Gỡ khó cho nông thôn mới

Đoàn viên thanh niên Hà Tĩnh làm đường giao thông nông thôn, chung tay xây dựng nông thôn mới.

Vì sao nợ đọng 15.277 tỷ đồng?

Theo ông Vũ Hồng Thanh, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế, Trưởng đoàn giám sát: Chương trình Mục tiêu quốc gia quốc gia xây dựng nông thôn mới (NTM) được phê duyệt và triển khai rộng rãi trên toàn quốc đã đạt những kết quả quan trọng.

Diện mạo nông thôn có nhiều thay đổi nhất là hệ thống giao thông nông thôn, kết cấu hạ tầng xã hội; mô hình sản xuất tập trung bước đầu được hình thành, thu nhập và đời sống vật chất, tinh thần của người dân được cải thiện, nhận thức của người dân được thay đổi, phát huy vai trò chủ thể của nhân dân trong xây dựng NTM mới.

Tuy nhiên, mặc dù Chính phủ đã ban hành nhiều văn bản để tăng cường quản lý vốn đầu tư, khắc phục tình trạng nợ đọng xây dựng cơ bản, tuy nhiên, các địa phương nợ đọng xây dựng cơ bản vẫn lớn, có 53/63 tỉnh, thành phố có nợ đọng với số tiền khoảng 15.277 tỷ đồng.

Ông Thanh dẫn chứng: Theo tổng hợp số liệu báo cáo của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, tính đến 31-1-2016 số nợ đọng của các địa phương khoảng 15.277 tỷ đồng, trong đó 3 khu vực có mức nợ đọng cao nhất là Đồng bằng sông Hồng, Bắc Trung Bộ, miền núi phía Bắc.

Một số địa phương có nợ đọng lớn như Bắc Ninh 1.631 tỷ đồng, Thanh Hóa 1.547 tỷ đồng, Thái Bình 1.232 tỷ đồng, Vĩnh Phúc 919 tỷ đồng, Nghệ An 887 tỷ đồng, Hải Dương 879 tỷ đồng, Ninh Bình 770 tỷ đồng, Hà Nam 757 tỷ đồng.

Cá biệt đã có địa phương mất khả năng thanh toán gây dư luận không tốt trong nhân dân. Cụ thể Huyện Phước Long, tỉnh Bạc Liêu nợ xây dựng cơ bản là 397 tỷ đồng.

Nguyên nhân nợ đọng, theo ông Thanh là do biến động thị trường đất đai nên nguồn thu từ đấu giá đất sụt giảm, không đạt như dự tính đã khiến các địa phương không cân đối được nguồn để trả nợ. Tỷ trọng số nợ đọng này chiếm 1,8% tổng nguồn lực huy động và chiếm 5,7% tổng nguồn ngân sách hỗ trợ thực hiện cho nên cần sớm có biện pháp xử lý dứt điểm.

Về biện pháp xử lý, ông Thanh cho biết, đối với nợ đọng xây dựng cơ bản phát sinh sau khi có Chỉ thị của Thủ tướng Chính phủ về tăng cường quản lý đầu tư từ vốn ngân sách nhà nước và vốn trái phiếu chính phủ, thì cần làm rõ để xác định trách nhiệm người đứng đầu địa phương đã để xảy ra nợ đọng.

“Kiểm điểm, xử lý nghiêm trách nhiệm cá nhân người đứng đầu nếu tiếp tục để xảy ra tình trạng huy động quá sức dân, nợ đọng xây dựng cơ bản sai quy định trong thực hiện Chương trình”- ông Thanh nhấn mạnh.

ĐB phát biểu tại Hội trường, ngày 4/11.

Khẳng định chưa có một chương trình nào được toàn dân ủng hộ và tham gia tích cực như Chương trình xây dựng NTM. Hầu hết các cơ quan, tổ chức trong hệ thống chính trị đã vào cuộc một cách tích cực, quyết liệt, người dân đón nhận và đồng thuận rất cao, ĐB Nguyễn Ngọc Phương (Quảng Bình) cho rằng, xây dựng NTM đã trở thành một phong trào sôi nổi, sâu rộng, tạo được bước đột phá đáng kể, làm cho bộ mặt nông thôn ở từng địa phương có những thay đổi.

Tuy nhiên, theo ông Phương, trong quá trình thực hiện nguồn lực đầu tư cho chương trình chưa đáp ứng yêu cầu bức thiết của các địa phương và chưa tính kỹ đến các miền, vùng, dẫn đến tiến độ thực hiện chậm và thiếu đồng đều. Một số tiêu chí đưa ra bất hợp lý gây lãng phí như tiêu chí về chợ, về trung tâm bưu điện không ít chợ xây xong đã lãng phí trong lúc đó lại thiếu tiền đầu tư cho cơ sở hạ tầng thiết yếu như trường học, trạm y tế, đặc biệt là các nhà văn hóa ở từng thôn, bản. Nhiều xã chạy theo thành tích, huy động quá sức dân, huy động cả hộ nghèo, cả người cao tuổi và cả những hộ chính sách.

Theo ĐB Bạch Thị Hương Thủy (Hòa Bình), tình trạng nợ đọng xây dựng cơ bản và có địa phương mất khả năng thanh toán là một báo động cho thấy sự bất cập hạn chế và tác động trực tiếp đến việc triển khai Đề án tái cơ cấu ngành nông nghiệp gắn với chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng NTM.

