Giải mã vụ nổ rung chuyển Beirut từ nhiều góc quay

Toàn cảnh Beirut trước và sau vụ nổ thảm khốc Cảnh quay từ trên cao tại cảng Beirut, Lebanon trước và sau thảm họa nổ kho hàng vào ngày 4/8. Nhiều tòa nhà cao tầng và khu dân cư bị tàn phá nặng nề.

Vụ nổ tại kho cảng Beirut ngày 4/8 mạnh đến mức phá vỡ cửa sổ những tòa nhà cách tâm chấn hơn 1,6 km. Cột khói đen và mảnh vỡ bay đến cả những tòa nhà cao nhất thành phố. Sức công phá lớn đến nỗi tiếng nổ vang đến tận đảo Cyprus, cách Beirut hơn 240 km.

Tính đến đêm 5/8, ít nhất 135 người đã được xác nhận tử vong vì vụ nổ. Số người bị thương đã vượt mốc 5.000. Hàng chục người vẫn đang mất tích. Khoảng 300.000 người phải di dời vì nhà cửa hư hại.

Đám cháy trước vụ nổ lớn

Những đoạn video hiện trường vụ nổ ngày 4/8 cho thấy trước đó đã có một đám cháy lớn tại kho cảng. Đăng tải đầu tiên trên mạng xã hội Twitter về đám cháy là từ một phóng viên thường trú của The Los Angeles Times, vào khoảng 17h54 (giờ địa phương). Người này thông báo "nổ lớn ở Beirut" kèm hình ảnh khói đen bốc lên cao phía bến cảng. Khoảng 14 phút sau, đám cháy chưa được khống chế mặc dù lính cứu hỏa đã đến hiện trường.

Một đoạn video khác với góc nhìn từ nhà cao tầng gần bến cảng đã ghi lại được những diễn biến kế tiếp. Xe ứng phó khẩn cấp bật đèn hiệu tiến đến khu vực. Một số video sau đó trên mạng xã hội cho thấy lính cứu hỏa đang tác chiến vào cùng thời điểm.

Đám cháy bất ngờ bùng lên nhanh hơn, được tiếp nối bởi vụ nổ đầu tiên. Tầm 35 giây sau, vào khoảng 18h08 (giờ địa phương), vụ nổ thứ hai và cũng là vụ nổ lớn nhất xảy ra, giải phóng sóng xung kích nổ bao trùm toàn khu vực.

Từ trái sang: Đám cháy xuất hiện tại kho cảng Beirut, vụ nổ nhỏ đầu tiên, vụ nổ thứ hai với sức hủy diệt kinh hoàng. Nguồn: Twitter.

Theo giới chức Lebanon, nguyên nhân vụ nổ thứ hai là khoảng 2.750 tấn ammonium nitrate, chất hóa học có sức nổ lớn thường được dùng trong chế tạo phân bón và thuốc nổ xây dựng.

Số hóa chất này được tịch thu từ một tàu hàng Nga vào năm 2014, sau đó cất kho tại cảng Beirut. Hồ sơ tòa án những năm qua cho thấy quan chức hải quan đã xin di dời số hóa chất nguy hiểm, tặng cho quân đội hoặc bán cho Công ty Chất nổ Lebanon. Mọi đề xuất đều thất bại.

Theo hãng thông tấn quốc gia Lebanon, đám cháy đầu tiên khiến pháo hoa phát nổ. Một vài đoạn video trên mạng xã hội cho thấy ánh chớp trong đám cháy. Đây là dấu hiệu của cháy pháo hoa chứ không phải cháy ammonium nitrate. Trong khi đó, đài LBCI cho rằng đám cháy là sự cố khi nhà kho được hàn lại.

Dù nguyên nhân đám cháy là gì đi nữa, thực tế là lửa đã lan rất nhanh đến khu vực cất giữ ammonium nitrate.

Khói màu đỏ tại điểm phát nổ ngày 4/8 do phản ứng cháy ammonium nitrate. Ảnh: Twitter.

Theo phân tích của Rachel Lance, chuyên gia về chất nổ, cột khói màu đen xen lẫn sắc đỏ tại địa điểm xảy ra vụ nổ cho thấy 2 điều: Một là có hiện tượng cháy ammonium nitrate; hai là hóa chất cháy không đạt cấp độ vũ khí.

