EVFTA, cơ hội cho hồ tiêu duy trì vị thế

Hồ tiêu Việt Nam đang đứng trước cơ hội lớn từ các hiệp định thương mại tự do.

Hồ tiêu Việt cạnh tranh bằng gì?
Vẫn bán được giá cao dù giá hồ tiêu trong nước và thế giới đều liên tục sụt giảm, bí quyết của hợp tác xã (HTX) Nông nghiệp và Dịch vụ Nam Yang (xã Nam Yang, huyện Đắk Đoa, tỉnh Gia Lai) là ngay sau khi thành lập đã mạnh dạn đầu tư sản xuất theo hướng hữu cơ. Đồng thời, tiếp cận những doanh nghiệp thu mua nông sản sạch chất lượng cao, nông sản hữu cơ như Công ty Nedspice, Công ty Gia vị Sơn Hà, Công ty TNHH Hồ Tiêu Việt… nhằm tìm kiếm đầu ra ổn định với giá tốt. Niên vụ 2017-2018, HTX đã có một vườn tiêu 1,5 ha được Tổ chức chứng nhận quốc tế Control Union cấp chứng nhận đạt tiêu chuẩn hữu cơ của Mỹ và EU. Toàn bộ sản lượng của vườn tiêu này (gần bảy tấn) được Công ty TNHH Hồ tiêu Việt bao tiêu với giá 120 nghìn đồng/kg, cao hơn tới gần hai lần so với giá thị trường.

Phát huy hiệu quả, niên vụ 2018 – 2019, HTX tiếp tục đẩy mạnh việc mở rộng quy mô sản xuất tiêu hữu cơ lên 16 ha đạt tiêu chuẩn hữu cơ của Mỹ và EU, với sản lượng gần 60 tấn. Giá tiêu được tiêu thụ ở mức 82 – 85 nghìn đồng/kg, tuy có giảm nhiều so với niên vụ trước do ảnh hưởng từ thị trường khi giá tiêu nói chung tiếp tục giảm mạnh, nhưng vẫn cao hơn gần hai lần so với giá thị trường.

Nhận xét về mô hình trồng tiêu theo tiêu chuẩn hữu cơ, ông Hoàng Phước Bính - Phó Chủ tịch Thường trực kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Hồ tiêu Chư Sê (Gia Lai) cho biết, nếu theo cách làm cũ thì giá bán sẽ không cải thiện được, nếu làm tiêu sạch, không tồn dư thuốc bảo vệ thực vật thì cũng chỉ được cộng thêm 3.000-4.000 đồng/kg. Còn trồng tiêu theo hướng hữu cơ bền vững thì sẽ không bao giờ lỗ.

Đây cũng là hướng đi được đánh giá là hiệu quả trong bối cảnh giá hồ tiêu xuống thấp ảnh hưởng đến kim ngạch XK hồ tiêu nói chung. Theo Bộ Công thương, nửa đầu năm nay, Việt Nam đã XK hơn 176 nghìn tấn hồ tiêu, trị giá hơn 452 triệu USD, tăng hơn 34% về lượng, nhưng giảm 0,11% về giá trị so với cùng kỳ 2018. Ba năm gần đây, giá hồ tiêu trên thế giới liên tục sụt giảm do nguồn cung tăng từ 8%-10%, trong khi nhu cầu chỉ tăng 2%. Cung vượt cầu khiến giá tiêu lao dốc, trước đây giá hồ tiêu trong nước có thời điểm lên đến 250 nghìn đồng/kg, nay xuống chỉ còn khoảng 45- 46 nghìn đồng/kg. Với giá bán này, nhiều hộ trồng tiêu đang chịu lỗ, mất khả năng trả nợ tín dụng.

Ông Trần Quốc Toản, Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công thương) chỉ rõ, điểm mạnh của hồ tiêu Việt Nam là đã được Chính phủ hoạch định là một trong 10 ngành nông sản có lợi thế XK của Việt Nam. Trong khâu chế biến, hiện cũng đã có 20 doanh nghiệp lớn đầu tư nhà máy chế biến riêng để xử lý hạt tiêu theo tiêu chuẩn công nghệ cao với công suất khoảng 60 – 70 nghìn tấn/năm. Phần lớn các nhà máy đều đạt tiêu chuẩn thực hành sản xuất tốt (GMP) và nhiều tiêu chuẩn quốc tế quy định đối với nhà máy chế biến thực phẩm.

