Gặp lại những người lính từng 'bắt sống' thủy lôi mở đường hàng hải

Ông Trương Thế Hùng. ảnh: ML

Đạp xe từ Hải Phòng vào Nghệ An gỡ thủy lôi

Lần giở những cuốn tư liệu quý về cuộc chiến đấu "bắt sống" thủy lôi, rà bom từ trường cách đây gần 50 năm, ông Trương Thế Hùng - Đại đội phó kỹ thuật, nay đã 91 tuổi bồi hồi nhớ lại: "Trong chiến tranh xâm lược Việt Nam, từ năm 1967 - 1968 và năm 1972, Mỹ thả hàng vạn quả thủy lôi, bom từ trường nhằm phong tỏa sông, biển miền Bắc, ngăn cản sự viện trợ của bạn bè quốc tế cho Việt Nam và ngăn chặn sự chi viện của miền Bắc cho chiến trường miền Nam.

Tháng 2/1967, Mỹ thả thủy lôi phong tỏa 4 cửa sông lớn ở phía Bắc khu IV, gồm: Sông Mã, sông Lam, sông Gianh và sông Nhật Lệ. Bộ Tư lệnh Hải quân chỉ thị cho Đại đội 8 công binh cử ngay một tổ vào khu IV, phối hợp với lực lượng tại chỗ khảo sát, nghiên cứu, tìm cách rà phá, tháo gỡ 2 quả thủy lôi. Nhận lệnh, đầu tháng 3/1967, ba chiến sỹ của Đại đội 8 do tôi chỉ huy chạy xe đạp suốt 3 ngày đêm từ Hải Phòng vào Nghệ An (nay 2 người đã mất vì tuổi cao) để thăm dò, tìm cách vô hiệu 2 quả thủy lôi trên".

Theo lời ông Hùng, thời điểm đó dụng cụ rà phá, tháo gỡ rất thô sơ. Những dụng cụ sửa chữa xe đạp như cờ-lê, mỏ-lết, tuốc-nơ-vít… mà các ông mang theo để sửa xe dọc đường đã được dùng để phá dỡ thủy lôi. Việc tháo gỡ các quả thủy lôi không chỉ đòi hỏi lòng dũng cảm mà đòi hỏi phải có kiến thức chuyên môn khoa học kỹ thuật về cơ chế hoạt động của thủy lôi. Trước đó, ông Trương Thế Hùng đã được Hải quân Việt Nam cử đi học chuyên ngành vũ khí dưới nước ở Trung Quốc từ năm 1955 và được các chuyên gia Liên Xô huấn luyện vào năm 1966.

Người lính năm xưa “bắt sống” thủy lôi.Ảnh: TL

Chậm rãi kể lại quá trình tháo gỡ quả thủy lôi đầu tiên, ông Hùng cho biết: "Không phải đến khi đối mặt với "con thú" thủy lôi mà trong suốt cuộc chiến tranh, chúng tôi luôn xác định sẵn sàng hy sinh bất cứ lúc nào. Do vậy, chúng tôi đã vượt qua được nỗi run sợ, mất bình tĩnh, chỉ tập trung thao tác làm sao cho thật tỉnh táo, chính xác. Chúng tôi quy ước với nhau, đánh số cho từng con ốc, tháo đối xứng từ 1 đến 8. Đến con ốc số 8, khi tháo xong phải giữ chặt tay rồi rút ra dần dần, đề phòng đánh bẫy. Tôi phải hô lên tôi tháo con ốc số mấy, một chiến sỹ sẽ chụp lại hình ảnh con ốc để làm tư liệu, ghi nhớ…".

"Yêu cầu của cấp trên là làm sao tháo gỡ được để nghiên cứu được nó làm việc thế nào. Tháo gỡ thành công 2 quả thủy lôi một cách hoàn chỉnh, chúng tôi đã mở được đột phá khẩu cho cuộc chiến đấu chống phong tỏa", ông Hùng tự hào.

