Gió đổi chiều, Nga ngồi yên nhìn Thổ lấn lướt ở Libya?

Nga thêm chiêu mới ở Libya

Truyền thông Nga dẫn thông tin của truyền thông Arab cho biết các bộ lạc ở Đông Bắc Syria đã chỉ trích các công ty an ninh tư nhân Nga đang tích cực tuyển mộ lính đánh thuê Syria để đưa sang Libya.

Theo đó, đại diện của công ty an ninh tư nhân Wagner của Nga bị cáo buộc gây áp lực và sử dụng mánh khóe để thu hút thanh niên địa phương tham gia Jamahiriya trước đây nhằm hỗ trợ lực lượng Quân đội Quốc gia Libya (LNA) của Tướng Khalifa Haftar.

Lãnh đạo các bộ lạc Syria coi hành động của lính đánh thuê Nga là quan điểm chính thức của chính quyền Nga.

Các tay súng LNA ở Libya

Trước đó, Bộ Tư lệnh châu Phi (AFRICOM) của Mỹ đã thông báo về hoạt động bí mật đưa tiêm kích và cường kích Nga từ căn cứ không quân Hmeimim ở Syria sang Libya để hỗ trợ cho lực lượng của Tướng Haftar. Theo AFRICOM, các phi công lái chiến đấu cơ được triển khai sẽ là lính đánh thuê Nga của công ty tư nhân Wagner.

Bộ Ngoại giao Mỹ ngày 30/5 cho biết Chính phủ Malta vừa tịch thu một lô tiền Libya trị giá 1,1 tỷ USD, bao gồm các đồng dinar do doanh nghiệp nhà nước Goznak của Nga in ấn. Bộ này tuyên bố trên trang web của mình: “Mỹ hoan nghênh tuyên bố của Chính phủ Malta về việc tịch thu lô tiền Libya giả trị giá 1,1 tỷ USD, do công ty nhà nước Nga Goznak in và do một tổ chức song song bất hợp pháp đặt hàng”.

Mỹ khẳng định Ngân hàng Trung ương Libya, đặt trụ sở tại thủ đô Tripoli, là ngân hàng hợp pháp duy nhất ở nước này và tiền Libya giả in ở Nga trong những năm gần đây đã làm trầm trọng thêm các vấn đề kinh tế của quốc gia Bắc Phi này, vụ việc một lần nữa cho thấy “Nga cần chấm dứt các hành động có hại và gây bất ổn ở Libya”.

Trên thực tế, cáo buộc của Mỹ mang tính “bè phái” và hậm hực vì sự lấn lướt của Nga ở Trung Đông cũng như Libya nói riêng. Nga chính thức in tiền cho các quốc gia khác theo yêu cầu từ ngân hàng trung ương các nước này.

Với Libya, tiền giấy được in từ năm 2016 do chính quyền LNA của Tướng Khalifa Haftar ở Tobruk đặt hàng. Ngay cả Chính phủ Đoàn kết Dân tộc Libya (GNA) ở Tripoli được Liên hợp quốc ủng hộ cũng không tuyên bố các đồng tiền này là giả.

Hệ thống phòng không Pantsir do Nga sản xuất được trang bị cho lực lượng LNA của tướng Haftar

Một đồng minh của Mỹ trong NATO là Thổ Nhĩ Kỳ hiện cũng đang can dự rất sâu vào vấn đề Libya song lại được Washington nhắm mắt làm ngơ. Chuẩn tướng Khalid al-Mahjoub thuộc lực lượng LNA của Tướng Khalifa Haftar mới đây tố cáo Thổ Nhĩ Kỳ đang tiếp tục hỗ trợ GNA bằng cách điều động thêm nhiều lính đánh thuê và vũ khí tới quốc gia Bắc Phi này.

Phát biểu trên đài Al Hadath, ông Mahjoub nêu rõ: “Các máy bay bay đến hàng ngày, vận chuyển lính đánh thuê từ Thổ Nhĩ Kỳ cùng nhiều vũ khí và thiết bị. Chúng tôi đã phát hiện ra trong thời gian gần đây có nhiều loại vũ khí khác đã được đưa vào”.

Chặn tham vọng Thổ

Nhận định về tình hình tại Libya hiện nay, Arab News cho rằng lực lượng GNA được Thổ Nhĩ Kỳ hậu thuẫn đã giành được một số thắng lợi thời gian gần đây trong cuộc chiến chống lại lực lượng LNA do Tướng Khalifa Haftar dẫn đầu và được Nga ủng hộ. Chiến thắng quan trọng nhất là chiếm được căn cứ không quân chiến lược Al-Watiya ở ngoại ô thủ đô Tripoli cách đây hai tuần.

Việc đánh mất căn cứ không quân này báo hiệu nguy cơ "gió đổi chiều" đối với Tướng Haftar, người hơn một năm trước đã phát động chiến dịch quân sự nhằm "giải phóng" khu vực miền Tây Libya, trong đó có thủ đô Tripoli, khỏi sự kiểm soát của GNA sau khi các cuộc đàm phán hướng tới một thỏa thuận chính trị bị sụp đổ.

