Gần 4.000 người ở Mỹ mất việc vào tháng 5 vì AI, con số bị sa thải trong 5 tháng tăng 315%

Báo cáo cho thấy khoảng 3.900 trong số hơn 80.089 nhân viên bị sa thải trong tháng 5 ở Mỹ do AI. Những nguyên nhân khác gây mất việc làm được Challenger, Grey và Christmas liệt kê gồm tình hình thị trường và kinh tế, cắt giảm chi phí, tái cơ cấu hoặc sáp nhập và mua lại.

Công ty nhận thấy rằng từ tháng 1 đến tháng 5, có khoảng 417.500 người bị mất việc làm, tăng 315% so với con số 100.694 trong cùng kỳ năm ngoái. Qua đó, đây là 5 tháng đầu năm tồi tệ nhất kể từ năm 2020, khi đại dịch bùng phát dẫn đến hơn 1,4 triệu người bị sa thải.

Nếu loại trừ yếu tố do đại dịch, lượng người bị sa thải trong 5 tháng đầu năm 2023 là con số tồi tệ nhất kể từ khi có 820.000 người mất việc đầu năm 2009, theo báo cáo từ Challenger, Grey và Christmas.

Một người phát ngôn Challenger, Grey và Christmas đã xác nhận với trang Insider rằng báo cáo tháng 5 là lần đầu tiên AI được đưa vào danh sách nguyên nhân, và cho biết các đợt cắt nhân viên giảm đều đến từ lĩnh vực công nghệ. Đây là lĩnh vực đang có sự phát triển sôi động nhất về công nghệ AI, từ ChatGPT cho đến các tính năng mới được công bố gần như hàng tuần từ Google, Adobe, Amazon...

Trong khi Challenger, Grey và Christmas dự đoán xu hướng này sẽ tiếp tục, người phát ngôn cho biết một số công ty có thể do dự khi tiết lộ AI là yếu tố thúc đẩy sa thải. Hiện chưa rõ số lượng công việc do AI tạo ra sẽ được so sánh như thế nào với số việc làm bị loại bỏ do công nghệ này.

Mới tuần trước, Hiệp hội Rối loạn Ăn uống Quốc gia (tổ chức phi lợi nhuận lớn nhất Mỹ hỗ trợ điều trị chứng rối loạn ăn uống) đã xác nhận với trang Insider rằng đang thay thế ít nhất 6 nhân viên đường dây trợ giúp bằng chatbot AI có tên Tessa mà họ sử dụng từ năm ngoái. Tuy nhiên, tổ chức này cho biết hôm 30.5 rằng đã tạm tời tắt Tessa một thời gian ngắn. Điều này đến sau khi một người dùng báo cáo rằng Tessa cung cấp lời khuyên như đo cân nặng hàng tuần và đếm lượng calo, những ý tưởng mà người này nói đã dẫn đến việc phát triển rối loạn ăn uống của cô ban đầu.

Vào tháng 5, BT Group, công ty viễn thông hàng đầu Anh, đã công bố kế hoạch cắt giảm khoảng 55.000 nhân viên từ nay cho đến năm 2030. Philip Jansen, Giám đốc điều hành BT Group, cho biết công ty sẽ thay thế khoảng 10.000 người bằng AI trong số những lần sa thải dự kiến đó 7 năm tới. Lý do vì ông cho biết chatbot hiện tại của BT Group là Amy có thể trả lời nhiều câu hỏi của người dùng và sẽ chỉ cải thiện theo thời gian.

Greg Jackson, Giám đốc điều hành Octopus Energy (nhà cung cấp năng lượng gia dụng có trụ sở tại Anh), cho biết AI đang thực hiện công việc của 250 người tại công ty này.

Theo tờ The Times of London, Greg Jackson nói Octopus Energy đã thử nghiệm AI trong vài tháng qua. Ông cho biết công nghệ này đã được tích hợp vào các hệ thống Octopus Energy và nhân viên bắt đầu cho phép AI trả lời một số email của khách hàng từ tháng 2.

Giờ đây, AI đã trả lời hơn 1/3 email của khách hàng, tương đương công việc của khoảng 250 người, Greg Jackson Energy nói.