Cam kết mở cửa thị trường từ các hiệp định thương mại tự do như Hiệp định Đối tác toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP), Hiệp định thương mại tự do Việt Nam – EU (EVFTA) cũng hứa hẹn mang lại hiệu quả lớn cho hồ tiêu. Đơn cử, với CPTPP, có chín nước cam kết xóa bỏ ngay lập tức thuế quan gồm: Australai, New Zealand, Canada, Malaysia, Singapore, Brunei, Chile, Peru, Nhật Bản. Riêng thị trường Mexico cam kết xóa bỏ thuế theo lộ trình 16 năm đối với mặt hàng hạt tiêu xanh.
“Trong các nước CPTPP, chỉ có Malaysia có sản xuất hạt tiêu đáng kể. Tuy nhiên, tỷ lệ XK không nhiều, chỉ chiếm khoảng 3% lượng XK toàn cầu. Do vậy, có thể nói hạt tiêu Việt Nam có lợi thế cạnh tranh khá lớn, đặc biệt là đối với ba nước chưa có Hiệp định thương mại nào với Việt Nam là Canada, Mexico và Perus”, ông Trần Quốc Toản cho biết.

Đối với Hiệp định EVFTA, các nước EU cam kết xóa bỏ thuế quan đối với sản phẩm hạt tiêu ngay khi hiệp định có hiệu lực. Do vậy, EVFTA có hiệu lực sẽ là đòn bẩy tốt để các doanh nghiệp Việt Nam tăng cường XK vào các nước EU (đặc biệt là đối với các sản phẩm chế biến trước đây có mức thuế từ 5 - 9%).

Giảm diện tích, nâng cao chất lượng
Trong bối cảnh giá hồ tiêu xuống thấp, theo các chuyên gia, để nâng cao giá trị hồ tiêu XK, phải có được quy hoạch với diện tích hồ tiêu ổn định.

Cụ thể, với nhu cầu của thế giới và điều kiện của Việt Nam, nên duy trì diện tích trồng hồ tiêu vào khoảng 100-120 nghìn ha (diện tích hiện nay là hơn 150 nghìn ha); diện tích cho sản phẩm 95 nghìn ha, năng suất bình quân 25-27 tạ/ha, sản lượng khoảng 237-256 nghìn tấn. Đến năm 2025, diện tích trồng hồ tiêu 110 nghìn ha, diện tích cho sản phẩm 94 nghìn ha, năng suất bình quân 26 tạ/ha, sản lượng khoảng 244 nghìn tấn. Đến năm 2030, giữ ổn định diện tích trồng hồ tiêu 100 nghìn ha, diện tích cho sản phẩm 90 nghìn ha, năng suất bình quân 27 tạ/ha, sản lượng khoảng 243 nghìn tấn, chiếm 40% thị phần thế giới.

Đặc biệt, để tận dụng được cơ hội từ các hiệp định thương mại tự do, cần xây dựng chuỗi liên kết doanh nghiệp chế biến, XK với người trồng hồ tiêu, tổ chức sản xuất hồ tiêu an toàn, bền vững; thí điểm mô hình liên kết có cấp chứng nhận, mã số vùng trồng tại một số địa phương trồng hồ tiêu lớn, đáp ứng nhu cầu một số thị trường yêu cầu cao về chất lượng và có thể kiểm soát qua thông tin chỉ dẫn xuất xứ. Đồng thời khuyến khích đầu tư công nghệ chế biến hiện đại để chuyển dịch cơ cấu sản phẩm, nâng tỷ lệ tiêu trắng XK đạt tỷ trọng 20% vào năm 2020 và 50% vào năm 2030…

Ông Trần Quốc Toản chia sẻ thêm, trước xu hướng các thị trường XK ngày càng tăng cường tiêu chuẩn, quy chuẩn về chất lượng và vệ sinh an toàn thực phẩm trong bối cảnh thuế suất thuế nhập khẩu phần lớn đã về 0% theo cam kết FTA, Bộ Công thương đã và đang phối hợp Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn chủ động nắm bắt tình hình áp dụng các hàng rào kỹ thuật, biện pháp bảo hộ mậu dịch của các nước đối với hạt tiêu XK Việt Nam, kịp thời thông tin cho các tổ chức và các doanh nghiệp, đồng thời đấu tranh có hiệu quả đối với các rào cản kỹ thuật bất hợp lý trong các cuộc họp song phương, phiên họp của các Ủy ban liên Chính phủ, diễn đàn khu vực và đa phương.

HÀ ANH