Ðể doanh nghiệp tận dụng tốt cơ hội từ CPTPP

Quy tắc xuất xứ hàng hóa là điểm mấu chốt để doanh nghiệp (DN) Việt Nam có thể hưởng lợi từ những ưu đãi thuế quan trong Hiệp định Ðối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP). Mặc dù, các quy tắc này trong CPTPP là rất 'chặt', nhưng thực tế cũng cho phép cách áp dụng rất linh hoạt. Vấn đề là DN cần phải hiểu và nắm rõ các quy tắc này, từ đó vận dụng để hưởng lợi nhiều nhất từ hiệp định trong bối cảnh nguồn cung nguyên liệu sản xuất trong nước còn eo hẹp.

Thách thức từ quy tắc xuất xứ

Mặc dù không có Mỹ tham gia, nhưng CPTPP vẫn chiếm quy mô thị trường khoảng 13,5% GDP toàn cầu với gần 500 triệu dân. Hiệp định này tạo thêm động lực thúc đẩy mở cửa thị trường, phát triển đầu tư cho Việt Nam với nhiều nước trong khu vực và thế giới. Khi hiệp định này có hiệu lực, gần như 100% dòng thuế cho các sản phẩm xuất khẩu của Việt Nam sẽ cắt giảm, trong đó 66% mặt hàng thuế về 0% ngay lập tức; 86,5% mặt hàng thuế sẽ về 0% sau ba năm. Nhiều ngành sản xuất trong nước chắc chắn sẽ được hưởng lợi lớn từ các ưu đãi thuế quan do CPTPP mang lại, nhất là dệt may và da giày. Tuy nhiên, để có thể tận dụng các ưu đãi này không phải là vấn đề đơn giản. CPTPP là hiệp định tiêu chuẩn cao, có nhiều cam kết phải thực hiện cho nên DN phải tìm hiểu sâu hơn về các cam kết trong hiệp định, trong đó đáng chú ý là quy tắc xuất xứ hàng hóa. Bà Bùi Kim Thùy, Hội đồng Kinh doanh Hoa Kỳ - ASEAN tại Việt Nam giải thích: Quy tắc xuất xứ được lập ra để bảo đảm sự cân bằng giữa "thuận lợi hóa thương mại" và "phòng tránh gian lận thương mại", theo đó xác định hàng hóa nhập khẩu có đủ điều kiện để được hưởng ưu đãi thuế quan hay không. Khi đáp ứng quy tắc xuất xứ ưu đãi, hàng hóa sẽ được cấp C/O (chứng nhận xuất xứ) ưu đãi và đây mới là giấy thông hành, cam kết pháp lý quan trọng nhất để được hưởng ưu đãi thuế quan khi xuất khẩu.

Nhiều Hiệp định thương mại tự do (FTA) mà Việt Nam đã ký trước đây, chủ yếu áp dụng quy tắc xuất xứ thuần túy, được hiểu là 100% các nguyên vật liệu tạo nên một sản phẩm phải nằm toàn bộ trong một quốc gia. Ðây là quy tắc để ngăn chặn các quốc gia không phải là thành viên của hiệp định tận dụng các ưu đãi thuế. Nếu như vậy, nhiều ngành tưởng như được hưởng lợi lớn từ CPTPP như dệt may thực tế sẽ phải đối mặt với nhiều thách thức. Phó Chủ tịch Hiệp hội Dệt may Việt Nam (VITAS) Trương Văn Cẩm cho biết: Quy tắc "xuất xứ từ sợi" của CPTPP đã đánh đúng vào điểm nghẽn của ngành dệt may vì hằng năm, Việt Nam phải nhập khẩu tới 99% bông, 1,3 triệu tấn xơ sợi và 80% vải trong tổng nhu cầu của ngành. Bất cập nhất, trong số lượng vải nhập khẩu từ nước ngoài, chỉ 10% trong số này từ Nhật Bản và các nước trong khối CPTPP. Như vậy, phần lớn các sản phẩm dệt may của Việt Nam sẽ rất khó được hưởng ưu đãi về thuế.

