'Gió đang đổi chiều' trong lĩnh vực năng lượng tại Việt Nam

Điện mặt trời ngày càng được ưu tiên phát triển tại Việt Nam.

MDI mới phát hành một báo cáo cập nhật tình hình phát triển năng lượng tại Việt Nam trong năm 2020. Đây là năm đánh dấu bước ngoặt lớn trong ngành Năng lượng ở nước ta.

Năng lượng sạch ngày càng có vị trí vững chắc hơn và được coi là ngành có tiềm năng lợi nhuận, định hướng phát triển tốt. Điện khí cũng đang được chú trọng phát triển, trong khi nhiệt điện than không còn là lĩnh vực được ưu ái phát triển tại Việt Nam.

Trong đó, các dạng năng lượng sạch như điện mặt trời hay điện gió ngày càng có đóng góp quan trọng đối với hệ thống điện quốc gia và trở thành một trong những ưu tiên trong định hướng phát triển năng lượng của đất nước.

Nhiệt điện khí, nhất là điện khí thiên nhiên hóa lỏng (LNG) nhập khẩu, cũng là một lĩnh vực mới có tiềm năng phát triển. Hai kho cảng nhập khẩu khí đầu tiên đang được triển khai xây dựng và hàng loạt dự án nhà máy điện khí lớn đang được đề xuất đầu tư.

Ngược lại, nhiệt điện than đang phát triển chậm lại vì chủ trương của Đảng và Chính phủ, sự phản đối của các địa phương và những khó khăn trong quá trình thực hiện các dự án.

Điện gió ở Việt Nam còn đang phát triển ở mức khiêm tốn.

Năm 2016, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt điều chỉnh quy hoạch phát triển điện lực Quốc gia giai đoạn 2011-2020 có xét đến năm 2030. Quyết định này đặt mục tiêu nâng tỷ trọng nhiệt điện than trong tổng sản lượng điện quốc gia lên 49,3% vào năm 2020, 55% vào năm 2025 và 53.2% vào năm 2030.

Tỷ trọng nhiệt điện khí thiên nhiên và khí thiên nhiên hóa lỏng được xác định chiếm dưới 20% tổng sản lượng điện cho đến năm 2030. Trong khi đó, điện mặt trời và điện gió chỉ chiếm tỷ trọng rất nhỏ trong tổng sản lượng điện của cả nước. Nhưng thực tế triển khai quy hoạch lại cho thấy, nhiệt điện than đã bộc lộ những hạn chế nội tại của nó và ảnh hưởng đến triển vọng phát triển của lĩnh vực này.

Báo cáo của MDI chỉ ra, ít nhất 6 tỉnh trên cả nước đã đề xuất không tiếp tục phát triển các dự án nhiệt điện than trên địa bàn các tỉnh đó vì lo ngại ô nhiễm môi trường, trong đó có cả tỉnh Quảng Ninh là cái nôi của ngành Than Việt Nam.

Các tỉnh khác như Bạc Liêu, Long An, Thừa Thiên - Huế, Hà Tĩnh và Tiền Giang cũng mong muốn thay thế các dự án nhiệt điện than trong quy hoạch bằng các dự án sử dụng khí thiên nhiên hóa lỏng.

Tháng 2/2020, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị Quyết số 55-NQ/TW về định hướng Chiến lược phát triển năng lượng quốc gia của Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045. Văn bản này chính thức đưa ra chỉ đạo giảm tỷ trọng điện than một cách hợp lý; ưu tiên sử dụng năng lượng gió và mặt trời cho phát điện; xây dựng các cơ chế chính sách đột phá để khuyến khích và thúc đẩy phát triển mạnh mẽ các nguồn năng lượng tái tạo nhằm thay thế tối đa các nguồn năng lượng hóa thạch.

Theo đánh giá của Viện Năng lượng Việt Nam thì những quan điểm chỉ đạo trên sẽ được cụ thể hóa trong Quy hoạch Điện VIII mà cơ quan này đang soạn thảo để trình Chính phủ trong tháng 10/2020. 3 tháng trước, Thủ tướng Chính phủ cũng đã ký Quyết định bổ sung gần 7.000MW điện gió vào quy hoạch do sự chậm trễ trong triển khai xây dựng nhiều dự án điện than lớn.

Thực tế, nước ta không còn những đề xuất dự án nhiệt điện than mới rầm rộ như những năm trước đây. Thay vào đó, hàng loạt dự án nhiệt điện khí và điện gió quy mô lớn và rất lớn đã được các nhà đầu tư trong và ngoài nước đề xuất với các cơ quan chức năng.

Việt Nam đang hạn chế phát triển điện than để bảo vệ môi trường.

Bà Trần Lệ Thùy - Giám đốc Trung tâm MDI chia sẻ: “Con đường phát triển bền vững mà Việt Nam lựa chọn hiện nay là rất rõ ràng và nhất quán. Việt Nam cũng mới nâng mức đóng góp do quốc gia tự quyết định nhằm chung tay với cộng đồng quốc tế trong nỗ lực giảm tác động của biến đổi khí hậu toàn cầu. Những lĩnh vực không có lợi cho xu hướng phát triển đó sẽ bị thay thế bằng những lựa chọn mang tính bền vững hơn”.

Còn theo bà Laurence Tubiana - Tổng Giám đốc Quỹ Khí hậu châu Âu ECF nhận định: “Trong năm qua, Việt Nam đã ghi dấu ấn mạnh mẽ với thành công trong lĩnh vực năng lượng sạch. Mặc dù chặng đường phía trước vẫn còn dài, nhưng việc chuyển đổi từ sử dụng than đá sang các năng lượng tái tạo nhanh chóng đã khiến Việt Nam trở thành một trong những đất nước dẫn đầu tại Đông Nam Á, và cũng là tấm gương cho các đất nước khác muốn chuyển đổi giữa hai dạng năng lượng này.

Việt Nam có thể đạt được nhiều thành tựu, không chỉ có khí hậu trở nên an toàn hơn, không khí trong lành hơn mà bên cạnh đó còn là cơ hội việc làm và những khoản đầu tư. Trên thế giới, năng lượng tái tạo đang chứng tỏ mình là một lựa chọn sáng suốt hơn, rẻ hơn, và việc Việt Nam nắm bắt cơ hội để thay đổi thực sự sẽ truyền cảm hứng cho nhiều nước khác trên thế giới”.

Dịch Phong