Hạ tầng giao thông TPHCM: Cần tầm nhìn xa, định hướng căn cơ

Song nguồn vốn lên đến hàng tỷ USD sẽ được huy động như thế nào để phân bổ cùng lúc trên nhiều “mặt trận” đang là bài toán chưa tìm ra lời giải.

Tồn tại nhiều điểm ùn tắc

Năm 2017, TPHCM đầu tư gần 40.000 tỷ đồng thực hiện 80 dự án giải quyết các vấn đề về giao thông đô thị. Chính vì vậy tại nhiều nơi của TP đã biến thành công trường với những lô cốt, rào chắn, khiến tình trạng ách tắc giao thông diễn ra ngày càng nghiêm trọng.

Theo số liệu của Ban An toàn giao thông TPHCM, tính đến thời điểm hiện tại TP có 35 điểm ùn tắc giao thông chưa được giải quyết và tiếp tục diễn biến phức tạp, đặc biệt thường xuyên xảy ra vào giờ cao điểm trên nhiều tuyến đường hướng tâm của TP, các trục ra vào các cảng hàng không, cảng biển, cảng sông.

Cụ thể, vào những lúc cao điểm trong ngày, nhiều tuyến đường quanh khu vực sân bay quốc tế Tân Sơn Nhất, cảng Cát Lái, các tuyến đường xuyên tâm ở hướng Đông và Tây TP như Xa lộ Hà Nội, đường Cộng Hòa… tình trạng kẹt xe diễn ra cực kỳ nghiêm trọng.

Hiện TPHCM đang bị vướng nhiều công trình làm theo kiểu “liệu cơm gắp mắm”. Thí dụ, dự án tuyến metro số 1 đã bị đội vốn rất lớn so với dự trù ban đầu. Nếu các nhà hoạch định ngay từ khi lập dự án đã tính khả năng kết nối tuyến metro số 1 với Đồng Nai hay Bình Dương, nguồn lực về tài chính sẽ được tính toán đầy đủ hơn, từ đó công tác thu hút vốn tài trợ cũng sẽ khác. Để bỏ tư duy đầu tư kiểu cũ này, đòi hỏi cả đội ngũ tham mưu lẫn người lãnh đạo phải đủ bản lĩnh, có tầm nhìn, định hướng lâu dài mới có các sáng kiến cho sự phát triển của TP.

TS. Trần Du Lịch,
chuyên gia kinh tế

Theo giải thích của Sở Giao thông-Vận tải (GTVT) TPHCM, nguyên nhân do ảnh hưởng bởi mưa lớn, các công trình cải tạo hạ tầng giao thông, thoát nước thi công rào chắn thu hẹp mặt đường... Nhưng nguyên nhân chủ yếu là do mật độ giao thông đông, phương tiện lưu thông tập trung đông vào giờ cao điểm, diện tích mặt đường hẹp nên tình trạng phương tiện di chuyển chậm, và khi xảy ra sự cố không giải quyết kịp thời đã gây tình trạng ùn ứ.

Tuy nhiên, Sở GTVT cam kết trong năm nay sẽ đẩy nhanh tiến độ thực hiện các dự án hạ tầng trọng điểm, giải quyết ùn tắc giao thông trên địa bàn.

Ông Bùi Xuân Cường, Giám đốc Sở GTVT TPHCM, cho biết sẽ tập trung thực hiện đồng bộ các giải pháp, quyết tâm xóa các điểm ùn tắc giao thông; chỉ đạo rút ngắn thời gian chuẩn bị đầu tư, đẩy nhanh tiến độ thực hiện dự án; rà soát, kiến nghị chính sách thu hút các nguồn lực đầu tư; tăng cường kết nối giao thông vùng.

Đặc biệt, cơ quan này sẽ cập nhật, điều chỉnh quy hoạch phát triển giao thông vận tải TPHCM theo Quyết định 568 ban hành ngày 8-4-2013 của Thủ tướng Chính phủ; triển khai quy chế, giải pháp liên kết giữa các địa phương trong Vùng kinh tế trọng điểm phía Nam.

Thi công nhiều công trình trọng điểm

Theo lãnh đạo Sở GTVT TPHCM, từ nay đến cuối năm, nhiều công trình giao thông sẽ hoàn tất, đưa vào sử dụng, đáp ứng nhu cầu đi lại của người dân, góp phần phát triển kinh tế - xã hội của TP. Trong đó, nổi bật là dự án xây dựng các gói thầu thuộc nút giao thông Mỹ Thủy, như cầu Kỳ Hà 3, cầu vượt trên đường Vành đai 2 và hầm chui rẽ trái Vành đai 2 đi cảng Cát Lái (quận 2), với tổng mức đầu tư gần 840 tỷ đồng.