Ông cho biết thêm: "Email do AI viết mang lại 80% sự hài lòng của khách hàng, cao hơn hẳn so với mức 65% mà những nhân viên có kỹ năng, được đào tạo đạt được".

Greg Jackson cho rằng điều này không dẫn đến tình trạng mất việc làm tại Octopus Energy nhưng tốc độ phát triển của AI có khả năng gây ra "sự xáo trộn lớn và nhanh chóng" cho thị trường lao động.

Nhân viên tại các công ty khác gần đây đã báo cáo về trải nghiệm sử dụng các công cụ AI để giúp thực hiện công việc của họ. Một người nói với trang Vice rằng ChatGPT đã hoàn thành 80% công việc của họ.

Số lượng người bị sa thải vì AI sẽ ngày càng tăng - Ảnh: Getty Images

Cuối tháng 2, nền tảng tư vấn việc làm Resumebuilder.com đã khảo sát 1.000 nhà lãnh đạo doanh nghiệp sử dụng hoặc dự định sử dụng ChatGPT. Khoảng một nửa nhà lãnh đạo trong số này nói rằng ChatGPT đã thay thế nhân viên tại công ty của họ.

Stacie Haller, Trưởng cố vấn nghề nghiệp của Resumebuilder.com, nói: “Có rất nhiều sự phấn khích về việc sử dụng ChatGPT. Vì công nghệ này chỉ mới phát triển ở nơi làm việc, người lao động chắc chắn cần suy nghĩ về việc ChatGPT có thể ảnh hưởng như thế nào đến trách nhiệm trong công việc hiện tại của họ. Kết quả của cuộc khảo sát này cho thấy các nhà tuyển dụng đang tìm cách hợp lý hóa một số vai trò công việc bằng ChatGPT".

Các nhà lãnh đạo doanh nghiệp nói với Resumebuilders.com rằng công ty của họ đã sử dụng ChatGPT vì nhiều lý do, bao gồm 66% để viết mã, 58% để viết quảng cáo và tạo nội dung, 57% để hỗ trợ khách hàng, 52% để tóm tắt cuộc họp và các tài liệu khác.

Trong quá trình tuyển dụng, 77% công ty sử dụng ChatGPT cho biết tận dụng chatbot AI này viết mô tả công việc, 66% để soạn thảo yêu cầu phỏng vấn và 65% để trả lời đơn đăng ký.

"Nhìn chung, hầu hết nhà lãnh đạo doanh nghiệp đều ấn tượng với ChatGPT. 55% nói rằng chất lượng công việc do ChatGPT tạo ra là tuyệt vời, trong khi 34% nói rằng rất tốt", Resumebuilder.com viết trong một thông cáo báo chí.

Bà Stacie Haller nói: "Giống như công nghệ đã phát triển và thay thế người lao động trong vài thập kỷ qua, ChatGPT có thể tác động đến cách chúng ta làm việc. Cũng như tất cả công nghệ mới, việc sử dụng ChatGPT của các công ty sẽ liên tục phát triển và chúng ta chỉ mới bắt đầu. Mô hình kinh tế để sử dụng ChatGPT cũng đang phát triển. Sẽ rất thú vị khi xem điều này diễn ra như thế nào về mặt tiết kiệm cũng như tổ chức lại một số công việc nhất định trong các công ty".

Gần như tất cả công ty sử dụng ChatGPT cho biết đã tiết kiệm được tiền nhờ chatbot của OpenAI. 48% cho biết tiết kiệm được hơn 50.000 USD và 11% hé lộ tiết kiệm được hơn 100.000 USD.

Trong số các công ty mà Resumebuilder.com xác định là đang sử dụng ChatGPT, 93% cho biết dự định mở rộng việc dùng chatbot này. 90% nhà lãnh đạo cho biết kinh nghiệm sử dụng ChatGPT là lợi thế cho người đang tìm việc.

Hồi tháng 3, báo cáo từ ngân hàng đầu tư nổi tiếng Goldman Sachs (Mỹ) cho thấy các công cụ generative AI như ChatGPT có thể dẫn đến "sự gián đoạn đáng kể" trong thị trường lao động và ảnh hưởng đến khoảng 300 triệu việc làm toàn thời gian.

