Giải mã vụ hai chiếc Il-76 Ukraine bị bắn hạ ở Libya

Máy bay vận tải Il-76 Ukraine bị phá hủy ở Libya

Cuộc nội chiến ở Libya xuất hiện điều bất ngờ. Trong các trận chiến chống lại lực lượng nổi dậy “Quân đội Quốc gia Libya” (LNA) của tướng Khalif Haftar, quân đội phe Chính phủ Hiệp định Quốc gia (PNS) của ông Faiz Saraj, đã phá hủy hai máy bay vận tải Ukraine. Bài viết trên trang web của Hãng thông tấn Nga Sputnik đặt câu hỏi rằng: “Tại sao máy bay Ukraine lại ở trên bầu trời Libya và loại hàng hóa nào có mặt trên khoang hàng”?

Sau khi mất quyền kiểm soát thành phố chiến lược quan trọng Garyan vào đầu tháng 7, Tướng Libya Khalif Haftar gần như biến mất khỏi các bản tin. Thỉnh thoảng các tin tức xuất hiện trên các phương tiện truyền thông cho hay “Quân đội Quốc gia Libya”, dưới sự lãnh đạo của ông, đang chuẩn bị cho một cuộc phản công và vẫn đang lên kế hoạch chiếm quyền lực ở Tripoli. Tuy nhiên, một hoạt động tấn công mới vào thủ đô Libya vẫn chưa xảy ra. Ngược lại, người đứng đầu Chính phủ Hiệp định Quốc gia (PNS) hợp pháp ở Libya, Fayez Saraj, trái lại, đã củng cố vị thế của mình. Các lực lượng dưới sự kiểm soát của ông tiếp tục đánh bật quân đội nổi dậy khỏi các khu vực phía đông đất nước. Liên Hiệp Quốc ủng hộ ông Saraj, đã kêu gọi dừng việc cung cấp vũ khí cho các bên tham gia cuộc xung đột Libya.

Đại diện đặc biệt của Tổng thư ký Liên Hiệp Quốc tại Libya Hasan Salame cho biết, vũ khí được phát hiện ở Garyan cho thấy cuộc xung đột đang được các chính phủ nước ngoài thúc đẩy. Như vậy, người dân Libya đang chiến tranh vì lợi ích của các quốc gia khác.

Phát biểu này được đưa ra trong bối cảnh xuất hiện một tin tức bất ngờ. Các nhà báo Libya cho biết vào cuối tuần trước, trong cuộc không kích của PNS vào sân bay Al Jufra, do lực lượng Haftar kiểm soát, hai máy bay vận tải Il-76TD của Ukraine đã bị tấn công, khiến một phi công Ukraine chết. Các phương tiện truyền thông Ukraine đã tìm ra danh tính viên phi công là Vladimir Bukhalsky từ Melitopol, cựu phó chỉ huy của lữ đoàn không quân vận tải số 25, hiện làm việc theo các hợp đồng dân sự.

Trong một thời gian dài, ông ta phục vụ tại các điểm nóng ở Trung Đông. Năm 2012 ông tham gia sơ tán người Ukraine ra khỏi cuộc nội chiến ở Libya. Ông đã nghỉ hưu vài năm trước, nhưng vẫn tiếp tục bay, được coi là một trong những phi công quân sự giàu kinh nghiệm nhất.

Những chuyến bay bị đổi hướng

Theo giới truyền thông, các máy bay bị phá hủy trong cuộc không kích thuộc về hãng hàng không vận tải Europe Air của Ukraine, nhưng đã được đăng ký dưới tên một người gốc Ấn Độ là Jaidip Mir Vendani và được các Tiểu vương quốc Ả Rập thống nhất thuê lại.

Trang web của Europe Air cho biết công ty đang tham gia dịch vụ vận tải hàng không. Còn với những chiếc máy bay Il-76TD, trên bản đồ Internet có đánh dấu sân bay căn cứ của chúng: Một ở Krivoy Rog, sân bay còn lại ở thành phố đông dân thứ ba của UAE là Sharjah. Hầu như trong tất cả các chuyến bay, các máy bay đều xuất phát từ đó.