Dự án này đã được TPHCM đầu tư từ năm 2016. Đây là dự án cấp bách, sau khi hoàn thành sẽ góp phần giúp khu vực cảng Cát Lái - nơi có 18.000 lượt xe tải, xe container ra vào mỗi ngày - và các tuyến đường lân cận như Vành đai 2, Đồng Văn Cống, Mai Chí Thọ… nhằm giảm cảnh kẹt xe, tạo điều kiện cho hàng hóa lưu thông.

Các cấp chính quyền cần có sự thay đổi nhận thức trong việc quy hoạch, triển khai quy hoạch giao thông để phát triển kinh tế - xã hội. Đồng thời, nhìn nhận đúng tiềm năng, lợi thế của khu vực Nam bộ để có sự phân bổ nguồn lực cho phù hợp; phải có cơ chế đột phá cho khu vực kinh tế trọng điểm phía Nam, TPHCM và Đông Nam bộ.

Ông Hoàng Minh Trí,
Viện phó Viện Nghiên cứu Phát triển TPHCM

Cùng lúc TP sẽ triển khai đầu tư nâng cấp, mở rộng một số tuyến đường như Đồng Văn Cống, Nguyễn Duy Trinh (quận 2), Nguyễn Xiển (quận 9), Tô Ngọc Vân (Thủ Đức), Nguyễn Tất Thành (quận 4), Đào Trí (quận 7). Theo ghi nhận của ĐTTC, những con đường này thời gian qua tập trung một lượng lớn dự án chung cư, khiến tình hình lưu thông qua đây căng cứng.

Tiếp đó là dự án xây dựng tuyến đường nối từ nút giao thông cầu Bà Chiêm đến Khu công nghiệp Hiệp Phước (huyện Nhà Bè), tổng mức đầu tư gần 412 tỷ đồng. Dự án này đóng góp vai trò quan trọng, tạo điều kiện kết nối hệ thống cảng nội địa của TP với cảng nước sâu Soài Rạp, thông qua các trục đường Nguyễn Văn Linh, Huỳnh Tấn Phát, Nguyễn Hữu Thọ... thuộc khu vực Nam TPHCM.

Ngoài ra, TPHCM chủ trương đầu tư dự án đường D1 - kết nối Trường Đại học Sài Gòn với đường Nguyễn Văn Linh và khu dân cư Him Lam (quận 7), với tổng vốn đầu tư gần 290 tỷ đồng. Một số dự án khác cũng được đề xuất đầu tư như cải tạo, mở rộng đường Hoàng Minh Giám (quận Tân Bình); xây dựng tuyến đường ven rạch Lăng (đoạn từ khu tái định cư đến đường Chu Văn An, qua Học viện Cán bộ TPHCM, thuộc quận Bình Thạnh); xây dựng đường chui dưới cầu Bình Triệu (quận Thủ Đức); xây cầu kết nối giữa cầu Nguyễn Tri Phương với đường Võ Văn Kiệt (quận 5)...

Đáng chú ý, hiện TPHCM đang gấp rút triển khai thi công tuyến metro số 1 Bến Thành - Suối Tiên dài 19,7km. Dự án này được thực hiện đúng tiến độ, sẽ góp phần thúc đẩy tăng trưởng cho TPHCM và cả nước. Dự kiến, dự án sẽ hoàn thành vào năm 2020. Sở GTVT đang chỉ đạo, đôn đốc các đơn vị khẩn trương hoàn thiện các công trình giảm ùn tắc khu vực sân bay quốc tế Tân Sơn Nhất.

Đặc biệt, ngay trong quý I này TP sẽ ưu tiên đầu tư các dự án thành phần của đường nối vào cao tốc Bến Lức - Long Thành, Quốc lộ 50 kết nối TPHCM với tỉnh Long An; đẩy nhanh tiến độ xây dựng các bến xe liên tỉnh miền Đông, miền Tây mới. Cùng với đó tiếp tục triển khai các dự án thuộc 7 chương trình đột phá, TP đầu tư thêm hàng chục công trình lớn khác. Chẳng hạn về giao thông, sẽ có thêm 5-6 tuyến metro nữa, đường vành đai 2, vành đai 3, đường cao tốc TPHCM - Cần Thơ…

Tuy nhiên, theo nhiều chuyên gia, những công trình hạ tầng về giao thông, đô thị đã và đang được triển khai tại TPHCM, cho thấy cần có tầm nhìn xa và rộng hơn mới tính toán đến nguồn lực. Theo đó, các cơ quan quản lý nhà nước phải tính đến dự án hạ tầng đô thị cần mang tính kết nối cả vùng, có tính đồng bộ để kết nối và phát huy hiệu quả của các dự án, hạn chế việc đầu tư riêng lẻ từng chặng, theo khả năng tài chính hiện có.

