Góc tối của 'thủ phủ' xe sang Vancouver

Thị trường “xám”

Bang British Columbia, Canada là nơi có thị trường ngầm phát triển mạnh về xuất khẩu xe hơi cao cấp sang Trung Quốc, với tăng trưởng hơn 4.000% kể từ năm 2013, mang đến cơ hội tuyệt vời cho hoạt động rửa tiền quy mô lớn và khó bị phát hiện.

Đây là một phần nội dung trong báo cáo điều tra dài 300 trang của chuyên gia về rửa tiền Peter German, một cựu Cảnh sát Hoàng gia Canada, được công bố ngày 7-5 vừa qua, với sự chứng kiến của Tổng Chưởng lý British Columbia, ông David Eby.

Theo ông German, những chiếc xe này được mua trên danh nghĩa để sử dụng trong nước bởi những người mua giả mạo, làm việc để kiếm một khoản hoa hồng từ các nhà xuất khẩu, những người sau đó nhanh chóng xuất khẩu những chiếc xe ra nước ngoài, nơi chênh lệch giá quốc tế đảm bảo lợi nhuận khổng lồ.

Với vị trí địa lý đặc thù, British Columbia được xem là cửa ngõ để đến Thái Bình Dương và châu Á. Nơi đây cũng chứng kiến sự bùng nổ về người di cư từ châu Á, đặc biệt là cộng đồng người Trung Quốc đông đảo hàng đầu Bắc Mỹ. Khoảng 37.000 người di cư giàu đã chuyển đến British Columbia từ năm 2005 đến 2012 theo chương trình nhà đầu tư nhập cư, trong đó 66% là người Trung Quốc.

Ding Chen (trái) mua chiếc Bugatti Chiron trị giá 3,8 triệu USD ở Vancouver. Ảnh: SCMP.

Điều này đã biến nơi đây trở thành một điểm cực kỳ hấp dẫn đối với hoạt động của thị trường xám. Trong đó, các hoạt động trao đổi hàng hóa một cách hợp pháp nhưng không chính thức và không được ủy quyền, được thực hiện ngoài mong muốn của các hãng xe hơi cũng như của cơ quan nhà nước điều tiết thị trường.

Thị trường xám đã bùng nổ mạnh mẽ đặc biệt trong vài năm vừa qua, trong đó người mua đến từ Trung Quốc thuê hàng nghìn người mua xe hơi ở Vancouver để hưởng lợi phần giá chênh lệch quốc tế và thậm chí yêu cầu hoàn lại hàng triệu USD tiền thuế của chính quyền địa phương.

Các hoạt động thương mại nêu trên được thúc đẩy là do sự khác biệt lớn giữa giá xe hơi hạng sang ở Trung Quốc và Canada. Ví dụ, một chiếc Lamborghini Aventador có giá khoảng 430.000 USD tại Vancouver (British Columbia, Canada) thì tại thị trường Trung Quốc, chiếc xe này có giá lên tới hơn 1 triệu USD.

Ông German cùng với sự hỗ trợ của cựu Phó cảnh sát trưởng Vancouver Doug LePard, đã phát hiện ra rằng các nhà xuất khẩu xe hơi thường sử dụng một mạng lưới người mua giả được gây dựng từ các mối quan hệ gia đình, bạn bè và đôi khi là những người được tuyển dụng qua mạng hoặc qua quảng cáo truyền miệng.

Những người mua giả sẽ ký giấy tờ tại các đại lý, mua xe và chuyển những chiếc xe này cho những nhà xuất khẩu để nhận được một khoản thù lao (hoa hồng), từ vài nghìn USD cho đến dưới 5% giá trị của một chiếc xe.