Tuyến đường bay liên tục thay đổi rất đa dạng, gồm Sudan, Algeria, Afghanistan, Pakistan, Cameroon…, nhưng Libya không nằm trong kế hoạch này. Tuy nhiên, theo trang web strana.ua của Ukraine, những chiếc Il-76TD vẫn bay đến đó, chở theo vũ khí nhập lậu từ UAE cung cấp cho quân nổi dậy của tướng Haftar.

Hai máy bay vận tải quân sự Il-76TD Ukraine bị phá hủy ở Libya

Trong chuyến bay vừa qua, nơi khởi hành của hai chiếc Il-76TD là thủ đô Abu Dhabi của UAE, điểm đến là sân bay Labrak của Libya. Tuy nhiên, khi đã ở trên bầu trời, cả hai máy bay thay đổi lộ trình và hướng đến Al-Dzhufra. Theo các nhà báo Libya, các phi công được hướng dẫn vận chuyển số "hàng hóa còn lại" đến căn cứ không quân do Haftar kiểm soát.

Các phương tiện truyền thông đã chú ý đến việc vào ngày xảy ra vụ tấn công, Cơ quan quản lý Hàng không Nhà nước Ukraine đã thu hồi giấy chứng nhận của nhà khai thác số UK046 từ Europe Air. Tuy nhiên, các máy bay khác của Europe Air vẫn tiếp tục bay đến Trung Đông.

Tuy nhiên, các quan quan chức trách của Ukraine chưa đưa ra bình luận nào về vấn đề này.

Chuyến thăm riêng tư bí ẩn của Thủ tướng UEA

Chỉ vài ngày trước khi xảy ra sự cố với hai chiếc Il-76TD, Thủ tướng UEA - Sheikh Mohammed Ibn Rashid Al Maktoum đã đến thăm Kiev. Chuyến thăm được tuyên bố là riêng tư và điều này cho phép chính quyền Ukraine không tiết lộ chi tiết về các cuộc đàm phán. Tuy nhiên, đã có rất nhiều lời giải thích khác nhau trên mạng xã hội.

Các nhà bình luận lưu ý rằng, Ukraine từ trước đến nay không chỉ coi Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất, mà còn phần lớn các quốc gia Trung Đông và Châu Phi là thị trường cho các sản phẩm ngũ cốc và dầu ăn của mình.

Về quân sự, không kém phần quan trọng là nguồn cung cấp các sản phẩm kỹ thuật quân sự, bao gồm cả hàng không. Vì vậy, vào tháng 2, UAE đã giới thiệu xe bọc thép Al-Wahash với mô-đun chiến đấu BM-3M Sturm, thành quả của sự hợp tác giữa Ukraine và UAE.

UAE luôn thể hiện sự quan tâm đến việc nối lại sản xuất hàng loạt máy bay An-124 và An-225, cũng như liên doanh sản xuất máy bay không người lái. Các phương tiện truyền thông đưa tin Kiev đã cung cấp các hệ thống chống tên lửa Stugna-P và Korsar cho Abu Dhabi.

Sau khi phải gánh chịu các lệnh trừng phạt do Moscow áp đặt, thị trường Trung Đông càng trở nên quan trọng hơn đối với chính quyền Kiev. Thông qua các đối tác ở Vịnh Ba Tư, Ukraine bán các linh kiện quân sự mà trước đây họ đã xuất khẩu sang Nga.

Các nhà khoa học chính trị không loại trừ việc người Ukraine vận chuyển vũ khí của UAE đến các nước thứ ba cũng có thể được thảo luận trong các cuộc đàm phán với quốc vương UAE.

Tuy nhiên, chính quyền Kiev cũng không đưa ra bất cứ bình luận gì về những nghi vấn của giới truyền thông và mạng xã hội.

Ukraine - nhà trung chuyển lậu vũ khí cho UAE

Các chuyên gia được hãng thông tấn Nga Sputnik phỏng vấn cho rằng, bất chấp những nghi vấn lớn từ sự phá hủy máy bay vận tải quân sự Ukraine ở Libya, họ không thấy hậu quả nghiêm trọng đối với Kiev vì sự cố này, bởi cuối cùng, vũ khí được cung cấp bởi một công ty tư nhân.

Theo họ, các nhà chức trách Ukraine có thể biết về việc buôn lậu, nhưng đã nhắm mắt làm ngơ. Khách hàng trả tiền rất nhanh chóng và kịp thời cho việc giao vũ khí, trong khi các công ty vận tải chính thức không chịu bất kỳ trách nhiệm nào đối với hàng hóa.

