Giật mình Libya khi người của Mỹ đánh người thân Mỹ

Việc "người tâm phúc" Khalifa Haftar từng được Washington cứu sống và che chở với kỳ vọng sẽ thực hiện sứ mệnh cao cả "gieo dân chủ" cho Libya, sau khi phương Tây hiện việc "xóa độc tài", trở thành gai khó nhổ, chắc chắn khiến Mỹ rất thất vọng.

Khi tướng Haftar ra lệnh cho lực lượng Quân đội Quốc gia Libya tiến về Tripoli đe dọa sự tồn vong của Chính phủ Đoàn kết Quốc gia Libya được Mỹ-phương Tây nặn ra, chắc chắn khiến Washington giật mình vì "người của Mỹ đánh người thân Mỹ".

Từ việc người tâm phúc Haftar "trở cờ với Mỹ", giới phân tích lật lại những ván cờ Washington thực hiện thời hậu Chiến tranh Lạnh, khi không còn đối đầu ý thức hệ với Liên Xô, thì rất ngạc nhiên là các ván cờ của Mỹ ngày càng nhiều "sản phẩm lỗi".

Tư lệnh LNA trở cờ với Mỹ đã trở thành sản phẩm lỗi của Mỹ trong ván cờ Libya

Việc thủ lĩnh Al Qaeda Bin Laden hay thủ lĩnh IS Abu Bakr al-Baghdadi phụ ơn Mỹ thì có thể lý giải được, vì đây đều là những phần tử có tư tưởng cực đoan mà việc sử dụng chúng luôn là "chơi dao hai lưỡi" với Washington.

Việc cựu Tổng thống Afghanistan Hamid Karzai hay cựu Thủ tướng Iraq Nouri al- Maliki là những người được Mỹ giúp tạo dựng cơ nghiệp nhưng quay lưng với Mỹ cũng khiến dư luận bất ngờ, nhưng vẫn hiểu được vì nỗi cay đắng của người thất thế.

Tuy nhiên, việc Tổng tư lệnh Quân đội Quốc gia Libya Khalifa Haftar còn đang cần nhờ tới Mỹ mà đã "bắn vào chân Mỹ" thì không thể hiểu nổi. Tại sao Washington lại ngày càng phải đón nhận nhiều sản phẩm lỗi trong các ván cờ của mình như vậy?

Giới phân tích cho rằng, việc xuất hiện ngày càng nhiều sản phẩm lỗi trong các ván cờ của Mỹ được thực hiện trong thời hậu Xô Viết là do người Mỹ nhiều hơn là những kẻ "phản phúc".

Thứ nhất, giới chính trị Mỹ đã không theo kịp sự thay đổi của tình hình thế giới sau khi Liên Xô tan rã nên không thay đổi tư duy chơi cờ, từ đó có nhiều nước đi sai và việc cho ra những sản phẩm lỗi là khó tránh khỏi.

Việc giới chính trị Mỹ lạc nhịp với thế giới bên ngoài bị ảnh hưởng nghiêm trọng bởi "sự kiện địa chính trị lớn nhất thế giới trong thế kỷ 20" được cho là xuất phát từ sai lầm trong nhận diện bản chất vấn đề.

Có thể thấy sự kiện Đảng CS Liên Xô tổ chức Đại hội bất thường ngày 12/3/1990, thông qua Nghị quyết về thiết lập định chế Tổng thống Liên Xô và bổ sung sửa đổi Hiến pháp Liên Xô, đã làm thay đổi hoàn toàn bản chất nhà nước Liên Xô.

Sự kiện đó được xem là dấu mốc quan trọng nhất bắt đầu cho sự tan rã của nhà nước Liên Xô. Và chế độ Xô Viết sụp đổ là do nguyên nhân nội tại nhiều hơn. Song Mỹ-phương Tây lại nhìn nhận đó là chiến công của họ. Đây là sai lầm căn bản.