Báo cáo điều tra của ông German đã phát hiện ra rằng trong năm tài chính 2016-2017, một người mua giả đã thực hiện tới hơn 25 lần mua xe hơi và bán lại ngay sau đó, trong khi 48 người đã thực hiện tới hơn 11 lần giao dịch tương tự. Mặt khác, có tới 1.000 người mua giả dường như được liên kết với duy nhất 1 nhà xuất khẩu và trong nhiều trường hợp, giấy tờ tùy thân do người mua giả cung cấp là hộ chiếu của Trung Quốc, chứ không phải bằng lái xe tại British Columbia.

Một số siêu xe được trưng bày tại một đại lý ở Vancouver.

Người mua giả cũng có các động thái chuyển xe nhanh chóng cho các nhà xuất khẩu bởi nếu bán lại trong vòng 7 ngày kể từ ngày mua xe, chính quyền bang sẽ hoàn lại thuế tiêu thụ của địa phương (PST) cho người mua. Điều đáng báo động là con số tiền thuế hoàn lại trong năm này (năm tài chính 2016-2017) đã lên tới 55 triệu CAD (41 triệu USD) đối với 7.980 thương vụ bán lại xe, với tổng giá trị mua là 555 triệu CAD (410 triệu USD).

Theo ông German, nhu cầu của người giàu Trung Quốc đối với những chiếc xe hạng sang đang thúc đẩy hơn nữa thị trường xám và các hoạt động tránh thuế quy mô lớn ở Canada. Vụ việc đã ngày càng trở nên phức tạp hơn khi có tới 4.352 đơn xin hoàn tiền thuế (PST) cho xe hơi trong năm 2018, gấp hơn 40 lần so với 100 đơn trong năm 2013. Chính quyền bang đã phải thuê thêm nhân viên để giải quyết lượng đơn khổng lồ này.

Điều tra viên German cũng lưu ý rằng “đây là một phần trong nhiệm vụ hợp pháp. Tuy nhiên, chính sách này đang hỗ trợ người mua giả và các nhà xuất khẩu xe tối đa hóa lợi nhuận của họ”.

Những chiếc xe thương hiệu cao cấp như Mercedes-Benz, Ferrari hay Lamborghini đều gặp tình trạng này, thậm chí, gần đây các thương vụ đã bắt đầu lan sang cả những thương hiệu phổ thông khác.

Vi phạm giới hạn xuất khẩu tiền mặt

Ngoài ra, các hoạt động trong thị trường xám còn gây ra các rủi ro tài chính khác do sử dụng các ngân hàng ngầm để rút tiền khỏi Trung Quốc, vi phạm các giới hạn về xuất khẩu tiền mặt. Và bằng cách chuyển tiền thông qua những người được lựa chọn, thủ đoạn này cũng đã trở thành một kênh thuận lợi để rửa tiền cho các hoạt động bất hợp pháp.

Về vấn đề này, Tổng Chưởng lý David Eby cho biết, trong các giao dịch xe hơi hạng sang, hiện đang không có báo cáo tài chính về việc mua bằng tiền mặt lớn, cũng không có sự giám sát của việc chuyển khoản ngân hàng quốc tế cũng như không có các cuộc điều tra về các khoản thanh toán này.

“Tất cả những điều này đang biến Vancouver trở thành thủ đô xe hơi sang trọng của Bắc Mỹ và có lẽ cũng là thủ đô xuất khẩu xe hơi sang trọng của Bắc Mỹ”, tờ Bưu điện Hoa Nam buổi Sáng (SCMP) dẫn lời ông Eby.

Trong khi đó, một nhân viên của đại ký xe hơi, người cung cấp thông tin cho báo cáo điều tra này cho biết, doanh số bán xe hơi hạng sang chủ yếu từ các khoản thanh toán đến trực tiếp từ Trung Quốc.

Theo người này, các đại lý bán xe hơi trong thành phố Vancouver đều có tài khoản thanh toán của Trung Quốc như WeChat Pay và Union Pay. Khách hàng phần lớn không mua xe bằng thẻ Visa Canada hay thanh toán hóa đơn tại cửa hàng.