Ukraine và các nước SNG là nhà vận chuyển vũ khí lậu đến các điểm nóng xung đột

Kiev nhận thức được những rủi ro và sự nghi ngờ trong việc giao vũ khí cho Libya. Nhưng lộ trình của những chiếc máy bay này không phải lúc nào cũng có thể truy tìm được. Các phi công có thể tắt các bộ tiếp sóng, sau đó rất khó để xác định lộ trình.

Giáo sư Vadim Kozyulin của Học viện Khoa học Quân sự Trung tâm PIR giải thích rằng, logic của chính quyền Kiev ở đây là: "Tôi là một tài xế taxi và tôi không chịu trách nhiệm về những gì hành khách đang mang trong vali".

Ông lưu ý việc các nước Trung Đông hợp tác theo các “sơ đồ xám” với Ukraine và các nước SNG khác là có lợi, bởi vì, không giống như phương Tây, những nước này không đặt ra “những câu hỏi không cần thiết” về những gì họ được thuê làm với giá rẻ mạt.

Ông Kozyulin cho biết, cũng có một số nước phương Tây cũng cam kết giao hàng theo kiểu “bất hợp pháp” như vậy cho các quốc gia khác nhau, nhưng mức phí của họ cao hơn nhiều so với các nước SNG.

Còn ông Semenov - giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Hồi giáo tại Viện Phát triển Sáng tạo Kirill tin rằng, Libya đang bị trừng phạt nên những thỏa thuận như vậy đầy rắc rối; do đó, việc cung cấp vũ khí qua Ukraine có lợi cho UAE, chủ yếu vì không phải giải thích chi tiết cho các đối tác.

Mọi người đều hiểu rằng, UAE cùng với Ai Cập và Arabia Saudi đang cung cấp vũ khí cho Tướng quân nổi loạn Haftar, nhưng họ cố gắng không quảng cáo điều này. Ngược lại, chính quyền Ankara ủng hộ PNS và cung cấp vũ khí cho Saraj cũng theo con đường tương tự.

Người Thổ Nhĩ Kỳ cũng hoạt động thông qua các quốc gia SNG. Vì những lý do tương tự là trong không gian hậu Xô Viết, các nước này không hỏi những câu hỏi không cần thiết.

Ông Semenov nêu ví dụ là vào tháng 5, một tàu biển treo cờ Moldova vận chuyển thiết bị quân sự cho Libya đã rời cảng Samsun ở miền bắc Thổ Nhĩ Kỳ. Con tàu được đăng ký tại Moldova, nhưng được quản lý bởi một trong những nhà máy đóng tàu của Thổ Nhĩ Kỳ.

Do đó, chắc chắn sẽ không có rắc rối nào cho Ukraine sau sự kiện vừa rồi. Chính quyền Ukraine chỉ có thể bị tổn thất hình ảnh mà thôi. Chính quyền Kiev sẽ giải thích không biết công ty tư nhân Europe Air đang làm gì và cuộc xung đột sẽ được giải quyết.

Nhưng việc cung cấp vũ khí của nước ngoài cho các bên tham chiến ở Libya đã góp phần kéo dài cuộc xung đột đã gần năm năm qua giữa phần tây và đông của đất nước này.

Bất chấp thất bại của Tướng Haftar, UAE, Ai Cập và Arabia Saudi vẫn tiếp tục giúp đỡ ông ta. Những quốc gia này sợ tướng Haftar sẽ không giữ được quyền kiểm soát các khu vực phía đông Libya, nơi tập trung nhiều dầu mỏ nhất đất nước. Ngoài ra, từ bỏ Haftar có nghĩa là chịu thua trước các đối thủ về ý thức hệ, đó chính là Thổ Nhĩ Kỳ và Qatar, những nước ủng hộ Saraj.

Do đó, các nước này sẽ tiếp tục tìm mọi con đường chuyên chở vũ khí đến Syria và điều này cho thấy sự thật là, cuộc xung đột quân sự ở Libya sẽ còn kéo dài, nó chỉ kết thúc khi một trong hai bên thất bại toàn diện hay sụp đổ hoàn toàn.

Huy Bình