Giá hàng hóa tăng cao đe dọa kinh tế thế giới

Theo Bloomberg, giá cả một số loại hàng hóa quan trọng trên thế giới như thực phẩm, nhiên liệu, chất dẻo, kim loại vẫn tiếp tục leo thang và vượt quá khả năng chi trả của người dân.

Tình trạng này đang diễn ra trên nhiều quy mô khác nhau. Không chỉ buộc người tiêu dùng phải thắt lưng buộc bụng, việc nhu cầu tiêu thụ toàn cầu sụt giảm có thể đẩy các nền kinh tế vốn đã bị đại dịch và chiến tranh tàn phá rơi vào suy thoái.

Nguy cơ suy thoái

“Nhìn chung, đây là những tín hiệu của một sự suy thoái”, Kenneth Medlock III, Giám đốc cấp cao của Trung tâm Nghiên cứu Năng lượng tại Viện Chính sách Công Baker thuộc Đại học Rice, nhận định.

Kristalina Georgieva, người điều hành Quỹ Tiền tệ Quốc tế, thông báo tổ chức sẵn sàng cắt giảm dự báo tăng trưởng toàn cầu vì chiến tranh và nhận thấy nguy cơ suy thoái ở một số quốc gia.

Chia sẻ với Foreign Policy, bà tin rằng kinh tế thế giới sẽ vẫn mở rộng trong năm nay dù ít hơn con số 4,4% được dự đoán trước đó.

Giá cả tăng cao buộc người dân thắt chặt chi tiêu, hạn chế đi lại. Ảnh: BBC.

Chủ tịch Cục Dự trữ Liên bang Mỹ Jerome Powell cho biết cuộc chiến của Nga ở Ukraine đang làm trầm trọng thêm áp lực lạm phát thông qua giá cả thực phẩm, năng lượng và các mặt hàng khác ngay trong thời điểm lạm phát tại Mỹ đạt mức cao nhất trong vòng 40 năm. Do đó, kiềm chế lạm phát đang là ưu tiên hàng đầu và ngân hàng trung ương sẵn sàng tăng lãi suất thêm 0,5% vào cuộc họp tiếp theo.

Ở bên kia bờ Đại Tây Dương, các hóa đơn năng lượng của người dân châu Âu đang tăng phi mã do phụ thuộc vào nguồn cung từ Nga. Giá khí đốt tự nhiên trên lục địa này hiện cao gấp 6 lần so với năm ngoái, trong khi giá điện tăng thêm 5 lần.

Theo Liên Hợp Quốc, giá lương thực toàn cầu đã lập kỷ lục vào tháng trước khi cuộc xung đột giữa Nga - Ukraine làm gián đoạn nguồn cung ứng 1/4 lượng ngũ cốc và phần lớn dầu ăn của thế giới. Thực phẩm đắt đỏ có thể gây đôi chút khó chịu cho tầng lớp trung lưu nhưng lại tác động đến nhóm có mức sống thấp.

Tại các nước phát triển, áp lực chi phí năng lượng và thực phẩm tăng cao buộc các hộ gia đình cắt giảm nhiều hoạt động chi tiêu như du lịch, nghỉ dưỡng hoặc mua sắm.

Giá cả leo thang cộng tình hình xung đột ở Liên minh châu Âu (EU) khiến các doanh nghiệp và hộ gia đình “sợ” chi tiêu. Trước thực trạng mức sống của người tiêu dùng bị bóp nghẹt ở mức tồi tệ nhất trong vòng 60 năm, chính phủ Anh đã phải hạ dự báo tăng trưởng kinh tế từ 6% xuống 3,8%.

“Lạm phát có thể còn tăng cao do hậu quả từ cuộc chiến Ukraine. Thiệt hại sẽ càng lan rộng khi giá khí đốt tiếp tục tăng”, James Smith, nhà kinh tế học về các thị trường phát triển tại ING, nhận xét.

Nhiều ngành công nghiệp bị ảnh hưởng

Bên cạnh đó, việc Trung Quốc quyết định đóng cửa trung tâm sản xuất thép hàng đầu do sự bùng phát của Covid-19 còn hạn chế nguồn cung và đẩy giá các mặt hàng bán chạy như xe điện, đồ gia dụng.

Cú sốc giá cả còn hiện hữu trong các sản phẩm phổ biến như dầu hay chuyên dụng như lithium, thành phần quan trọng trong pin xe điện và thiết bị điện tử.

So với năm ngoái, các nhà sản xuất pin ở Trung Quốc đã phải mua lithium với giá cao gấp 5 lần. Số chi phí phát sinh này được chuyển một phần vào giá bán xe điện của công ty ôtô như Tesla, Volkswagen, GM, từ đó làm chậm doanh số bán hàng.

