Giảm thiểu những nỗi đau từ lá ngón

Cán bộ BĐBP Nghệ An phối hợp với cán bộ địa phương tuyên truyền nâng cao nhận thức của nhân dân về tác hại của cây lá ngón. Ảnh: Phương Linh

Vào khoảng 20 giờ, ngày 16-6, anh Lương Văn P, sinh năm 1998, trú tại bản Huồi Phuôn 2, xã Keng Đu, huyện Kỳ Sơn do mâu thuẫn trong gia đình đã ăn lá ngón tự tử. Khi gia đình phát hiện được thì nạn nhân đã tử vong. Gần đây nhất, chiều ngày 3-7, em Và Y U, sinh năm 2002, trú tại bản Nậm Càn, xã Nậm Càn và em Vừ Bá N, sinh năm 2003, trú tại bản Phù Khả 1, xã Na Ngoi, huyện Kỳ Sơn đã rủ nhau lên rừng tìm lá ngón để tự tử. Nguyên nhân là do đôi nam nữ có tình cảm với nhau nhưng không được hai gia đình chấp nhận, vì cả hai chưa đủ tuổi kết hôn. Chiều cùng ngày, nhận được thông tin, chính quyền địa phương và các lực lượng chức năng đã lên rừng tìm kiếm. Tuy nhiên, khi tìm thấy thì nạn nhân nữ đã tử vong, còn nạn nhân nam sau đó cũng trút hơi thở cuối cùng trên đường đi cấp cứu do nhiễm độc quá nặng.

Cây lá ngón có tên khoa học là Gelsemium elegans Benth, thuộc họ Mã tiền (Loganiaceae) mọc nhiều nơi ở vùng đồi núi. Cây có hoa vàng rất đẹp nhưng lại có độc tính mạnh, dễ gây ngộ độc chết người. Khi ngộ độc do lá ngón, nạn nhân sẽ bị nôn mửa, hôn mê, giãn đồng tử, ngạt hô hấp, các cơ bị mềm nhũn, đau bụng dữ dội, chảy máu dạ dày, ruột... Khi ngộ độc, nạn nhân phải được rửa dạ dày, chuyển đến bệnh viện cấp cứu kịp thời.

Về những nguyên nhân dẫn đến việc ngộ độc bởi lá ngón, ông Đàm Thiên Thương, Phó Bí thư Đảng ủy xã Tri Lễ, huyện Quế Phong cho biết: “Hầu hết những vụ ngộ độc lá ngón của đồng bào là do tự tử. Đa số các nạn nhân đều là trẻ em gái và phụ nữ. Nguyên nhân dẫn đến cái chết bằng lá ngón thường xuất phát từ những mâu thuẫn có khi rất nhỏ trong gia đình, bạn bè cãi vã nhau, một lời nói cay nghiệt, buồn chán, những hờn giận, ghen tuông... dễ khiến người phụ nữ tìm giải pháp tiêu cực này. Thậm chí, chỉ vì một lý do đơn giản là trong bản có người nói xấu mình thì không ít người cũng tìm đến lá ngón. Họ quan niệm rằng, chết vì giận người thân là cách tốt nhất để trừng phạt người còn sống, để cho người sống luôn phải nhớ thương, đau khổ, phải thui thủi lên rẫy, phải sống một mình...”.

Các huyện miền núi của tỉnh Nghệ An được xem la “thánh địa” của cây lá ngón, bởi ở vùng đất này, đâu đâu cũng thấy sự hiện diện của lá “chết người” này. Lá ngón mọc khắp nơi, từ trên đỉnh núi cao đến các triền đồi, đường đi, trường học..., thậm chí ở ngay bên vách nhà. Theo kinh nghiệm các già làng, một khi đã uống nước lá ngón được nấu lên thì không có cách gì cứu chữa được.

Nếu ai đó ăn phải lá ngón tươi thì vẫn có một số cách cứu chữa như: Ngâm người trong nước lạnh, chặt cây chuối áp vào người cho mát; tìm mọi cách giúp người bệnh nôn ra càng sớm càng tốt; sau đó nhanh chóng đưa đến trạm y tế nơi gần nhất để y, bác sĩ rửa ruột. Ngoài ra, còn có một số cách khác mà người dân các huyện miền núi vẫn làm như lấy cây rau má tươi (nguyên cây) rửa sạch và giã nát, lấy nước cho uống; hoặc giã nhỏ cây rau muống rồi lấy nước uống... Điều cơ bản là phải tìm mọi cách làm cho nạn nhân thải độc tố khỏi cơ thể.

Từ đầu năm 2019 đến nay, quân y Đồn Biên phòng Tri Lễ, BĐBP Nghệ An đã phối hợp với Trạm xá xã Tri Lễ, huyện Quế Phong tiến hành cấp cứu, cứu sống 7 nạn nhân của các vụ ăn lá ngón tự tử thông qua những bài thuốc, kinh nghiệm tích lũy được trong quá trình công tác tại địa bàn. Trước tiên, sử dụng thân cây chuối đập dập vắt lấy nước; kết hợp lấy cây rau má (rửa sạch bằng nước thân cây chuối) giã nhỏ vắt lấy nước hòa với nước thân cây chuối; sau đó bắt 2 – 3 con nhái còn sống bỏ vào hỗn hợp nước chuối với rau má trong khoảng 1 phút rồi vớt bỏ nhái ra; tiếp đến, đổ cho bệnh nhân uống nước đó rồi dùng tay kích thích vào miệng gây nôn cho bệnh nhân; tiếp tục cho uống và gây nôn đến khi hết thức ăn trong dạ dày.

Đại úy, bác sĩ Lê Anh Đức (Đồn Biên phòng Tri Lễ) - người trực tiếp cứu sống nhiều nạn nhân “tiết lộ”: Việc bỏ nhái vào ca nước nhằm mục đích tạo chất tanh kích thích gây nôn cho bệnh nhân và chỉ sử dụng hỗn hợp nước thân cây chuối và rau má mà tuyệt đối không sử dụng nước lạnh, nước sôi và nước tinh khiết... vì bệnh nhân sẽ tử vong ngay trong vòng 5 đến 10 phút. Cùng với đó, kết hợp tiêm thuốc kháng sinh Histamine (Dimedron), thuốc trợ tim, trợ sức, Coticoid (Hydrococtison). Sau từ 1 đến 2 giờ tích cực cấp cứu, hồi sức, các bệnh nhân dần dần hồi phục, qua khỏi cơn nguy kịch.

Nhằm giảm thiểu những nỗi đau từ lá ngón, thời gian qua, các đơn vị BĐBP Nghệ An đã phối hợp với chính quyền địa phương tiến hành nhiều đợt tuyên truyền cho đồng bào trên địa bàn khu vực biên giới về những tác hại của cây lá ngón. Tại các đợt tuyên truyền, lực lượng quân y phối hợp với y tế địa phương hướng dẫn đồng bào cách cấp cứu ban đầu cho các nạn nhân, nếu có người bị nhiễm độc nguy hiểm đến tính mạng do ăn phải lá ngón. Đồng thời, vận động nhân dân phá nhổ cây lá ngón xung quanh các khu dân cư, bản làng để hạn chế việc người dân vô tình hay cố ý sử dụng loại lá “chết người” này.

Phương Linh