Hàng loạt sai phạm trong xuất khẩu lao động

Thanh tra Chính phủ vừa có kết luận về việc quản lý nhà nước đối với lĩnh vực đưa người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng. Trong đó chỉ ra hàng loạt sai phạm của Cục Quản lý lao động ngoài nước (QLLĐNN).

Tùy tiện trong việc chọn doanh nghiệp

Theo đó, quá trình tuyển thực tập sinh ngành hộ lý đi Nhật Bản, Cục QLLĐNN (Bộ LĐ-TB&XH) chưa ban hành tiêu chí, điều kiện cụ thể để lựa chọn doanh nghiệp (DN). Tuy nhiên, từ ngày 1-6 đến 14-8-2018, đơn vị này đã đồng ý cho 13 DN triển khai đưa thực tập sinh đi Nhật. Điều lạ là trong số này có DN mới được cấp giấy phép hoạt động trong lĩnh vực, hoặc nằm vào danh sách thu hồi giấy phép hoạt động.

Từ những việc làm khó hiểu trên dẫn đến các DN như Công ty TNHH Dũng Giang, Công ty cổ phần VNJ, Công ty cổ phần Tập đoàn JVS đưa được rất ít người lao động đi làm việc ở Nhật Bản. Điều này cho thấy đây là những DN yếu và chưa có kinh nghiệm trong hoạt động đưa người lao động đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng.

“Việc làm trên của Cục QLLĐNN là tùy tiện, thiếu khách quan, thiếu minh bạch, không đúng với tiêu chí lựa chọn DN đã báo cáo Thủ tướng…” - Thanh tra Chính phủ chỉ rõ.

“Tiếp tay” cho sai phạm?

Thanh tra Chính phủ cũng phát hiện quy định của Luật Dịch vụ việc làm Đài Loan từ năm 2002, đơn vị dịch vụ việc làm tư nhân của Đài Loan (công ty môi giới) chỉ được thu tiền phí phục vụ hằng tháng từ người lao động nước ngoài. Công ty môi giới và các nhân viên không được yêu cầu, giao kèo hoặc nhận các khoản phí không có trong quy định hoặc các lợi ích bất chính khác.

Tuy nhiên, ngoài khoản tiền phí phục vụ hằng tháng được phép thu từ người lao động như đã nêu trên (đã thu hằng tháng), các hợp đồng của các công ty môi giới Đài Loan ký với các DN Việt Nam đều quy định mức tiền môi giới đối với người lao động.

“Thực trạng trên xảy ra từ năm 2002 nhưng Bộ LĐ-TB&XH không có biện pháp giải quyết triệt để. Không báo cáo Chính phủ, Thủ tướng để có biện pháp đàm phán với phía Đài Loan giải quyết tình trạng thu tiền môi giới của các công ty môi giới Đài Loan…” - Thanh tra Chính phủ kết luận.

Đưa lao động nước ngoài về nước. Ảnh: V.LONG

Đối với thị trường Nhật Bản, đến thời điểm thanh tra, các quy định của pháp luật Nhật Bản không cấm môi giới trong hoạt động tiếp nhận người lao động nước ngoài. Tuy nhiên, năm 2000, Cục QLLĐNN ký biên bản thỏa thuận Cơ quan Hợp tác tu nghiệp quốc tế Nhật Bản (tổ chức JITCO). Trong đó quy định hai bên phối hợp để loại bỏ môi giới trong quá trình đào tạo và thực tập kỹ thuật.

Tuy nhiên, Cục QLLĐNN không có biện pháp để loại bỏ môi giới theo thỏa thuận đã ký mà còn để tình trạng công ty môi giới của Nhật Bản ký hợp đồng với DN Việt Nam, trong đó có yêu cầu tiền môi giới (thực tế là tiền của người lao động).

Khó hiểu hơn, ngày 12-8-2008, Cục QLLĐNN tham mưu cho Bộ LĐ-TB&XH ban hành Quyết định 61, trong đó quy định mức tiền môi giới tối đa người lao động hoàn trả cho DN đối với thị trường Nhật Bản là 1.500 USD/người/hợp đồng. Trong giai đoạn năm 2013-2018 có 175.239 người lao động đi làm việc ở Nhật Bản, phải chi trả khoản tiền môi giới với mức thu do Bộ LĐ-TB&XH quy định.

Kiểm điểm cục trưởng

Với những sai phạm trên, Thanh tra Chính phủ cho rằng Bộ LĐ-TB&XH và Cục QLLĐNN chịu trách nhiệm trước những thiếu sót, khuyết điểm, vi phạm trong công tác quản lý nhà nước đối với lĩnh vực này.

Với chức năng của mình, Bộ LĐ-TB&XH được giao kiểm điểm, làm rõ trách nhiệm, có hình thức xử lý nghiêm theo quy định của pháp luật đối với cục trưởng Cục QLLĐNN giai đoạn năm 2012-2016 trong việc tham mưu ban hành và ban hành các văn bản không đúng quy định của pháp luật và các văn bản cho phép DN thu phí thị trường Nhật Bản. Cạnh đó là việc không ban hành 22 kết luận thanh tra năm 2015.

Song song đó là trách nhiệm của cục trưởng Cục QLLĐNN từng thời kỳ từ năm 2000 đến thời điểm thanh tra trong việc không tham mưu bộ và báo cáo Thủ tướng giải quyết vấn đề tiền môi giới Đài Loan, Nhật Bản…

Thanh tra Chính phủ cũng yêu cầu Bộ LĐ-TB&XH thu hồi giấy phép hoạt động đưa người lao động đi làm việc ở nước ngoài của Tổng Công ty Lắp máy Việt Nam, Công ty cổ phần Thương mại và Cung ứng nhân lực quốc tế Bắc Việt, Tổng Công ty Thủy sản Hạ Long (nay là Tổng Công ty Thủy sản Việt Nam - công ty cổ phần). Công bố việc nộp lại giấy phép của Công ty cổ phần Liên doanh Đầu tư quốc tế KLF theo quy định.

Cạnh đó, giao Thanh tra Bộ LĐ-TB&XH thanh tra toàn diện hoạt động đưa người lao động đi làm việc ở nước ngoài đối với Công ty cổ phần Nguồn nhân lực quốc tế Thuận An Kyoto. Đồng thời chủ trì phối hợp với Ngân hàng Nhà nước Việt Nam thanh tra toàn diện việc thu và chuyển tiền môi giới ra nước ngoài trái quy định.

“Bộ LĐ-TB&XH kiểm tra, xác minh, thống kê, tổng hợp số tiền môi giới và phí dịch vụ mà các đơn vị đã thu của người lao động không phù hợp với quy định của pháp luật, báo cáo trình xin ý kiến Thủ tướng quyết định…” - Thanh tra Chính phủ yêu cầu.

Liên quan đến các sai phạm này, PV đã liên hệ qua điện thoại với lãnh đạo Cục QLLĐNN, tuy nhiên chưa nhận được phản hồi.

VIẾT LONG