Các tiêu chí đề ra rất cao so với thực tế của nhiều địa phương đã làm ảnh hưởng đến việc thực hiện Chương trình mục tiêu xây dựng NTM. Việc chậm trễ, thiếu đồng bộ trong ban hành chính sách pháp luật, văn bản hướng dẫn cũng ảnh hưởng không nhỏ đến quá trình triển khai thực hiện. Bộ tiêu chí về NTM được ban hành là căn cứ để thực hiện đồng bộ trên cả nước nhưng đã bộc lộ rõ rệt về những bất cập tại các địa phương, khó vận dụng thực hiện các khu vực khó khăn.

Hiến kế gỡ khó

Những bất cập đã được nhiều ĐB phân tích, mổ xẻ, tuy nhiên làm thế nào để nông nghiệp “cất cánh”, nông thôn thay đổi diện mạo, và người nông dân làm giàu trên chính mảnh đất của mình là vấn đề được nhiều ĐB quan tâm.

Để tiếp tục triển khai thực hiện chương trình quốc gia gắn với cơ cấu nông nghiệp, ông Nguyễn Ngọc Phương đề nghị Quốc hội và Chính phủ cần có chính sách hỗ trợ nguồn lực cho các tỉnh đặc biệt khó khăn, các xã vùng núi, vùng thường xuyên bị thiên tai, bão lũ. Đồng thời cần quan tâm hơn nữa trong vấn đề tiêu thụ sản phẩm hàng hóa và chú trọng đến vấn đề tái cơ cấu ngành nông nghiệp hiện nay để làm cho nông thôn phát triển tốt hơn.

Chỉ rõ nếu không đẩy nhanh xây dựng Chương trình xây dựng NTM gắn với tái cơ cấu nông nghiệp thì sản phẩm nông nghiệp của chúng ta sẽ thua ngay trên sân nhà khi đất nước hội nhập quốc tế, đồng thời kéo theo mất ổn định xã hội, ĐB Nguyễn Quốc Bình (Hà Nội) cho rằng, giải pháp tái cơ cấu cần lấy doanh nghiệp làm chủ lực, vì chuyển từ mô hình lao động thủ công sang sản xuất quy mô hóa, hiện đại hóa.

Theo ông Bình, đây là vấn đề mà Nhà nước không làm thay được mà chỉ có doanh nghiệp mới làm được. Cho nên cần có chính sách thu hút doanh nghiệp là đòn bẩy, cổ phân hóa các đơn vị sự nghiệp bao cấp như khuyến nông không bao tiêu sản phẩm được cho người dân cho nên vừa qua có tình trạng người nông dân được mùa mất giá. Khi doanh nghiệp vào thì sẽ hướng dẫn nông dân làm và bao tiêu sản phẩm cho người dân.

“Mô hình này đã rất thành công ở Lâm Đồng , Long An, An Giang, Đồng Tháp. Và đã đến lúc chuyển sang nền nông nghiệp sạch hữu cơ do đó Chính phủ cần nghiên cứu khung pháp lý phát triển nông nghiệp sạch như khuyến khích sản xuất phân bón hữu cơ, vi sinh chế phẩm sinh học để phát triển nền nông nghiệp hữu cơ xanh, sạch”- ông Bình nói.

Giải trình, Bộ trưởng NNPTNT Nguyễn Xuân Cường cho biết, trong thời gian qua MTTQ và 5 tổ chức thành viên đã vào cuộc hết sức mạnh mẽ. Cho nên thời gian tới NTM gắn với tái cơ cấu nông nghiệp nhưng phải phải gắn với tái cơ cấu chung của đất nước. Đó chính là công nghiệp hóa nông nghiệp do đó cần tập trung mọi nguồn lực để hỗ trợ.

Theo ông Cường, đây là chương trình liên tục kéo dài cho nên phải kiên trì đồng bộ thì mới thành công. “Đã đến lúc nông thôn không chỉ là chính sách mà là dư địa phát triển, sản phẩm công nghiệp, trụ đỡ của nền kinh tế quốc dân. Ví dụ năm nay tình hình khó khăn như thế nhưng nông nghiệp vẫn tăng trưởng, xuất khẩu mạnh. Rõ ràng đây là trụ đỡ cho nên ta phải quan tâm đầu tư”- ông Cường cho hay.

Ông Cường cũng cho biết, thời gian tới xác định tập trung đẩy mạnh sản xuất, xử lý ô nhiễm môi trường là tiêu chí “chính”. Còn thiết chế hạ tầng như chợ, nhà văn hóa, nghĩa trang là tiêu chí “phụ” nên Chủ tịch các tỉnh căn cứ vào đặc điểm của từng vùng, địa phương để ban hành các quyết định phù hợp.

ĐB Đặng Hoàng Tuấn (Long An):

Cần có cơ chế khuyến khích vươn lên, tránh trông chờ ỉ lại

Chương trình xây dựng nông thôn mới gặp nhiều khó khăn là do sản xuất nông nghiệp chưa ổn định, tình trạng hàng giả, hàng gian, phân bón kém chất lượng được sản xuất tràn lan, tiêu thụ nông sản còn gặp nhiều khó khăn. Cho nên cần đẩy mạnh khoa học công nghệ trong ứng dụng giống, cây, con và phù hợp với từng địa phương. Để nông thôn mới khởi sắc cần có cơ chế khuyến khích cho các xã vươn lên tránh sự trông chờ ỉ lại.

Ly nông bất ly hương cho nên cần nâng cao đời sống cho người nông dân bằng việc thu hút doanh nghiệp để chuyển dịch cơ cấu tại địa phương. Nông thôn mới không phải lo con đường, trụ sở mà tư vấn cho dân trồng cây gì, nuôi con gì để bán có giá trị cao, cánh đồng mẫu. Để trở thành phong trào thực sự chính quyền nên có khen thưởng cho các xã về đích sớm.

V. Thắng - M.Loan