Hành trình 10 năm xây dựng và bàn giao chợ biên giới kiểu mẫu Campuchia

Dự án Chợ biên giới kiểu mẫu Campuchia có tổng vốn đầu tư hơn 2 triệu USD, do Chính phủ Việt Nam tài trợ. Chủ trương xây dựng chợ biên giới kiểu mẫu được thông qua vào năm 2009 và được Chính phủ 2 nước Việt Nam – Capuchia ký biên bản thỏa thuận lần thứ 12 vào tháng 8/2011 tại Hà Nội. Theo đó, hai bên đồng ý giao cho Bộ Công Thương Việt Nam và Bộ Thương mại Campuchia phối hợp nghiên cứu khả thi đề án xây dựng chợ Biên giới thí điểm tại Campuchia. Ngay sau khi được Chính phủ hai nước đồng ý về chủ trương và nguyên tắc xây dựng, Bộ Công Thương đã phối hợp với Bộ Thương mại Campuchia làm việc với các tỉnh biên giới của Campuchia, tìm địa điểm xây dựng chợ, lập đề án, tổ chức hội thảo, lấy ý kiến các Bộ, ngành và địa phương liên quan của mỗi nước về đề án này.

Ba năm sau, tại cuộc họp Ủy ban hỗn hợp Việt Nam - Campuchia lần thứ 13 ngày 11/2/2014 tại Phnôm Pênh, Chính phủ hai nước thống nhất chọn xã Đa, Huyện Mê Mốt tỉnh Tboung Khmum là nơi xây dựng chợ, thay cho địa điểm trước đó là tỉnh Kompongcham. Vốn đầu tư được thống nhất bằng nguồn vốn viện trợ không hoàn lại của Chính phủ Việt Nam. Vào tháng 2/2015, Văn phòng Chính phủ thông báo ý kiến chỉ đạo của Phó Thủ tướng Phạm Bình Minh đồng ý tổng mức đầu tư xây dựng chợ Đa là 44,7 tỷ đồng Việt Nam (tương đương 2 triệu đôla) và giao cho Bộ Kế hoạch, Bộ Tài chính cấp vốn cho Bộ Công Thương triển khai xây dựng từ nguồn vốn viện trợ không hoàn lại của Việt Nam cho Campuchia.

Xác định được vị trí xây chợ, thông qua khoản vốn đầu tư, đồng thời khẳng định đây là dự án quan trọng, thể hiện mối giao bang thương mại giữa hai quốc gia, thế nhưng, phải đến năm 2018, tức 3 năm sau, dự án chợ biên giới kiểu mẫu Campuchia mới được khởi động.

Sự chậm trễ này xuất phát từ nhiều nguyên nhân khách quan và chủ quan trong đó có việc phía Bộ Thương mại Campuchia thời gian này có sự thay đổi Bộ trưởng, sắp xếp lại cơ cấu tổ chức cũng như bố trí lại cán bộ phụ trách công việc. Chính vì thế, riêng khâu phối hợp thẩm định, kiểm tra bản vẽ dự án chợ Đa đã bị kéo dài tới 6 tháng.

Thêm vào đó, trong thời gian này, phía Bộ Công Thương Việt Nam cũng có sự xáo trộn nhân sự. Cụ thể, từ tháng 4/2016, Vụ trưởng Vụ Thương mại Biên giới và Miền núi, đồng thời là Trưởng ban quản lý dự án nghỉ hưu theo chế độ. Thứ trưởng Nguyễn Cẩm Tú thay vị trí trưởng Ban cũng nghỉ hưu theo chế độ 6 tháng sau đó. Tiếp đến vào tháng 10/2016, trưởng Ban quản lý dự án là Thứ trưởng Hồ Thị Kim Thoa và một số thành viên ban quản lý dự án cũng thay đổi công việc để nhận nhiệm vụ khác.

Không chỉ xáo trộn về nhân sự, việc chợ Đa nằm ở xã hẻo lánh, vùng biên nên đơn vị trúng thầu phải mất rất nhiều thời gian trong việc tiến hành khảo sát, nghiên cứu địa hình, tìm hiểu giá cả vật tư, nguyên vật liệu, tiền công lao động, các mẫu thiết kế bản vẽ và cả các quy định của Campuchia trong lĩnh vực xây dựng. Quá trình khảo sát, nghiên cứu này kéo dài từ tháng 3/2016 đến tháng 8/2016, tức tròn 5 tháng mới hoàn tất để cho ra bản vẽ thiết kế thi công cũng như tổng dự toán đầu tư.