“Áp lực đang đè nặng lên các nhà sản xuất. Điều khiến thị trường lo lắng nhất hiện nay là doanh số bán xe điện trong vài tháng tới có thể đi ngang hoặc gặp nhiều khó khăn sau giai đoạn điều chỉnh giá”, Maria Ma, nhà phân tích tại công ty Shanghai Metals Market, nhận định.

Giá hợp đồng Lithium tương lai (màu hồng) tăng theo diễn biến giá hợp đồng dầu WTI tương lai (màu đen). Ảnh: Bloomberg.

Giới sản xuất phân bón, vốn sử dụng khí đốt tự nhiên làm nguyên liệu thô, đã bắt đầu thu hẹp hoạt động vào năm ngoái.

Trong khi Ý, Đức, Anh đang tìm cách tăng đốt than vào mùa đông để giảm áp lực khí đốt ở lĩnh vực sản xuất điện. Kế hoạch này có thể giải phóng nhiều năng lượng hơn cho các ngành công nghiệp không dễ thay thế như sản xuất thủy tinh hay thép.

Song, điều đó vẫn chưa đủ. Nguồn cung năng lượng hạn chế buộc một số ngành, lĩnh vực như sản xuất gạch ở Anh phải xem xét kế hoạch giảm sản lượng.

Chi phí nhiên liệu cao còn ảnh hưởng đáng kể đến châu Á. Phật Sơn, một thành phố ở phía Nam tỉnh Quảng Đông, đã bắt đầu phân bổ lượng khí đốt cho từng ngành công nghiệp, trong đó một nửa số dây chuyền sản xuất gốm sứ của tỉnh đã ngừng hoạt động.

Thay đổi hành vi tiêu dùng

Dù không quá phụ thuộc vào nguồn dầu mỏ và khí đốt của Nga, người tiêu dùng và doanh nghiệp Mỹ vẫn nằm trong diện ảnh hưởng. Giá dầu thô tăng vọt trong 2 tháng đầu năm khiến giá xăng trung bình ở Mỹ lập kỷ lục 4,31 USD/gallon. Ở một số thành phố khác như Los Angeles, mức trung bình còn vọt lên 6 USD.

Tuy nhiên, theo Cơ quan Thông tin năng lượng Mỹ, nhu cầu vẫn không thay đổi, thậm chí cao hơn 4% so với cùng kỳ năm ngoái. Nhưng đó là so với giai đoạn hoạt động di chuyển, vận chuyển bị hạn chế do bối cảnh dịch bệnh.

“Điều đó đã làm sai lệch mọi thứ. Nếu không có đại dịch, mức giá hiện nay có thể đè bẹp nhu cầu”, Andrew Gross, phát ngôn viên của AAA có trụ sở tại Florida, lưu ý.

JPMorgan mới đây tuyên bố cắt giảm dự báo nhu cầu toàn cầu quý II xuống 1,1 triệu thùng/ngày và giảm triển vọng cho hai quý còn lại khoảng 500.000 thùng. Trên thực tế, châu Âu là khu vực chiếm hầu hết số liệu cắt giảm.

“Dù sử dụng năng lượng cho những hoạt động cần thiết như di chuyển hay sưởi ấm, đây vẫn là ngưỡng giá buộc người dân thắt chặt chi tiêu. Chúng ta từng chứng kiến điều này trong quá khứ. Mọi người sẽ bắt đầu tiết kiệm và thay đổi hành vi”, Ryan Lance, Giám đốc điều hành của ConocoPhillips, nhận định.

Gary Hamilton, chủ một công ty vận tải đường bộ ở Missouri, đang cân nhắc việc tạm ngừng hoạt động cho đến khi chi phí giảm xuống.

Theo AAA, giá dầu diesel trung bình ở khu vực này là 4,67 USD/gallon. Nếu vượt mức 5,25 USD/gallon, công ty của Hamilton sẽ khó tiếp tục hoạt động.

Những chủ doanh nghiệp như Hamilton không có nhiều sự lựa chọn. Nếu công ty nâng giá vận chuyển, các khách hàng sẽ tìm đối tác khác.

“Nhiên liệu đang giết chết chúng tôi. Chúng tôi thà dừng lăn bánh và chấp nhận sa thải nhân viên còn hơn tiếp tục hoạt động”, Hamilton bức xúc.

Giống như xăng dầu, nhu cầu đối với hàng tạp hóa ở các nước phát triển không có xu hướng thay đổi theo giá cả. Tuy nhiên, người tiêu dùng có thể chuyển sang danh mục giá rẻ thay thế các mặt hàng đắt tiền.

Ngọc Phương Linh