Giá điện bán lẻ: Cần thay đổi theo thị trường

Các chuyên gia ngành điện đều cho rằng, việc điều chỉnh giá điện cho phù hợp với thị trường là cần thiết

Giảm số bậc thang giá điện sinh hoạt

Vừa qua, tại Hà Nội, Tập đoàn Điện lực Việt Nam đã tổ chức Hội thảo lấy ý kiến góp ý về Đề án Nghiên cứu cải tiến cơ cấu biểu giá bán lẻ điện Việt Nam. Báo cáo tại Hội thảo, PGS.TS Bùi Xuân Hồi - Bộ môn Kinh tế năng lượng, Trường Đại học Bách khoa Hà Nội cho hay, nhóm nghiên cứu đã lấy kinh nghiệm định giá điện của các nước đang phát triển như Malaysia, Thái Lan và các nước phát triển như Pháp, Hàn Quốc, Australia để rút kinh nghiệm cho Việt Nam.

Nhóm tư vấn cũng đã phân tích tổng quan sản lượng/doanh thu/giá bán điện từ năm 2016 đến năm 2018. Theo đó, giá điện chỉ tương đương giá thành bình quân; tổng doanh thu chỉ tương đương tổng chi phí. Chính vì vậy, việc cân bằng tài chính cho ngành điện không bảo đảm, không có nguồn lực để phát triển hệ thống điện. Tại Hội thảo, nhóm tư vấn đã đưa ra các phương án cải tiến biểu giá bán lẻ điện cho 4 hộ sử dụng điện: Sản xuất, kinh doanh, hành chính sự nghiệp, sinh hoạt.

Tư vấn cũng đề xuất nên luật hóa cơ chế điều chỉnh giá điện bằng các văn bản pháp lý của các cấp có thẩm quyền, công khai chu kỳ điều chỉnh giá; Điều chỉnh nên lựa chọn theo mùa, đồng thời tránh các thời điểm nhạy cảm, có sự thay đổi đột biến về sản lượng. Kỳ đề xuất điều chỉnh là 1/3 và 1/9 hàng năm. Bên cạnh đó, có phương án điều chỉnh bất thường khi có sự biến động lớn về giá nhiên liệu trên thị trường dẫn đến sự thay đổi đáng kể về chi phí sản xuất và mua điện.

Điều chỉnh giá điện theo thị trường

Tại Hội thảo, các đại biểu, chuyên gia kinh tế đánh giá cao kết quả của Đề án Nghiên cứu cải tiến cơ cấu biểu giá bán lẻ điện; đặc biệt là các đề xuất như: Luật hóa cơ chế điều chỉnh giá điện, áp dụng biểu giá điện sinh hoạt 5 bậc thang…

Đồng tình với đề xuất của nhóm tư vấn, ông Trần Đình Long – Phó Chủ tịch Hội Điện lực Việt Nam cho rằng, việc tính giá điện bậc thang cần phải gắn với việc thúc đẩy năng lượng tái tạo, đặc biệt là điện mặt trời mái nhà. “Các hộ dân lắp đặt điện mặt trời mái nhà sẽ cắt được chi phí giá điện ở bậc thang này. Hiệu quả kinh tế của hệ thống điện cũng rõ rệt khi khung giờ cao điểm chiều từ 13 – 16 giờ thì cũng là khung giờ mà điện mặt trời phát được tốt nhất” - ông Long phân tích.

Ông Nguyễn Tiến Thỏa – nguyên Cục trưởng Cục Quản lý giá, Bộ Tài chính, cũng đồng tình với quan điểm của Đề án khi cho rằng sử dụng càng nhiều càng phải trả giá cao hơn. Theo ông Thỏa, đây thực chất là logic kinh tế đi từ đặc trưng của hệ thống điện. “Điện là loại tài nguyên được chuyển hóa từ nhiều loại tài nguyên không tái tạo. Mà các loại tài nguyên này không phải là vô tận, thậm chí có loại đang cạn kiệt dần” - ông Thỏa lưu ý.

Giảng viên Trần Văn Bình - Viện Kinh tế và Quản lý, Trường Đại học Bách khoa Hà Nội phân tích: “Điện được sản xuất từ nhiều nguồn nhiên liệu khác nhau. Khi nguồn nhiên liệu đầu vào tăng, thì giá điện cũng phải tăng. Trước đây, khai thác than ở độ sâu 10m chi phí sẽ khác với việc hiện nay khai thác ở độ sâu 100m”.

Ông Bình đồng tình với việc điều chỉnh giá điện khi cho rằng, đặc thù của ngành điện là giá thành biến động giữa các năm. Tuy nhiên, những năm qua, thời gian điều chỉnh giá điện thưa (khoảng 2 năm/lần), nên mỗi lần điều chỉnh thường gây “sốc” cho xã hội. Do đó, nên luật hóa quy định điều chỉnh giá điện 2 lần/năm.

Đến lúc phải điều chỉnh

Theo TS Lê Hồng Tịnh - Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học Công nghệ và Môi trường của Quốc hội, giá điện dành cho sản xuất thấp là để khuyến khích đầu tư nhưng hậu quả là các công nghệ lạc hậu tràn vào Việt Nam. Đây là những hộ tiêu thụ điện rất lớn nhưng không chịu đổi mới công nghệ, do giá điện còn thấp.

“Để tiến tới thị trường bán lẻ điện cạnh tranh thì giá điện phải đảm bảo được lợi ích của cả người tiêu dùng và doanh nghiệp. Cần phải có chính sách tốt, để thu hút đầu tư vào ngành điện” - ông Tịnh nhấn mạnh. Tuy nhiên, ông Tịnh cũng cho rằng, việc điều chỉnh giá có thể tăng/giảm, tùy thuộc đầu vào.

Trong khi đó, ông Trần Đình Long cũng cho rằng, thị trường thay đổi hằng ngày nên giá điện cũng cần phải có quy luật thay đổi để tiệm cận được với thị trường. Việc tính toán mức giá điều chỉnh thực hiện theo biến đổi theo tỷ giá, nguyên liệu đầu vào. Sau buổi Hội thảo, đơn vị tư vấn xây dựng nội dung Đề án sẽ tiếp thu các ý kiến của các chuyên gia phản biện và các ý kiến khác tại Hội thảo để hoàn thiện, tiến tới trình báo cáo Bộ Công Thương xem xét.

Với hộ sinh hoạt, Đề án đưa ra 3 phương án gồm: Cơ cấu biểu giá bậc thang 5 bậc, 4 bậc và 3 bậc. Trong đó, phương án 5 bậc phù hợp với các đặc thù sử dụng điện của Việt Nam hiện nay cũng như mức thu nhập của từng nhóm đối tượng. Đơn vị tư vấn cũng khẳng định cả 3 phương án đều không gây tác động nhiều đến hộ tiêu dùng, xã hội và doanh thu của EVN sẽ giảm nhẹ.