Giới chính trị Mỹ đã không theo kịp sự thay đổi của thế giới sau khi Liên Xô sụp đổ

Xuất phát từ sai lầm căn bản trong nhận diện ấy, giới chính trị Mỹ đã chủ quan, rồi ngày càng trở nên bảo thủ, không thay đổi tư duy hành động cho phù hợp với tình hình mới của thế giới thời hậu Xô Viết.

Vì vậy, dù sắp đặt được nhiều ván cờ mới, nhưng Washington vẫn chỉ sử dụng bộ đôi công cụ "cây gậy và củ rốt" cùng hai phương châm hành động mà những thực thể trở cờ với Mỹ đã từng tổng kết là "ném đã giấu tay và vắt chanh bỏ vỏ".

Khi Liên Xô còn tồn tại, những mưu đồ của Mỹ dễ dàng được che đậy bởi "lá bùa" đối lập ý thức hệ. Song khi không còn đối lập ý thực hệ nữa thì mưu đồ của Mỹ đã hiện nguyên hình và không khó để đồng minh của Mỹ nhận diện bản chất của nó.

Giới phân tích cho rằng, đây chính là nguyên nhân quan trọng khiến nhiều sản phẩm chính hiệu Mỹ nhanh chóng trở thành sản phẩm lỗi của Mỹ, ngay cả khi vẫn còn giá trị sử dụng với Mỹ. Hiện tượng tâm phúc Khalifa Haftar là một ví dụ điển hình.

Thứ hai, quá tự tin với vị thế thống soái của Mỹ trong thế giới đơn cực, giới chính trị Mỹ đã liên tục gia tăng tỷ lệ nghịch cho bộ đôi công cụ - củ cà rốt ngày càng nhỏ đi, cây gậy ngày càng dài ra - từ đó hình thành thói quen dùng uy lực thay cho uy tín.

Khi thế giới đơn cực hình thành xoay quanh trục Mỹ, sức mạnh Mỹ đã củng cố vị thế thống soái của nước Mỹ và nhờ đó Washington đã định hình sân khấu chính trị thế giới theo ý muốn của mình.

Nếu như trong thế giới lưỡng cực, "củ cà rốt và cây gậy" thường co giãn theo tỷ lệ thuận thì trong thế giới đơn cực, Washington dựa vào vị thế thống soái của Mỹ đã làm thay đổi bộ đôi công cụ theo tỷ lệ nghịch.

Vì vòng xoáy Mỹ quá lớn và quá mạnh, nên mọi thực thể chuyển động li tâm trục Mỹ sẽ, hoặc bị cuốn phăng hoặc chuyển sang hướng tâm Mỹ. Vì vậy, trong nhiều ván cờ Washington chỉ sử dụng cây gậy mà không dùng tới củ cà rốt.

Cựu Tổng thống Afghanistan Hamid Karzai là một sản phẩm lỡi điển hình của Mỹ

Việc Washington chỉ sử dụng cây gậy trong bối cảnh Mỹ còn độc tôn đã dần hình nên thói quen sử dụng uy lực Mỹ thay cho uy tin Mỹ. Song mọi việc đều trơn tru và các sản phẩm đều chính hiệu Mỹ.

Tuy nhiên, khi Tổng thống Putin làm hồi sinh sức mạnh Nga, rồi hình thành thế giới đa cực thì các nước đi của Mỹ đã bị định hình lại, từ đó xuất hiện nhiều nước cờ sai và các sản phẩm lỗi cũng bắt đầu xuất hiện và xuất hiện ngày càng nhiều.

Có lẽ ai cũng giật mình khi Phó Tổng thống Iraq Maliki kết tội Mỹ can thiệp vào Syria là nhằm sử dụng khủng bố như một lá bài chính trị để đưa cả Trung Đông vào vòng xoáy bất ổn, và chỉ nhờ có Nga thì điều đó mới được ngăn chặn, theo Reuters.