Hàng Việt tăng tốc vào thị trường tỷ USD

Đây là một trong chuỗi chương trình khởi động nhằm giúp doanh nghiệp Việt tận dụng cơ hội mở rộng thị trường xuất khẩu trong thời gian tới.

Định vị lại bản đồ thương mại

Tại hội thảo, TS Bùi Duy Linh, Viện Kinh tế Kinh doanh Quốc tế, Đại học Ngoại thương TP Hà Nội chia sẻ, Hiệp định Đối tác kinh tế toàn diện Khu vực (RCEP) là hiệp định thương mại tự do lớn nhất thế giới, quy tụ 10 nước ASEAN cùng 5 đối tác gồm Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Australia và New Zealand. Khối này chiếm gần 30% GDP toàn cầu và 1/3 dân số thế giới, với tổng kim ngạch thương mại nội khối hơn 12.700 tỷ USD mỗi năm, trong đó Việt Nam được xem là mắt xích năng động nhất Đông Nam Á.

Hiện thị trường RCEP chiếm khoảng 45% tổng kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam, tương đương 175 tỷ USD trong năm 2024. Riêng 10 tháng năm nay, xuất khẩu sang khối này ước đạt 172-180 tỷ USD, chiếm 44-46% tổng kim ngạch, khẳng định RCEP tiếp tục là khu vực trọng điểm của hàng Việt.

Dây chuyền sản xuất và đóng gói của OPC đang được chuẩn hóa theo tiêu chuẩn GMP-WHO và các yêu cầu kỹ thuật của thị trường xuất khẩu. Ảnh: Hoàng Hùng

Song song đó, EU vẫn là “sân chơi chiến lược” cho hàng Việt có giá trị cao, chiếm hơn 12% tổng kim ngạch xuất khẩu của cả nước. Năm 2024, kim ngạch xuất khẩu sang EU đạt khoảng 48 tỷ USD, tăng hơn 10% so với năm trước; riêng 10 tháng năm 2025 ước đạt 46,5-48,5 tỷ USD, tương đương 12-13% tổng kim ngạch, tiếp tục khẳng định vị thế là thị trường xuất khẩu trọng yếu của Việt Nam.

“Các thị trường trên đang mang lại lợi thế lớn cho các doanh nghiệp sản xuất có chuỗi cung ứng khu vực. Đây là thời điểm thích hợp để doanh nghiệp Việt tăng cường liên kết nội khối, giảm phụ thuộc vào những thị trường truyền thống khác, chủ động hơn trước các biến động thương mại toàn cầu”, ông Nguyễn Ngọc Hòa, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp TPHCM, nhận định.

“Bắt mạch” thị trường

Tuy nhiên, nhiều ý kiến tại hội thảo cho thấy, doanh nghiệp cần nhìn nhận rõ những rào cản kỹ thuật mà các thị trường đang áp dụng để thuận lợi cho hoạt động xuất khẩu trong thời gian tới.

Đơn cử như mức giảm thuế giữa các nước RCEP không đồng đều. Có ngành được giảm thuế ngay, nhưng cũng có ngành phải chờ 5-10 năm, thậm chí 20 năm. EU cũng là khu vực có yêu cầu khắt khe nhất về truy xuất nguồn gốc, phát thải carbon và tiêu chuẩn ESG, khiến doanh nghiệp Việt phải đầu tư bài bản hơn nếu muốn duy trì đơn hàng dài hạn.

“Doanh nghiệp cần hiểu rõ lộ trình cắt giảm và quy tắc xuất xứ để tránh nhầm tưởng tham gia là được miễn thuế 90%. Mặt khác, nền tảng quản trị rủi ro của doanh nghiệp, nhất là nhóm doanh nghiệp nhỏ và vừa rất quan trọng. Thiếu nền tảng đó, các khâu như thẩm định tín nhiệm đối tác, năng lực thanh toán quốc tế, hay tuân thủ môi trường đều dễ đứt gãy, dẫn đến những lô hàng bị trục trặc khi xuất khẩu”, ông Nguyễn Ngọc Hòa nhấn mạnh.

Ở khía cạnh khác lại là thuận lợi khi các thị trường này áp dụng cơ chế cộng gộp quy tắc xuất xứ. Theo đó, cho phép hàng hóa sản xuất từ nguyên liệu của các nước thành viên được công nhận là xuất xứ nội khối. Điều này mở ra cơ hội lớn cho doanh nghiệp Việt trong việc tái cấu trúc chuỗi cung ứng và giảm chi phí nhập khẩu đầu vào.

Ông Trịnh Tiến Dũng, Chủ tịch HĐQT Tập đoàn Đại Dũng cho rằng, cần thiết hình thành các liên minh nội địa hóa để chia sẻ dữ liệu, công nghệ và tiêu chuẩn. Khi chuỗi trong nước mạnh lên, mức độ phụ thuộc nhập khẩu giảm, rủi ro đứt gãy nguồn cung hạ nhiệt và năng lực đáp ứng đơn hàng xuất khẩu tăng lên.

Theo ông Nguyễn Quốc Khanh, Chủ tịch HĐQT Công ty CP AA (AA Corporation), chuyển đổi xanh và số hóa là điều kiện bắt buộc nếu muốn giữ đơn hàng tại EU và khối RCEP. Doanh nghiệp phải chuẩn hóa từ vật liệu, lao động đến quy trình xanh hóa sản xuất. Nếu không đạt chuẩn phát thải thấp, vật liệu tái chế và năng lượng sạch, sản phẩm sẽ bị loại khỏi chuỗi cung ứng.

Do đó, doanh nghiệp cần sớm tiếp cận hiệu quả những dòng vốn rẻ từ các tổ chức tài chính trong và ngoài nước. Thực tế cho thấy, hiện lãi suất cho doanh nghiệp vay trung hạn để chuyển đổi sản xuất xanh vẫn ở mức cao khoảng từ 5-7%, cao hơn so với các nước trong khu vực từ 3-5%, đây là bất lợi mà doanh nghiệp Việt đang gặp phải.

Lãnh đạo Bộ Công Thương cho biết, bộ đã yêu cầu hệ thống Thương vụ Việt Nam ở nước ngoài thường xuyên cập nhật pháp lý, chính sách và cảnh báo rủi ro kịp thời cho doanh nghiệp trong nước nhằm chủ động hơn trong hoạt động giao thương.

“Thời gian qua, thông qua bắt tay với sàn thương mại điện tử, các doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam đã mở rộng thị phần không chỉ tại các thị trường quen thuộc như Mỹ, Trung Quốc, EU, Nhật Bản, Hàn Quốc, mà còn bắt đầu mở rộng sang ASEAN, Trung Đông, Nga và Australia - những khu vực được đánh giá có dư địa tăng trưởng lớn”, ông Bùi Huy Hoàng, Phó Giám đốc Trung tâm Phát triển thương mại điện tử và công nghệ số, Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số, chia sẻ thêm.

Ông Vũ Bá Phú, Cục trưởng Cục xúc tiến Thương mại cho biết, Bộ Công Thương đang tăng tốc hoàn thiện cổng thông tin GoGlobal và hệ sinh thái dữ liệu thương mại điện tử thông minh, giúp doanh nghiệp chấm điểm rủi ro, xếp hạng thị trường và kết nối đối tác theo thời gian thực. Khi doanh nghiệp minh bạch, đối tác sẽ tin tưởng, cơ hội sẽ đến nhiều hơn và doanh nghiệp Việt có thể biến rủi ro thành lợi thế cạnh tranh.

Minh Xuân