Hang ổ của bóng tối

(Những trích dẫn trong bài là từ thơ của Nguyễn Phúc Lộc Thành, chúng không phải công cụ, chúng có mặt bởi không thể vắng mặt, vì thế chúng khước từ mọi đòi hỏi lí tính).

Bóng tối, linh thể duy nhất chứng kiến sự khởi nguồn và lụi tàn của các thế giới. Bóng tối đứng ngoài mọi giới hạn, hang ổ của nó giăng khắp nơi, không ngoại trừ thơ.

Trong thơ, hang ổ của bóng tối là chỗ chỉ có cảm giác, thuần cảm giác với cảm giác, ngự trị. Vào thơ, đôi khi là vào khám phá sào huyệt của bóng tối bằng sự buông thả tất cả mọi giác quan.

"Bện trời/ vào mấy sợi câm/ Bện tôi mấy sợi/ phù vân vào chiều".

Những câu thơ cảm giác chỉ gọi mời những tiếp nhận thuộc về cảm giác. Trước hang ổ bóng tối, lí tính dừng lại, không sấn tới được, dù bản chất của nó là suồng sã, bặm trợn và luôn tìm cách khuynh loát thế giới.

Chẳng sự phân tích lí tính nào có thể làm hiện hình chính xác hang ổ bóng tối, ngược lại, thậm chí còn làm cho nó trở nên méo mó, xa lạ.

Độ thẳm sâu khiếp đảm của thơ nằm ở hang ổ bóng tối, và "loài thi sĩ" (chữ của một thi nhân bị hủi), thăng lên chói lói hay chìm đắm thê thảm cũng từ chính cái hang ổ ấy. Tính ma mị, quỷ khốc của thơ sinh sôi, nảy nở cũng ở đấy. Có bóng tối, thơ chứa vẻ uy nghi rợn ngợp của vũ trụ và chứa sự bí ẩn sinh động của cơ thể sống.

"Em đi / tiếng nắng như tà/ Tiếng mưa âm quỷ/ cứ đà đà ngân".

"Mẹ nằm/ mặc cả thiên thu/ Tôi cùng rơm rạ/ hoang vu một bầy".

Bóng tối, thứ đánh nhịp cho những bước đi ngoạn mục và mạo hiểm nhất để con người đích thị là con người, để thế gian đích thị là thế gian. Thiếu chiếc áo lãng mạn kỳ bí của bóng tối, con người chỉ là động vật trụi trần. Những vì sao sáng nhờ bóng tối, và mặt trăng, cái khối tròn đầy nghi vấn về nguồn gốc kia, sẽ chẳng biết để làm gì nếu không được bóng tối nôn nao vây bọc. Giữa ánh sáng, cây là cây, không xa lạ, không nhân rộng, thế nhưng một cái cây nhúng vào bóng tối, lập tức là thế giới khác, là linh thể. Trong bóng tối, ngôn ngữ là ngôn ngữ khác và những va chạm dù của bất cứ vật chất nào cũng trở thành va chạm giữa da thịt với da thịt.

Nhờ bóng tối mà những "xác mấy ngọn đồi", những "lũ gió", "lũ mây", những "chồi biếc câm", những "địa đàng thịt da", "nước mắt thùa thêu", và những "quành quạnh rơi" mới xuất hiện, tồn tại để rồi trở thành chính cõi lòng của bóng tối.

"Đêm nay/ gió núi khỏa thân/Tôi đi tìm lũ/ mầm xuân lạc chồi".

Thơ sẽ chạm tới kích thước của bản nguyên hoang sơ khi nó có bóng tối bên trong. Hết bóng tối, thơ chỉ là vần điệu và kỹ thuật cộng với một chút mướt mát, vậy thôi, không hơn.

Bóng tối, thứ lẩn quất giữa những câu chữ, những hình ảnh, những trạng thái, nó kết dính mọi thứ và là bản mệnh của thơ. Chính bóng tối khiến thơ không phải là văn xuôi và văn xuôi mãi mãi không thể hóa thơ. Nói cách khác, bóng tối là dưỡng chất bảo đảm tính bền vững cho thơ nhưng có thể trở thành chất kịch độc khiến văn xuôi quỵ bại.

Bản chất của ánh sáng là vận động, luôn phải nỗ lực, trong khi bóng tối ở một chỗ nhưng lại bao trùm, vì thế xét cho cùng bóng tối chính là đích mà ánh sáng vươn tới. Thơ không có đích, nó chính là đích. Thơ không phản ánh đời sống, nó chính là đời sống. Văn xuôi không dung chứa nổi thế gian, nhưng thơ thì đã bao hàm cả thế gian trong đó, đơn giản vì nó có bóng tối.

"Tôi cơn bão đói bời bời/ Tháng ba ngày tám em vời vợi thơm".

Không nhân nhượng, càng không sòng phẳng, bóng tối có luật lệ riêng, ngoài mọi luật lệ thường tình, bởi thế chẳng có chỗ cho đúng sai. "Gieo chiều xuống ruộng phù vân" là hiển nhiên, "vết sẹo mùa ấy/ đã thanh tân rồi" là hiển nhiên, hiển nhiên cả "khoảng mênh mông ấy/ cứ bần bật run".

Bởi bóng tối vô sắc nên thơ mãi mãi là thơ, với tất cả những gì ngạo nghễ nhất.

"Mưa như kinh kệ gào gầm/ trời như khóc tận xa xăm khóc về".

Cá nhân con người, với thân phận mong manh đầy xước xát của nó, ngẫm ra, cũng chỉ là một hạt mưa được bóng tối liên kết với các hạt mưa khác để kéo dài thêm ý nghĩa. Nhưng trên lộ trình của mình, mỗi hạt mưa mong manh kia sẽ cố gắng để lại dấu vết như một di ngôn thiêng liêng.

"Chiều đi cun cút/ một người/ Gót giày/ giấu một/ đóa cười nhân gian".

Không có hang ổ bóng tối, chắc chắn không có những nụ cười bí ẩn vô tiền khoáng hậu.

Nguyễn Bình Phương