Giá điện tăng đúng quy định, một nửa câu trả lời

Dù không như kỳ vọng, báo cáo giải trình của Bộ Công thương về việc giá điện tăng 8,36% từ 20/3/2019 vẫn chẳng thể gây bất ngờ. Dư luận đã quen với những lập luận các yếu tố đầu vào như giá than, khí và dầu đều tăng khiến chi phí mua điện tăng khoảng 20.000 tỷ đồng. Đấy là ngành điện còn chưa tính phần chênh lệch tỷ giá, bằng không, người dân sẽ phải móc ví nhiều hơn.

Thậm chí, những lời kêu than về việc hóa đơn điện cao gấp đôi, gấp ba lần, bỏ rất xa mức tăng của giá bán lẻ điện bình quân, cũng không làm lung lay niềm tin vào sự liêm chính của các đơn vị quản lý. Theo giải thích, công tác ghi chỉ số công tơ, chốt chỉ số, tính tiền điện trong tháng thay đổi giá, áp giá bán lẻ điện và thanh toán tiền điện... được các đơn vị thực hiện đúng quy trình, đúng quy định. Có thể hiểu, tiền điện tăng đơn giản bởi các hộ gia đình sử dụng nhiều điện hơn.

Dư luận vẫn đang còn nhiều nỗi băn khoăn với việc tăng giá điện tháng 3 vừa qua.

Vậy biểu giá điện bậc thang có gánh phần lỗi lầm nho nhỏ nào không? Nếu cứ chiếu theo phần trả lời của ngành Công thương, gần 9 triệu hộ dùng điện ở Việt Nam sẽ lại được dịp nhăn trán ưu tư. Không coi biểu giá nói trên là một trong những ‘tội đồ’ khiến người dân ngã ngửa với hóa đơn tiền điện, lời hứa tính toán lại các bậc thang này để giảm bù chéo giữa các hộ tiêu thụ vẫn được đưa ra. Lối nghĩ thông thường như kiểu phải sửa biểu giá nghĩa là biểu giá đang có vấn đề chắc chắn sẽ chào thua trước sự tự tin của đơn vị đang trực tiếp quản lý EVN này.

Tất nhiên, sẽ mất thời gian vô ích nếu cứ nhất quyết làm rõ một là một, hai là hai với EVN nói riêng và Bộ Công thương nói chung về vấn đề tăng giá điện. Bài ca quy định, quy trình đã được áp dụng thành công ngay cả với những trường hợp tưởng như ‘con voi chui lọt lỗ kim’, vì vậy, lý lẽ của Bộ Công thương, về cơ bản là không thể sai nhầm. Vả lại, đằng nào tiền đã rút ra thì không thể trở lại với khổ chủ. Thay vì nuối tiếc về những điều không thể, hãy chong mắt chờ xem EVN sẽ sửa bậc thang giá điện thế nào và đưa ra những lời phản biện hợp tình hợp lý ra sao.

Đầu tiên là câu hỏi, có nên áp dụng biểu giá điện bậc thang. Điều này rất dễ trả lời vì quả thật, nguyên tắc khuyến khích sử dụng điện tiết kiệm, hiệu quả luôn nên được ủng hộ, đặc biệt trong bối cảnh giá thành sản xuất điện ngày càng đắt đỏ hơn như hiện nay. Tại các nước phát triển hơn Việt Nam như Mỹ, Hàn Quốc, Thái Lan… trả tiền sử dụng điện theo bậc thang là một sự ‘tất dĩ ngẫu’. Tuy vậy, so với cách thức áp dụng bậc thang giá điện ở Việt Nam, có những sự khác biệt mang tính căn bản.

Đơn cử, tại Hàn Quốc, biểu giá điện lũy tiến ba mức được áp dụng cho điện dân dụng. Đơn giá cho người sử dụng dưới 200 kWh/tháng là 93,3 won/1kWh, và giá điện tăng lên 187,9 won/1kWh cho mức sử dụng 201 – 400 kWh và tăng lên 280,6 won/1kWh cho mức sử dụng trên 400 kWh.

Ở đây, không thể bàn về mức giá điện, vốn sẽ rất chênh lệch ở những nền kinh tế có thu nhập đầu người cách rất xa nhau như Việt Nam và Hàn Quốc. Nhưng nhìn vào cách xây dựng biểu giá, có thể thấy, bậc thang đầu tiên áp dụng cho 200 kWh/tháng, đáp ứng đủ nhu cầu sinh hoạt tối thiểu của một hộ gia đình. Bậc thang thứ 2 dành cho nhóm người sử dụng có thu nhập trung bình cao và giá điện ở bậc cuối cùng cao gấp 3 lần so với bậc cơ bản, hàm ý mức sử dụng điện đáp ứng các nhu cầu xa xỉ sẽ phải trả giá tương xứng.

Đặc biệt, ít nhất trong hai năm trở lại đây, Hàn Quốc đã áp dụng chính sách điều chỉnh giá điện trong mùa nắng nóng để giảm áp lực tiền điện cho hộ gia đình. Theo biện pháp hỗ trợ tạm thời trong tháng Bảy và tháng Tám, trần của mức 1 sẽ tăng lên 300 kWh và trần của mức 2 sẽ tăng lên 500 kWh. Rõ ràng, người dân Hàn Quốc không phải chấp nhận lý lẽ, dùng nhiều điện vào mùa nắng nóng nên hóa đơn điện ắt phải tăng cao.

Tại Mỹ, giá điện thay đổi liên tục, tùy thuộc thời điểm sử dụng. Một số nhà cung cấp còn đưa ra chương trình giảm giá, thậm chí miễn phí đối với những khung giờ thấp điểm. Giá điện cũng thay đổi theo mức độ tập trung công nghiệp, các chính sách hỗ trợ đối với nhóm cư dân có hoàn cảnh đặc biệt…

Ở đây, có thể thấy, bậc thang giá điện được điều chỉnh tương đối phù hợp với mức độ tiêu thụ của các thượng đế đúng theo nghĩa đen. Mặt khác, các yếu tố đầu vào của sản xuất điện cũng được tính toán, người dùng được mua hàng với giá cả cạnh tranh nhất.