Các thông tin này được đưa ra sau khoảng 1 tháng, khi tờ SCMP đưa tin rằng, con trai một đại gia Trung Quốc đã mua chiếc Bugatti Chiron trị giá 3,8 triệu USD ở Vancouver bằng thẻ tín dụng Union Pay của cha mình. Ding Chen (con trai ông trùm ngành xây dựng Chen Mailin) đã đăng một hóa đơn của giao dịch trên tài khoản Instagram của mình để phàn nàn về thuế địa phương.

Trong khi, ông Patrick Kam, nhân viên bán hàng cho Tập đoàn Weissach, đại lý chính thức của Bugatti tại Vancouver, cho biết thẻ tín dụng Union Pay của Trung Quốc được chấp nhận tại cửa hàng và là một phương thức thanh toán thường xuyên được sử dụng.

Thẻ tín dụng Union Pay của Trung Quốc đã trở thành tiêu điểm sự chú ý của truyền thông như một cách thức tuồn tiền mặt ra khỏi Trung Quốc đại lục. Chính quyền Bắc Kinh đặt giới hạn xuất khẩu tiền mặt là 50.000 USD/năm và Union Pay cho biết, họ thực thi giới hạn rút tiền mặt ở nước ngoài hàng năm là 100.000 nhân dân tệ (14.880 USD).

Và trong khi các khoản mua hàng hóa ở nước ngoài trị giá hơn 1.000 nhân dân tệ (149 USD) phải được báo cáo cho các cơ quan quản lý Trung Quốc, thì hiện đang không có giới hạn chung về việc chi tiêu và chưa có ý kiến nào từ chính quyền Trung Quốc rằng việc mua xe giá trị lớn như vậy là không phù hợp.

Chiếc Lamborghini Aventador SVJ được trưng bày tại Triển lãm ôtô quốc tế Canada 2019.

Trong khi đó, đứng trên góc độ điều tra, cựu sĩ quan cảnh sát Vancouver Doug LePard, người cũng tham gia cùng ông German, cho rằng, việc chuyển từ giao dịch bằng tiền mặt sang phương thức thanh toán quốc tế, bao gồm chuyển khoản qua WeChat Pay và Union Pay đã khiến việc theo dõi nguồn tiền trở nên khó khăn hơn, một phần là do tiền đến từ nước ngoài.

Rửa tiền và ăn cắp xe

Những hoạt động ngầm này được phanh phui trong nỗ lực của chính quyền bang British Columbia về điều tra tiền bẩn ở khu vực Vancouver, một thành phố đã được xem xét cẩn trọng về vai trò của các sòng bạc trong nhiều năm như những nơi rửa tiền và chứng kiến những dòng tiền mặt nước ngoài khổng lồ đổ vào thị trường bất động sản đắt đỏ nhất Canada.

Điểm mà điều tra viên German muốn nhấn mạnh trong báo cáo của mình không chỉ nằm ở những thẻ tài khoản từ Trung Quốc, mà hàng nghìn giao dịch mua xe hơi hạng sang trị giá hàng triệu USD đang được giao dịch bằng tiền mặt, trong đó, các nhóm tội phạm đang lợi dụng như một cách để rửa tiền cho các hoạt động phi pháp.

“Tội phạm không lái xe thông minh”, đó là nhận xét của ông German khi nhấn mạnh khía cạnh “xa xỉ” của những chiếc xe hơi sẽ thu hút các băng đảng xã hội đen hơn.

Kết quả điều tra chỉ ra rằng, nhiều người đã thuê người mua giả mạo để mua những chiếc xe đắt tiền và cung cấp cho họ một hối phiếu ngân hàng không xác định hoặc thậm chí là những túi lớn đựng tiền mặt. Các hoạt động này hiện không phải là bất hợp pháp và các đại lý xe hơi sang trọng không bắt buộc phải báo cáo thông tin các giao dịch lớn cho Trung tâm phân tích báo cáo và giao dịch tài chính của Canada (FINTRAC).

