học nghề pha chế đồ uống như mong muốn. Hiện tại, em mở quán trà chanh. Công việc cho em thu nhập ổn định thậm chí cao hơn nhiều nghề. Em vui và hài lòng với công việc hiện tại.

Thực tế cho thấy, không chỉ chọn nghề một cách thiếu thông tin, hiểu biết mà nhiều HS cũng chọn nghề bởi sự tác động từ gia đình, người thân khi hứa hẹn đầu ra. Có HS còn chọn nghề theo bề nổi kiểu như học quản trị kinh doanh thì làm sếp, quản lý; học tài chính thế nào cũng làm kế toán, kinh doanh… nhàn nhã. Thậm chí, HS chọn nghề bởi xem trên tivi thấy quảng cáo, phim ảnh miêu tả hấp dẫn. Không trừ trường hợp bị ảnh hưởng của phim Hàn Quốc mà có em chọn nghề thiết kế thời trang, quản trị khách sạn… Kết quả ra trường chật vật tìm việc làm ở thành phố, trở lại quê thì khó sử dụng nghề vào cuộc sống.

Cô Nguyễn Hồng Hải, giáo viên Trường THPT Phạm Hồng Thái (Hà Nội) cho biết: Có HS đến năm cuối chuẩn bị ra trường vẫn chưa xác định rõ ràng xin việc vào đâu, làm gì? Nhiều em con nhà nông nhưng lại học về ngành quản lý nhân sự các cơ quan Nhà nước… Khi ra trường các em không xin được việc, quay về với gia đình thì nghề nghiệp lại không thể ứng dụng.

Nguyễn Tuấn Anh ở Hà Nội lý giải việc lựa chọn khoa Sử - Trường Đại học Sư phạm khá đơn giản: Sức học của em bình thường, thi vào khoa Văn, Toán… chắc chắn không đủ điểm. Thấy các bạn nói khoa Sử, Địa không đủ SV, điểm tuyển đầu vào thấp, dễ đỗ nên em chọn. Ra trường có trở thành GV không em chưa chắc, nhưng em học thêm báo chí để có sự lựa chọn tốt hơn về công việc sau này.

Thay đổi từ tư duy đến hành động

Cùng với công tác hướng nghiệp trong trường học thì gia đình đóng vai trò quan trọng và mang tính quyết định, ảnh hưởng đối với mỗi HS khi chọn nghề. Nhưng nếu HS chuẩn bị kết thúc lớp 12 mới được gia đình bàn việc chọn ngành trường nào thì quá muộn. Việc cha mẹ thay con chọn nghề hoặc định hướng chọn nghề cho con theo sở thích, mong muốn của mình cũng dẫn tới sự sai lầm cho tương lai.

Bản thân HS cũng cần thay đổi tư duy và nhận thức trong việc chọn nghề. Các em cần thấy được năng lực thực sự của mình ra sao, sở trường, mong muốn thế nào… để chọn nghề phù hợp. Thay vì chọn nghề theo sở thích, suy nghĩ ảo tưởng thiếu thực tế từ xã hội thì bản thân HS cần có hiểu biết, chính kiến, sự quyết định của riêng mình. Không nên đi theo sự sắp đặt nghề nghiệp của người thân, cha mẹ… Cần giải thích, thuyết phục gia đình nếu chưa có nhìn nhận đúng với nghề mà các em lựa chọn.

Thầy Nguyễn Minh Thuận – Hiệu trưởng Trường THPT chuyên Lào Cai (Lào Cai) nhìn nhận: Hiện nay, việc hướng nghiệp cho HS còn theo sự chủ quan của không ít thầy cô, thiếu những phân tích khoa học về sở trường năng lực, sở thích mong muốn… Theo thầy Thuận, các nhà trường cần có sự tổng hợp dữ liệu, thông tin đầy đủ về việc học tập của HS trong suốt quá trình học tập 3 năm tại trường THPT để chọn lọc, phân tích, đánh giá nghề phù hợp đối với HS. Cùng đó cần cập nhật thông tin thực tế về ngành nghề ngoài xã hội… Như vậy, việc hướng nghiệp cho HS mới phù hợp.

Trong khi đó, thầy Phạm Xuân Thảo - Hiệu trưởng Trường THPT Lao Bảo, Hướng Hóa (Quảng Trị) cho rằng, công tác hướng nghiệp trong nhà trường và đội ngũ GV làm công tác hướng nghiệp phải thay đổi để phù hợp với thời cuộc. Khi nghề nghiệp ngoài thị trường đòi hỏi người lao động có tay nghề cao thì định hướng cho HS không chọn nghề phổ thông mà cần tập trung học ngành nghề nâng cao, có chất lượng để đáp ứng nhu cầu. Hoặc như, ngành du lịch bước qua thời điểm tuyển lao động phổ thông sang tuyển lao động có trình độ cao (quản lý du lịch, hướng dẫn viên có trình độ chuyên môn lẫn ngoại ngữ giỏi, nhân viên phục vụ cao cấp)… thì định hướng cho HS theo nghề phù hợp với cả năng lực và yêu cầu thực tế.

Thầy Thảo cho biết thêm, nhu cầu thị trường lao động ở những vùng khó, miền núi nói riêng và xã hội nói chung ngày càng thay đổi. Như vậy đòi hỏi công tác hướng nghiệp chọn nghề cho HS trong nhà trường phải thức thời, có giải pháp linh hoạt, thực tế và tối ưu để hiệu quả và thích ứng với đòi hỏi.