Nói như TS. Võ Kim Cương, Hội Quy hoạch TPHCM, khu vực phía Nam tầm nhìn quy hoạch có, nhưng việc thực hiện không đồng bộ. Do không thực hiện nên nhiều quy hoạch phá sản và phải làm lại rất tốn kém, làm chậm sự phát triển của phía Nam. Hiện nay có tư tưởng san bằng về đầu tư giữa phía Nam và phía Bắc trong quá trình phân bổ nguồn tài chính. Nếu muốn vùng TPHCM phát triển phải có sự đầu tư nhất định, tránh dàn trải.

Dù đã có cây cầu vượt tại cửa vào sân bay Tân Sơn Nhất, nhưng cảnh ùn ứ các phương tiện giao thông vẫn thường xuyên xảy ra.

Vốn huy động từ đâu?

Có thể khẳng định, công trình giao thông quan trọng nhất của TP trong năm 2018 là dự án tuyến metro số 1 Bến Thành - Suối Tiên. Song dự án này đang bị chậm tiến độ do thiếu vốn. Thông tin ĐTTC có được, Ban Quản lý đường sắt đô thị TPHCM vừa có văn bản khẩn đề nghị TP tiếp tục tạm ứng vốn trong năm 2018 khoảng 1.000 tỷ đồng cho dự án metro số 1 Bến Thành - Suối Tiên để thanh toán cho các nhà thầu.

Được biết, vào cuối năm 2017, Bộ Kế hoạch - Đầu tư đã ban hành quyết định về việc giao chỉ tiêu kế hoạch đầu tư vốn ngân sách nhà nước, nhưng dự án tuyến metro số 1 đã không được bố trí vốn.

Mới đây, Bộ GTVT và UBND TPHCM đã rà soát, trình Thủ tướng Chính phủ dự án tuyến metro số 1 điều chỉnh với tổng mức đầu tư từ 1,3 tỷ USD lên 2,4 tỷ USD. Nếu tổng mức đầu tư điều chỉnh trên được kỳ họp Quốc hội vào tháng 5 tới thông qua, nguồn vốn cho tuyến metro số 1 sẽ được khai thông. Đây là lần thứ 4, tuyến metro số 1 phải cầu cứu tạm ứng vốn từ ngân sách TP để trả cho các nhà thầu thi công, mỗi lần từ 600 triệu đến gần 1.700 tỷ đồng. Theo ông Dương Hữu Hòa, Giám đốc Ban quản lý tuyến metro số 1 (thuộc Ban Quản lý đường sắt đô thị TPHCM), đến nay tổng tiến độ các gói thầu của tuyến metro số 1 đã đạt hơn 50%, có gói đạt 65-75%.

Còn theo ông Bùi Xuân Cường, trên cơ sở Nghị quyết 54 của Quốc hội về thí điểm cơ chế, chính sách đặc thù phát triển TPHCM, chắc chắn sẽ có thêm nguồn kinh phí từ cổ phần hóa các doanh nghiệp nhà nước do TP làm chủ sở hữu, hoặc trích tỷ lệ 50% từ nguồn xử phạt vi phạm giao thông, nguồn phí và lệ phí… Từ các nguồn này, TP sẽ ưu tiên đầu tư công trình cấp bách và các dự án nằm trong chương trình đột phá giảm ùn tắc giao thông.

Ngoài các nguồn trên, TPHCM ưu tiên đầu tư bằng nguồn vốn ngân sách, kêu gọi đầu tư các công trình hạ tầng trọng điểm theo hình thức đối tác công tư (PPP). Sở GTVT cũng kiến nghị UBND TPHCM chỉ đạo 24 quận, huyện và các đơn vị liên quan quyết liệt thực hiện giải phóng mặt bằng các dự án công trình giao thông; ban hành quy định thời gian thực hiện công tác giải phóng mặt bằng theo quy mô dự án, quy định trách nhiệm cụ thể của các bên liên quan trong trường hợp chậm giải phóng mặt bằng, chậm di dời các công trình hạ tầng kỹ thuật gây ảnh hưởng đến tiến độ thực hiện dự án chính.

Đức Trung