Các trích dẫn được nêu trong báo cáo chỉ ra rằng, một số cá nhân có lý lịch phạm tội là người đứng đầu trong các giao dịch mua xe sang rồi xuất khẩu sang Trung Quốc và phần lớn các giao dịch này có nguồn tiền không rõ ràng.

Báo cáo điều tra cũng nhấn mạnh sự cần thiết phải trấn áp các hoạt động xuất khẩu những chiếc xe sang trọng bị đánh cắp và lưu ý rằng 25% những chiếc xe đắt tiền bị đánh cắp vào năm 2018 tại bang British Columbia đã không bao giờ được tìm thấy.

Ông German cho biết hàng trăm phương tiện như vậy có khả năng được vận chuyển ra khỏi cảng Metro Vancouver mỗi năm. Điều này ngày càng trở nên phổ biến do thiếu sự hiện diện của cảnh sát tại các cảng của British Columbia kể từ khi Cảnh sát cảng Canada bị giải thể năm 1997, để lại một khoảng trống nghiêm trọng trong việc thực thi pháp luật.

Cụ thể, trong báo cáo điều tra, ông German viết rằng một số người kinh doanh xe hơi hạng sang trong thị trường xám đã bị cảnh sát đưa vào tầm ngắm, bao gồm cả tội phạm buôn ma túy và các tội phạm khác. Nhưng việc không bắt buộc nộp báo cáo tài chính cho FINTRAC hiện đang là một trở ngại nghiêm trọng trong việc theo dõi các giao dịch bán lại xe.

Bản báo cáo điều tra này là phần thứ 2 của báo cáo trước đó về hoạt động rửa tiền tại British Columbia, cũng do ông Peter German thực hiện theo yêu cầu của Tổng Chưởng lý Daivd Eby. Hồi tháng 6-2018, ông German đã công khai báo cáo điều tra mang tựa đề “Tiền bẩn”, báo cáo về mối liên hệ giữa hoạt động rửa tiền và các sòng bạc tại British Columbia. Trong đó, ông German phát hiện ra rằng các sòng bạc đã “vô tình trở thành nơi rửa tiền cho các hoạt động bất hợp pháp”.

Hướng giải quyết

Trả lời báo giới quan tâm tới vấn đề này, Tổng Chưởng lý của British Columbia, ông David Eby cho biết chính quyền bang đang quyết tâm để tình trạng này không tiếp diễn nữa.

Theo ông Eby, Bộ Tài chính đang xem xét bản báo cáo của ông Peter German, cũng như việc các nhà xuất khẩu xe lợi dụng chương trình hoàn trả PST của bang. Chi tiết các cáo buộc được nêu trong báo cáo điều tra cũng đã được chuyển cho cảnh sát, Công ty bảo hiểm ICBC và cơ quan quản lý việc kinh doanh xe bang British Columbia.

Chính quyền bang British Columbia hiện đang có kế hoạch điều chỉnh lại các quy định đăng ký khi mua xe sang cùng với đề xuất cấm hoàn tiền PST, trừ khi chiếc xe đã được sở hữu tối thiểu 1 năm và người mua ban đầu chứng minh rằng tiền thuế sẽ được trả lại đúng quốc gia đã mua xe.

Còn đối với khoảng trống lớn của lực lượng thực thi pháp luật cho phép thị trường xám hoạt động, ông German đề xuất rằng vấn đề có thể được giải quyết nếu chính quyền bang yêu cầu của các đại lý xe hơi hạng sang nộp báo cáo tài chính thường kỳ cho FINTRAC.

Ngoài ra, ông German cũng khuyến nghị nên áp dụng phí xuất khẩu đối với xe trong thị trường xám; hoặc yêu cầu người mua chứng minh rằng các khoản thanh toán cho xe đã đến thông qua tài khoản ngân hàng của họ và không phải là một ngân hàng được cung cấp bởi các đại lý kinh doanh xe như hiện nay.

Việt Thùy (theo Breaker News, CBC, SCMP)