Giới tinh hoa Trung Đông dồn dập gặp khẩn: Nỗ lực phá tan rào cản để gửi tín hiệu mạnh tới Iran

Cùng với đó là lời kêu gọi cộng đồng quốc tế sử dụng mọi cách để đối đầu với Iran, nhưng ông cũng nói rằng vương quốc mở rộng bàn tay vì hòa bình, theo AP

Quốc vương Salman đã phát biểu tại hội nghị đầu tiên trong số ba hội nghị cấp cao ở Mecca được triệu tập vội vã giữa căng thẳng gia tăng giữa Ả Rập Saudi và đối thủ Iran. Việc Vua Salman có thể mời các nhà lãnh đạo khu vực và nguyên thủ quốc gia đến Mecca nhanh chóng như vậy phản ánh sức nặng của vương quốc này trong khu vực và mong muốn của họ nhằm thể hiện lập trường thống nhất của người Hồi giáo và Ả Rập đối với Iran.

Giữa loạt sóng gió khu vực

Căng thẳng cũng tăng vọt giữa Tehran và Washington trong những tuần gần đây, với việc Hoa Kỳ gửi một tàu sân bay và máy bay ném bom B-52 đến Vịnh Ba Tư. Cuộc khủng hoảng bắt nguồn từ quyết định năm ngoái của chính quyền Trump rút khỏi thỏa thuận hạt nhân của Iran với các cường quốc thế giới.

Phát biểu tại cuộc họp của Hội đồng Hợp tác vùng Vịnh, Quốc vương Salman nói rằng vụ phá hoại bốn tàu chở dầu ngoài khơi của Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất UAE và một cuộc tấn công bằng máy bay không người lái vào đường ống dẫn dầu quan trọng của Saudi hồi đầu tháng này đòi hỏi "những nỗ lực nghiêm túc để bảo vệ an ninh và lợi ích "của sáu quốc gia Ả Rập giàu năng lượng.

Iran phủ nhận có liên quan đến các cuộc tấn công này.

Nhà vua Saudi cũng kêu gọi cộng đồng quốc tế ngăn chặn các hành vi của Iran "và sử dụng mọi cách để ngăn chặn chế độ Iran can thiệp vào công việc nội bộ của các quốc gia khác, chứa chấp các thực thể khủng bố toàn cầu và khu vực và đe dọa đường thủy quốc tế."

Ông nói thêm rằng Saudi Arabia vẫn cam kết mở rộng bàn tay vì hòa bình và thịnh vượng của khu vực.

Tham dự hội nghị thượng đỉnh GCC tối thứ Năm có các nhà lãnh đạo của Kuwait và Bahrain, cũng như các quan chức cấp cao từ Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất UAE, Oman và Qatar.

Cuộc họp đó sẽ được tiếp nối ngay lập tức với một hội nghị thượng đỉnh khẩn cấp của Liên đoàn Ả Rập gồm 22 quốc gia, trừ Syria vì tư cách thành viên của nước này vẫn bị đình chỉ.

Ba thượng đỉnh lần này đang là tâm điểm Trung Đông. (Nguồn: Yahoo News. AFP)

Tuy nhiên, để đưa ra một lập trường thống nhất về Iran thì còn nhiều trở ngại. Chỉ riêng trong nội bộ GCC, có sự khác biệt lớn giữa các quốc gia liên quan đến Iran. Chẳng hạn, Oman có quan hệ với cả Saudi Arabia và Iran; đồng thời đóng vai trò là người thúc đẩy đàm phán.

Qatar, trong khi đó, đang phải đối mặt với sự phong tỏa của Ả Rập Saudi, UAE, Bahrain và Ai Cập về các chính sách đối ngoại của mình. Bế tắc ngoại giao này đã đẩy Qatar đến gần Iran hơn.

Thủ tướng của Qatar Sheikh Abdullah bin Nasser Al Thani đã tham dự hội nghị thượng đỉnh Mecca hôm thứ Năm, đánh dấu chuyến thăm cấp cao nhất Saudi Arabia của một quan chức Qatar kể từ khi rạn nứt năm 2017 nổ ra.

Khi các nhà lãnh đạo vùng Vịnh tập trung lại để bắt đầu cuộc họp của họ, Al Thani bắt tay với chủ nhà của mình, Quốc vương Salman, nhưng được theo dõi là có bất kỳ tiếp xúc bằng mắt nào với Hoàng Thái tử Abu Dhabi Mohammed bin Zayed hay Vua Hamad bin Isa Al Khalifa của Bahrain. Hoàng Thái tử Saudi Mohammed bin Salman rất nhanh chóng bắt tay phía Qatar nhưng dường như không trao đổi lời nói.

Washington đã cố gắng nhưng không thành công trong việc hòa giải và chấm dứt tình trạng căng thẳng ngoại giao giữa các đồng minh Ả Rập ở vùng Vịnh. Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ Morgan Ortagus cho biết hôm thứ Năm Hoa Kỳ hoan nghênh những nỗ lực của Saudi để thảo luận về các mối đe dọa của Iran trong khu vực.