Tự hào đã góp phần làm nên đại thắng

Những người lính công binh rà phá thủy lôi. Ảnh: TL

Năm 1972, cuộc tiến công chiến lược của quân và dân ta ở miền Nam đã đẩy ngụy quân Sài Gòn vào tình thế nguy khốn. Với mưu đồ cắt đứt tuyến tiếp viện đường thủy từ miền Bắc vào Nam, cứu vãn sự thất bại của chiến lược "Việt Nam hóa chiến tranh", Mỹ tiếp tục thả hàng vạn quả bom từ trường, thủy lôi ở các cửa sông, ven biển phía Bắc, từ Quảng Ninh, Hải Phòng đến Cửa Tùng, Cửa Việt...

Ngoài những kỹ thuật, kinh nghiệm rà phá thủy lôi, bom từ trường đúc rút từ việc rà phá vật liệu nổ dưới nước từ những năm 1967 - 1968, Bộ Tư lệnh Hải quân đã thành lập bộ phận nghiên cứu chống địch phong tỏa bằng thủy lôi và bom từ trường, phối hợp với các lực lượng Công an vũ trang, Cục đường biển... thực hiện rà phá thủy lôi.

Theo lời kể của những cựu quân nhân tham gia mặt trận đó, ngày 15/5/1972, ông Trương Thế Hùng và những người lính Đại đội 8 công binh đã tháo gỡ thành công quả thủy lôi đầu tiên trong cuộc phong tỏa lần thứ hai của Mỹ tại cửa sông Nam Triệu (Hải Phòng). Đến ngày 18/5/1972, các đơn vị thuộc Quân khu 4 của Hải quân đã mở thông luồng từ cảng Gianh đến khu chuyển tải Hòn La (Quảng Bình).

Đây là thành tích thông luồng đầu tiên của quân dân miền Bắc trong cuộc chiến chống phong tỏa đường biển lần thứ hai của đế quốc Mỹ. Sau đó, các cán bộ kỹ thuật Hải quân, Công ty Bảo đảm hàng hải Hải Phòng đã sáng chế thành công thiết bị phóng từ hiện đại để rà phá các loại thủy lôi. Nhờ vậy, những chuyến tàu vận tải lương thực, vũ khí vào các bến cảng ở Quân khu 4 và miền Nam xuất phát từ cảng Hải Phòng, vượt qua nhiều bãi bom từ trường địch rải dày đặc vẫn an toàn, đến đích đúng thời gian quy định.

Ông Nguyễn Hữu Chạm, nguyên Đội trưởng đội thợ lặn, Đại đội 8 nhớ lại: "Dùng từ trường phá từ trường. Tức là quả bom từ trường ấy có dùng phóng xạ, thu sắt thép. Phá bom từ trường ấy thì dùng tấm tôn, kéo đi kéo lại trên cánh bom từ trường ấy để kích cho nó nổ. Ở dưới nước thì dùng nam châm. Giai đoạn sau ở cửa Nam Triệu không dùng tôn nữa mà dùng máy móc. Dùng máy móc để kích từ. Phóng từ trên tàu phóng đi. Có quả nổ cách tàu 30m, có quả nổ cách tàu 50m. Ta không dùng sức mà dùng kỹ thuật, an toàn hơn".

Với tinh thần quyết tâm "đánh địch mà tiến, mở luồng mà đi", cán bộ chiến sĩ Hải quân kiên cường, dũng cảm, liên tiếp phá hủy các bãi thủy lôi của địch. Đêm đêm, dưới ánh đèn dù và bom đạn của địch, các tàu rà phá của ta không ngừng hoạt động, quần đi quần lại các bãi thủy lôi suốt từ vùng biển Quảng Ninh, Hải Phòng đến Quân khu 4. Tháng 1/1973, Bộ Tư lệnh Hải quân phối hợp với Cục Vận tải đường biển tổ chức rà quét, khai thông luồng Nam Triệu vào cảng Hải Phòng.

Trở về cuộc sống đời thường gần 50 năm, bây giờ những người lính từng "bắt sống" thủy lôi, rà bom từ trường năm nào của Đại đội 8 người còn, người mất. Nhưng mỗi khi nhớ lại những ngày tháng gian nan, quả cảm đó, họ đều tự hào đã góp phần làm nên đại thắng mùa xuân 1975 bằng việc khai thông những luồng hàng hải, đảm bảo an toàn cho những con tàu vận chuyển hàng hóa, vũ khí từ miền Bắc xã hội chủ nghĩa chi viện cho chiến trường miền Nam.

Minh Lý - Đinh Huyền