Tháng 9/2016, Bộ Tài chính bắt đầu rót vốn và chuyển kinh phí của năm 2016 cho Bộ Công Thương để tiến hành ký kết hợp đồng với công ty thiết kế thi công dự án. Việc chậm trễ trong khâu rót vốn này cũng ảnh hưởng ít nhiều đến tiến độ của dự án khi đối tác chờ rót vốn mà Bộ Công Thương lại không có tiền để tạm ứng. Cùng với đó, khâu thẩm định bản thiết kế thi công và tổng dự toán của Bộ Xây dựng bị chậm cũng khiến quá trình triển khai dự án bị kéo dài.

Như vậy, sau 4 năm thông qua chủ trương, 4 năm chuẩn bị và hoàn tất các thủ tục, ngày 16/1/2018, chợ biên giới kiểu mẫu Campuchia (chợ Đa) chính thức được khởi công. Dự án đặt tại khu kinh tế đặc biệt Thary Tbaung Khmum thuộc xã Đa, huyện Mê Mốt, tỉnh Tbaung Khmum, cách cửa khẩu chính Chàng Riệc (Việt Nam) - Đa (Campuchia) khoảng 600 mét, cách cửa khẩu quốc tế Xa Mát (Tây Ninh) khoảng 20 km và cửa khẩu quốc tế Hoa Lư (Bình Phước) - Snoul (Kratie) khoảng 60 km.

Sau hai năm gấp rút xây dựng dưới sự chỉ đạo, đốc thúc trực tiếp từ chính Bộ trưởng Bộ Công Thương Trần Tuấn Anh, tròn 10 năm, ngày 24/12/2019,chợ kiểu mẫu biên giới Campuchia (Chợ Đa) chính thức được khánh thành, tại tỉnh Tboung Khmum, Campuchia dưới sự đồng chủ trì của Thủ tướng Campuchia Hun Sen và Phó Thủ tướng Chính phủ Việt Nam Trịnh Đình Dũng.

Tại buổi lễ khánh thành Chợ Đa (khu vực cửa khẩu Đa, tỉnh Tboung Khmum, Campuchia), Thủ tướng Campuchia Hun Sen bày tỏ cảm ơn sự giúp đỡ vô tư, trong sáng của Việt Nam giúp Campuchia đánh đổ chế độ diệt chủng cũng như sự trợ giúp chí tình của Việt Nam giúp Campuchia hồi sinh đất nước ngay cả khi Việt Nam cũng đang gặp khó khăn vì bao vây cấm vận. Thủ tướng Hun Sen khẳng định Chợ Đa là công trình gắn với các ký ức lịch sử trong những năm 1970 - 1972. Chính tại nơi đây, Thủ tướng Hun Sen đã tham gia nhiều trận đánh oanh liệt chống đế quốc Mỹ.

“Khu vực chiến trường xưa, nay đã thành khu vực biên giới hòa bình, ổn định, phát triển phồn vinh; thể hiện mối quan hệ mật thiết giữa tỉnh Tbong Khmum với các tỉnh giáp biên của Việt Nam cũng như tình cảm gắn bó giữa người dân hai bên biên giới”, Thủ tướng Hun Sen nói.

Nhân dịp lễ khánh thành chợ Đa - chợ kiểu mẫu biên giới Campuchi, Quốc vương Norodom Sihamoni đã ký sắc lệnh tặng Huân chương các cấp cho một số lãnh đạo và cá nhân hai nước Campuchia và Việt Nam vì những đóng góp thúc đẩy hợp tác kinh tế thương mại giữa hai nước nói chung và thương mại biên giới nói riêng. Tại buổi lễ, Thủ tướng Chính phủ Hoàng gia Vương quốc Campuchia Samdech Hunsen đã thay mặt Quốc vương Campuchia trao tặng Huân chương Hợp tác Hữu nghị phát triển hạng nhất cho Bộ trưởng Bộ Công Thương Trần Tuấn Anh, và các huân chương cho ông Trần Duy Đông, Nguyễn Văn Hội, Lê Biên Cương vì những nỗ lực trong việc xây dựng chợ Đa.

An Châu