Bà lưu ý rằng những vụ nổ có khói đen đậm cho thấy chất liệu nổ không cháy hết và không phải chất nổ quân sự. Ammonium nitrate cháy tạo khói đỏ.

Quy mô tàn phá khủng khiếp

Hình ảnh nơi xảy ra vụ nổ, chụp từ vệ tinh một ngày sau, cũng thể hiện rõ quy mô và địa điểm phát nổ. Đó là nhà kho nằm cạnh các tháp chứa ngũ cốc. Phần đất nhà kho sau vụ nổ chỉ còn là một hố nước khổng lồ, đường kính khoảng 140 km.

Ảnh chụp từ vệ tinh cũng cho thấy vụ nổ phá hủy và làm hư hại phần lớn kiến trúc tại cảng, với diện tích thiệt hại hơn 64,7 ha. Chỉ có khu container là không chịu tác động đáng kể.

Sức nổ lớn đến mức thổi lật ngang một con thuyền lớn cách điểm nổ hơn 450 m. New York Times cho biết đây là du thuyền Orient Queen. Phía tây bến cảng thương mại, một trung tâm giải trí cũng bị phá hủy. Mảnh vỡ từ các tòa nhà văng khắp đường phố.

Các chỉ dấu về sức công phá vụ nổ khi 2.750 tấn ammonium nitrate phản ứng. Ảnh: Planet Labs.

Những đoạn video quay vụ nổ thứ hai cận cảnh và "đứng tim" nhất cho thấy một quả cầu trắng khổng lồ ập về phía người quay. Đây là sóng không khí tạo ra vì áp lực quá lớn của vụ nổ ammonium nitrate. Sóng va đập vào các vật chắn, khiến một số công trình sụp đổ và cửa kính vỡ tung. Một vài người trên mạng xã hội nhìn thấy hiện tượng này, cùng với hình ảnh nhìn từ xa của vụ nổ và nhầm tưởng nó là "mây hình nấm" của nổ bom hạt nhân.

Ammonium nitriate có sức nổ tương đương 40% TNT. Nếu chính xác 2.750 tấn ammonium nitrat phát nổ, thảm họa tại Beirut có thể được xem là một trong những tai nạn cháy nổ công nghiệp có sức tàn phá lớn nhất từ trước đến nay. Trên lý thuyết, áp lực từ vụ nổ cũng đủ sức phá vỡ cửa kính cách tâm chấn 2 km.

Quy mô thiệt hại của vụ nổ ngày 4/8 còn một phần do cảng biển có vị trí trung tâm, gần những khu dân cư hàng nghìn người dọc theo bờ biển cách tâm chấn chỉ hơn 1 km. Các video hiện trường cho thấy áp lực vụ nổ thổi văng cả ôtô trên đường phố, gây thiệt hại nặng nề cho nhà thờ, thánh đường Hồi giáo, chung cư và trung tâm mua sắm.

Hàng loạt bệnh viện tại Beruit nằm trong phạm vi ảnh hưởng của vụ nổ vì bến cảng có vị trí trung tâm thủ đô Lebanon. Đồ họa: New York Times.

Ít nhất 5 bệnh viện nằm trong bán kính 2 km quanh tâm chấn. Còn hơn 10 bệnh viện khác nằm ngoài phạm vi này nhưng vẫn đủ gần để chịu hư hại nhất định.

Tại Bệnh viện Đại học Mỹ Beirut, cách điểm nổ gần 3 km, nhiều phòng bị phá hủy và cửa sổ vỡ tung. Ở Bệnh viện BMG Mikhazi, có khoảng cách tương tự, trần nhà nứt vỡ và rơi xuống người bệnh nhân. Một số bệnh viện, y bác sĩ buộc phải từ chối bệnh nhân hoặc chữa trị ngay ngoài bãi đỗ ôtô dưới ánh đèn điện thoại.

"Áp lực kinh hoàng. Chúng tôi vừa nghe thấy tiếng nổ thì mọi thứ đã rung chuyển", một bác sĩ tại BMG Mikhazi cho biết.

Cảnh mái nhà thờ rớt khiến vị linh mục phát hoảng ở Beirut Cô dâu Mahmoud Nakib đang tạo dáng chụp ảnh thì vụ nổ xảy ra, cô đã hốt hoảng bỏ chạy. Các mảnh vỡ của mái nhà cũng rơi xuống ngay cạnh linh mục.

Thanh Danh