Thổ Nhĩ Kỳ cũng đưa các tay súng phiến quân từ Syria sang Libya tham chiến

Trước khi có sự hỗ trợ và can thiệp trực tiếp của Thổ Nhĩ Kỳ hồi đầu năm nay, GNA dường như đứng trước bờ vực thất bại trong bối cảnh lực lượng của Tướng Haftar đã phá vỡ phòng tuyến quận phía Nam thủ đô Tripoli.

Thổ Nhĩ Kỳ đã triển khai hàng nghìn lính đánh thuê từ Syria đến Libya cũng như đưa nhiều máy bay không người lái và xe bọc thép tới quốc gia này, qua đó vi phạm các lệnh trừng phạt của Liên hợp quốc đối với Libya.

Trong khi đó, Nga ủng hộ Tướng Haftar thông qua hình thức các nhà thầu quân sự. Tuần trước, Moscow đã điều 14 máy bay chiến đấu MiG-29 và Su-24 tới căn cứ không quân Jufra của LNA ở miền Trung Libya.

Động thái này có thể đóng vai trò rất quan trọng trong việc giúp Tướng Haftar duy trì vị thế trong bối cảnh các máy bay không người lái của Thổ Nhĩ Kỳ chính là công cụ phá hủy hệ thống phòng không của LNA.

Một chiếc MiG-29 của Nga không có số hiệu được cho là để chuyển sang Libya

Ngoài Nga và Thổ Nhĩ Kỳ, Arab News cho rằng ở Libya còn nhiều thế lực nước ngoài ủng hộ hai phe phái đối địch như Ai Cập và Các Tiểu Vương quốc Arab thống nhất (UAE) hậu thuẫn Tướng Haftar, trong khi Tunisia và Algeria dành sự ủng hộ nhất định cho Thủ tướng GNA Fayez Al-Sarraj. Tuy nhiên, với vai trò nổi bật của Thổ Nhĩ Kỳ và Nga, giới phân tích khu vực cho rằng kịch bản "Syria hóa" trong cuộc khủng hoảng Libya không còn quá xa vời.

Về phần mình, Mỹ đã bày tỏ lo ngại về việc Nga triển khai máy bay chiến đấu tới Libya, trong khi dường như chấp nhận vai trò của Thổ Nhĩ Kỳ cho đến nay. Tuần trước, tuyên bố của Đại sứ quán Mỹ tại Tripoli khẳng định: "Mỹ ủng hộ hợp tác với một chính phủ hợp pháp, được Liên hợp quốc công nhận".

Phát biểu này chứng tỏ lập trường của Mỹ đã ngầm củng cố sự can thiệp của Thổ Nhĩ Kỳ ở Libya. Theo Arab News, Washington ủng hộ Ankara là một cách bù đắp ảnh hưởng đang gia tăng của Nga ở miền Đông Libya.

Sau khi Nga ra tay, hàng loạt UAV của Thổ Nhĩ Kỳ bị bắn rơi ở Libya

Theo giới phân tích khu vực, Thổ Nhĩ Kỳ hiện có nhiều mục tiêu ở Syria, trong đó nổi bật là những lợi ích về khai thác tài nguyên như dầu khí ở Địa Trung Hải.

Bên cạnh đó, có ý kiến cho rằng Thổ Nhĩ Kỳ muốn “tống khứ” 100.000 phiến quân được nước này hậu thuẫn ở Idlib (Syria) khi không phải tất cả những tay súng này là người Syria. Những đối tượng này có cả người Duy Ngô Nhĩ và người châu Âu. Pháp và Đức đã từ chối cho những đối tượng này hồi hương và truy tố những người đó.

Tháng 12/2019, GNA và Thổ Nhĩ Kỳ đã ký kết 2 biên bản ghi nhớ về quốc phòng và khai thác khí đốt ở Địa Trung Hải. Kết quả là Ankara đưa vào Libya 15.000 tay súng đánh thuê Syria sát cánh cùng lực lượng dân quân bảo vệ cho GNA đóng ở Tripoli.

Ngoài ra, Thổ Nhĩ Kỳ cũng đưa 1.500 sĩ quan và chuyên gia quân sự của nước này để chỉ huy các chiến dịch của lực lượng dân quân ủng hộ GNA.

Giới phân tích khu vực nhận định, khả năng Thổ Nhĩ Kỳ và Nga đụng độ trực tiếp ở Libya hiện rất khó xảy ra. Khả năng cao là kịch bản hai bên tìm cách áp đặt lệnh ngừng bắn, được sự ủng hộ của hầu hết tất cả thế lực trong khu vực và quốc tế, bằng cách kiểm soát lực lượng ủy nhiệm trong khi tìm kiếm sự đồng thuận để hồi sinh những nỗ lực chính trị. H

iện tại, Nga và Thổ Nhĩ Kỳ dường như đang nắm thế chủ động và mỗi bên đều có thể theo đuổi các mục tiêu của riêng mình.

Thành Minh