Các nền kinh tế tiên tiến đã trải qua sự suy giảm trong tăng trưởng năng suất kể từ cuộc khủng hoảng tài chính, ảnh hưởng đáng kể tốc độ tăng trưởng GDP.

Theo Goldman Sachs, các hệ thống generative AI có thể tạo ra những nội dung không thể phân biệt được so với hoạt động sáng tạo của con người. Điều này có thể kích hoạt sự bùng nổ năng suất, giúp nâng GDP toàn cầu tăng thêm 7% hàng năm trong 10 năm tới.

“Sự kết hợp giữa tiết kiệm đáng kể chi phí lao động, tạo việc làm mới và năng suất cao hơn cho những người lao động không bị đào thải mở ra khả năng cho cuộc cách mạng năng suất, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế đáng kể. Chúng tôi ước tính rằng AI có thể giúp tăng GDP toàn cầu hàng năm lên 7%”, theo báo cáo của Goldman Sachs.

Báo cáo này nhận định những tiến bộ đột phá của công nghệ AI có thể giúp tự động hóa 25% khối lượng công việc hiện nay ở Mỹ và khu vực 20 nước sử dụng đồng euro (eurozone).

Nếu chứng minh được như kỳ vọng, generative AI cũng sẽ gây ra sự rối loạn đáng kể trên thị trường lao động, có thể khiến tương đương 300 triệu công việc ở các nền kinh tế lớn tại Mỹ châu Âu bị tự động hóa, Joseph Briggs và Devesh Kodnani, hai tác giả của báo cáo nhận định.

Báo cáo cho rằng công việc của luật sư và nhân viên hành chính sẽ nằm trong số những công việc có nguy cơ dư thừa cao nhất do sự phổ cập của generative AI.

Ước tính khoảng 2/3 số lượng công việc ở Mỹ và châu Âu có rủi ro bị tự động hóa ở một mức độ nhất định vì sự xuất hiện của generative AI. Hầu hết người lao động ở hai nền kinh tế này sẽ chứng kiến dưới 50% khối lượng công việc của họ được tự động hóa. Những người lao động này sẽ tiếp tục làm việc nhưng một phần thời gian của họ được chuyển sang cho các hoạt động hiệu quả hơn.

Ở Mỹ, generative AI sẽ đảm nhận bớt phần việc của 63% lực lượng lao động. Báo cáo của Goldman Sachs nhận định khoảng 7% lực lượng lao động Mỹ đang làm những công việc mà ít nhất một nửa khối lượng nhiệm vụ của họ có thể thực hiện thông qua công nghệ AI và rất dễ bị thay thế. Các công việc tay chân hoặc ngoài trời, không đòi hỏi tính sáng tạo cao, sẽ không bị ảnh hưởng nhiều.

Goldman Sachs cũng chỉ ra tác động tương tự của generative AI với thị trường việc làm của châu Âu. Ở cấp độ toàn cầu, do công việc chân tay chiếm tỷ trọng lớn hơn ở thị trường việc làm của các nước đang phát triển, Goldman Sachs ước tính AI có thể đảm nhận khoảng 20% trong tổng số công việc hiện nay.

Các ước tính của Goldman Sachs dựa trên phân tích dữ liệu của Mỹ và châu Âu về các nhiệm vụ thường được thực hiện trong hàng ngàn nghề nghiệp khác nhau. Các nhà nghiên cứu Goldman Sachs nhận định AI sẽ có khả năng thực hiện những nhiệm vụ như hoàn thành tờ khai thuế cho doanh nghiệp nhỏ; đánh giá một yêu cầu đòi bồi thường bảo hiểm phức tạp, hoặc ghi lại kết quả điều tra hiện trường vụ án…

Tuy nhiên, họ không cho rằng AI sẽ được ứng dụng cho các nhiệm vụ nhạy cảm hơn như phán quyết của tòa án, kiểm tra tình trạng bệnh nhân đang được chăm sóc đặc biệt, hoặc nghiên cứu luật thuế quốc tế.

