EU giải quyết tranh chấp liên quan đến thỏa thuận hạt nhân Iran

Tổng thống Iran Hassan Rouhani thăm cơ sở hạt nhân Bushehr tại Iran năm 2015. Ảnh: REX

Quyết định của 3 nước thuộc Liên minh châu Âu (EU) được đưa ra sau khi căng thẳng leo thang nhanh chóng giữa các nước phương Tây và Iran liên quan đến vụ sát hại Tướng Qasem Soleimani - chỉ huy hàng đầu của Iran trong một cuộc không kích của Mỹ và vụ Tehran thừa nhận vô tình bắn hạ một máy bay dân dụng của Ukraine.

Trong Thỏa thuận JCPOA có điều khoản quy định một bên tuyên bố trước một cơ quan quốc tế chung rằng một bên khác đang vi phạm thỏa thuận. Nếu hai bên không thể giải quyết tại cơ quan chung, vấn đề tranh chấp sẽ được đưa lên một ban cố vấn chung và cuối cùng là tại Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc - nơi có thể ban hành các biện pháp trừng phạt.

Ngoại trưởng Đức, Pháp và Anh cho biết, Iran đang dần vi phạm các cam kết trong thỏa thuận JCPOA bắt đầu từ tháng 5 năm ngoái. Theo đó, Iran đã tăng cường các hoạt động làm giàu uranium - chất được sử dụng để chế tạo vũ khí hạt nhân nhằm đáp trả việc Tổng thống Mỹ Donald Trump rút khỏi thỏa thuận JCPOA. Ngay trong tháng 1 năm nay, Iran tiếp tục tuyên bố từ bỏ giới hạn quy định về số lượng máy ly tâm để làm giàu uranium.

Trong tuyên bố chung, 3 nước Đức, Pháp và Anh đều bày tỏ cam kết đối với thỏa thuận JCPOA và hy vọng Iran quay trở lại tuân thủ đầy đủ cam kết. Cơ chế giải quyết tranh chấp được triển khai là nhằm hạn chế tham vọng hạt nhân của Iran - điều mà các nước phương Tây lo ngại. Bên cạnh đó, Thủ tướng Anh Boris Johnson còn cho biết, nước này ủng hộ một thỏa thuận toàn diện mới giữa Iran và các nước, trong đó có Mỹ để thay thế cho thỏa thuận JCPOA.

Các nhà phân tích nhận định, việc khởi động cơ chế giải quyết tranh chấp theo thỏa thuận JCPOA sẽ mang lại cho châu Âu lợi thế trong việc kiểm soát quá trình leo thang căng thẳng, tuy nhiên các nhà phân tích cũng cảnh báo, động thái của châu Âu có thể gây ra tác động ngược lại.

Trong những tuần qua, căng thẳng giữa Iran và Mỹ đã leo thang lên mức cao nhất kể từ cuộc khủng hoảng bắt cóc con tin tại Đại sứ quán Mỹ ở Tehran năm 1979. Iran đáp trả vụ Mỹ không kích sát hại Tướng Qasem Soleimani bằng các cuộc tấn công bằng tên lửa nhằm vào các căn cứ của Mỹ tại Iraq. Cuộc tấn công kéo theo vụ việc Iran vô tình bắn nhầm một máy bay của Ukraine tại vùng ngoại ô Tehran khiến 176 hành khách và phi hành đoàn thiệt mạng.

Hà Thu