Nguy cơ và căng thăng xung đột

"Sự thống nhất của vùng Vịnh là điều cần thiết trong việc đối đầu với Iran, để đối mặt với ảnh hưởng của họ, chống lại chủ nghĩa khủng bố đã rành rành, và, tất nhiên, để đảm bảo một tương lai thịnh vượng cho vùng Vịnh", bà nói.

Một hội nghị thượng đỉnh khác dự kiến diễn ra vào thứ Sáu, tập trung chủ yếu vào vị thế của người Palestine. Sự kiện này sẽ tập hợp các nhà lãnh đạo từ Tổ chức Hợp tác Hồi giáo OIC gồm 57 quốc gia, có trụ sở tại Saudi Arabia.

Khi đến sân bay ở Saudi Arabia, các nhà lãnh đạo đã được nhìn thấy các vật phẩm quân sự của phe nổi dậy Houthi Yemen, như máy bay không người lái bị phá hủy, tên lửa và đạn súng cối được sử dụng trong cuộc xung đột với Saudi. Các vị khách đã được nghe một lời giải thích ngắn gọn về các vũ khí được trưng bày bởi Đại tá Turki al-Maliki, phát ngôn viên của liên minh do Saudi dẫn đầu trong cuộc chiến ở Yemen.

Saudi Arabia đã cáo buộc Tehran giúp đỡ phiến quân Houthis và đứng sau vụ tấn công bằng máy bay không người lái của Houthi nhằm vào một đường ống dẫn dầu quan trọng của Saudi hồi đầu tháng này.

Trước đó vào thứ Năm, Bộ trưởng Ngoại giao Saudi Arabia Ibrahim al-Assaf đã kêu gọi các quốc gia Hồi giáo đối đầu bằng "tất cả các phương tiện vũ lực và kiên quyết" với các cuộc tấn công gần đây.

Một quan chức Iran đã có mặt tại cuộc họp chuẩn bị của OIC - nơi al-Assaf phát biểu hôm thứ Năm, nhưng Bộ trưởng Ngoại giao Iran Mohammad Javad Zarif đã không tham dự.

Các hội nghị thượng đỉnh này trùng với những ngày cuối cùng của tháng lễ Ramadan của người Hồi giáo, thời điểm có ý nghĩa biểu tượng lớn khi người Hồi giáo tin rằng Kinh Qur'an lần đầu tiên được tiết lộ cho nhà tiên tri Muhammad khoảng 1.400 năm trước.

Saudi Arabia sẽ tìm cách sử dụng ý nghĩa của các cuộc họp ở Mecca để gửi một thông điệp rõ ràng và mạnh mẽ đến Iran – nước cũng là một thành viên của OIC.

Trong số các nguyên thủ quốc gia tập trung tại Mecca có Tổng thống Palestine Mahmoud Abbas, Thủ tướng Lebanon Saad Hariri, Tổng thống Ai Cập Abdel-Fattah el-Sissi, Tiểu vương Kuwait Sabah Al Sabah và người đứng đầu hội đồng quân sự Sudan Abdel-Fattah Burhan.

Cùng tham gia còn có Bộ trưởng Ngoại giao Thổ Nhĩ Kỳ Mevlut Cavusoglu, quốc gia có mối quan hệ không thoải mái với Saudi Arabia, đặc biệt sau vụ sát hại nhà báo gốc Saudi Jamal Khashoggi tại Lãnh sự quán Saudi ở Istanbul năm ngoái.

Những bình luận của Al-Assaf về Iran dường như phản ánh những nhận xét của cố vấn an ninh quốc gia của Tổng thống Donald Trump, John Bolton, người đã cảnh báo Iran vào thứ Tư rằng bất kỳ cuộc tấn công nào ở Vịnh Ba Tư sẽ kéo theo "phản ứng rất mạnh mẽ" từ Hoa Kỳ.

Trong khi đó, ông Trump tuần này nói rằng Hoa Kỳ không "tìm cách làm tổn thương Iran." Trong chuyến thăm Tokyo tuần này, ông Trump dường như chào đón các cuộc đàm phán với Iran.

"Chúng tôi không tìm kiếm sự thay đổi chế độ - tôi chỉ muốn làm rõ điều đó", ông Trump nói. "Chúng tôi đang hướng đến việc không có vũ khí hạt nhân."

Cũng trong ngày thứ Tư, quyền Bộ trưởng Quốc phòng Hoa Kỳ Patrick Shanahan cho biết khoảng 900 binh sĩ sẽ được triển khai tới Qatar và Ả Rập Saudi để củng cố lực lượng hàng chục nghìn lính đã ở Trung Đông. Không rõ bao nhiêu binh lính sẽ được gửi đến Saudi nhưng việc triển khai một số lượng lớn tới vương quốc này có khả năng gây ra phản ứng dữ dội từ người Hồi giáo trên khắp thế giới vì đất nước này cũng là nơi có hai địa điểm linh thiêng nhất của đạo Hồi là Mecca và Medina.

Quốc vương quá cố Abdullah đã từ chối cho phép các căn cứ của Mỹ mở ở Saudi cho cuộc tấn công Iraq năm 2003, mặc dù ông đã cho phép điều đó trong Chiến tranh vùng Vịnh đầu tiên vào năm 1991.

An Bình