Báo cáo trên có thể châm ngòi cuộc tranh luận về tiềm năng của công nghệ AI trong nỗ lực phục hồi tăng trưởng năng suất đang trì trệ ở các nước giàu cũng như tạo ra một thế hệ nhân viên “cổ cồn trắng” (thuật ngữ để chỉ người làm công việc văn phòng hoặc trí óc) bị AI giành việc.

Các ước tính của Goldman Sachs về tác động của AI với bức tranh thị trường lao động thận trọng hơn so với ước tính trong một số nghiên cứu khác.

Một nghiên cứu của OpenAI cho thấy generative AI có thể đảm nhận ít nhất 10% nhiệm vụ của 80% lực lượng lao động ở Mỹ.

GPT-4 phân tích dữ liệu với chi phí chưa bằng 1% con người nhưng hiệu suất tương đương

Theo một nghiên cứu gần đây, việc sử dụng các mô hình ngôn ngữ lớn như GPT-4 trong phân tích dữ liệu chỉ tốn chưa đến 1% so với chi phí thuê một nhà phân tích nhưng mang lại hiệu suất tương đương.

GPT-4 là phiên bản mới nhất của mô hình ngôn ngữ lớn do công ty khởi nghiệp OpenAI (Mỹ) phát triển, làm nền tảng cho ChatGPT hoạt động.

Chi phí dành cho GPT-4 chỉ bằng 0,45% so với việc thuê một nhà phân tích dữ liệu cao cấp nhận mức lương khoảng 90.000 USD hàng năm, hoặc 0,71% so với thuê một nhân viên cấp thấp hơn. Đó là phát hiện từ Damo Academy (bộ phận nghiên cứu nội bộ của Alibaba) và Đại học Công nghệ Nanyang (Singapore) được đăng trên trang arXiv. Trong đó, các nhà nghiên cứu đã đưa ra câu hỏi và cung cấp dữ liệu, đồng thời tự động hóa toàn bộ quy trình phân tích dữ liệu bằng cách sử dụng GPT-4 để cuối cùng tạo ra thông tin chi tiết và biểu đồ. Kết quả này được so sánh với các nhà phân tích dữ liệu chuyên nghiệp về hiệu suất, thời gian và chi phí.

Theo kết quả, các thử nghiệm cho thấy GPT-4 không chỉ tiêu tốn chi phí ít hơn đáng kể so với một nhà phân tích dữ liệu mà còn hoàn thành các nhiệm vụ nhanh hơn nhiều. Tuy nhiên, Damo Academy và Đại học Công nghệ Nanyang lưu ý rằng cần thêm các nghiên cứu trước khi kết luận rằng GPT-4 có thể thay thế các nhà phân tích dữ liệu.

GPT-4 cũng có thể đánh bại nhà phân tích mới vào nghề về hiệu suất (được đánh giá thông qua một loạt chỉ số như độ chính xác và sự trôi chảy trong biểu đồ cũng như thông tin chi tiết mà họ tạo ra), đồng thời có hiệu suất tương đương nhà phân tích cấp cao, với những lợi thế tùy thuộc vào các trường hợp và chỉ số khác nhau.

Trong một số trường hợp, mô hình AI đã vượt qua các nhà phân tích dữ liệu về tính chính xác của các số liệu và phân tích, đồng thời các thông tin mà GPT-4 tạo ra thường có xu hướng phức tạp hơn. GPT-4 cũng đạt điểm tối đa ở khả năng tạo ra các đoạn văn mô tả kết quả phân tích một cách trôi chảy và đúng ngữ pháp. Tuy nhiên, GPT-4 thua xa con người về khả năng hiển thị dữ liệu chính xác trong biểu đồ, cũng như cách trình bày và định dạng trong một số trường hợp.

Nghiên cứu chỉ ra rằng dù sai sót với một vài số liệu, GPT-4 vẫn có thể tạo ra phân tích gần như chính xác.

Nghiên cứu trên mở ra tiềm năng về việc ứng dụng mô hình ngôn ngữ lớn trong các ngành công nghiệp khác nhau, với kỳ vọng sẽ cải thiện hiệu quả nhưng cũng đe dọa việc làm của con người.

Sơn Vân