Tận dụng linh hoạt

Tuy nhiên, điều đáng mừng là quy tắc xuất xứ trong CPTPP lại có độ linh hoạt rất cao, trước hết thể hiện ở yếu tố cộng gộp. Cụ thể, nếu nguyên liệu nhập khẩu cho một sản phẩm hàng hóa không có xuất xứ CPTPP, nhưng lại có giá trị gia tăng trong CPTPP (dù chỉ 1%), thì số phần trăm giá trị gia tăng thực tế của nguyên liệu đó sẽ được cộng gộp để tính hàm lượng CPTPP trong sản phẩm được sản xuất tại nước xuất khẩu sản phẩm đó. Bà Kim Thùy cũng cho biết: Không như những FTA trước đây thường yêu cầu tiêu chí hàm lượng giá trị khu vực (RCV) phải đạt tới 40%, trong CPTPP, dù chỉ đạt 15% hay 20% vẫn được cấp giấy chứng nhận xuất xứ hàng hóa (C/O) bình thường. Ðây là yếu tố linh hoạt đặc biệt tốt cho chuỗi cung ứng, đối với các ngành sản xuất, nhất là các DN nhỏ và vừa.

Một điểm lợi quan trọng khác trong CPTPP là quy tắc De Minimis (quy tắc không đáng kể), quy định tỷ lệ linh hoạt cho phép nguyên liệu không có xuất xứ, không đáp ứng quy tắc "Chuyển đổi mã số hàng hóa" ở mức tối đa 10% so với trị giá của hàng hóa. Riêng đối với hàng dệt may, tỷ lệ linh hoạt này ở mức tối đa 10% trọng lượng của hàng hóa hoặc 10% trọng lượng của loại sợi hay vải quyết định phân loại mã số hàng hóa. Ngoài ra, thay vì cơ chế hiện tại yêu cầu nhà xuất khẩu nộp hồ sơ xin cấp C/O từ cơ quan, tổ chức được Chính phủ ủy quyền, CPTPP còn cho phép DN có thể tự chứng nhận xuất xứ cho sản phẩm được sản xuất hoặc do mình sở hữu. Nhờ đó có thể chủ động trong các thủ tục liên quan đến C/O, không mất thời gian chờ đợi cũng như lệ phí.

Trong bối cảnh nguồn cung nguyên liệu của nhiều ngành sản xuất trong nước còn hạn hẹp, phải nhập khẩu nhiều từ các nước không nằm trong CPTPP, có thể khiến các sản phẩm xuất khẩu không được hưởng ưu đãi, các chuyên gia khuyến nghị, DN cần chủ động tiếp cận thông tin, tìm hiểu chính xác những tác động hay lợi ích đến lĩnh vực đang kinh doanh để có thể vận dụng và tận dụng tốt các quy tắc, nắm bắt được cơ hội từ CPTPP. Mặt khác, các DN cần tăng cường liên kết để cùng xây dựng thành chuỗi giá trị, nhất là giữa DN trong nước với đầu tư nước ngoài. Phó Chủ tịch VITAS Trương Văn Cẩm kiến nghị: Cần có sự chung tay của nhà nước, các địa phương cũng như một chính sách phát triển hợp lý trong 10 đến 15 năm tới để tận dụng tốt CPTPP. Như hiện nay, dù nguyên liệu cho dệt may đang thiếu trầm trọng, nhưng một số địa phương vẫn quay lại với các dự án công nghiệp hỗ trợ cho ngành này, nhất là nhiều dự án dệt nhuộm của các nhà đầu tư danh tiếng, có đầy đủ yêu cầu nhưng vẫn không được chào đón. Vì vậy, Chính phủ cần quy hoạch các khu công nghiệp với hệ thống xử lý nước thải hiện đại và đồng bộ để tạo điều kiện cho các DN đầu tư sản xuất nguyên liệu cho nhiều ngành như dệt may, cơ khí... Khi đó, nguồn lực được tập trung sẽ góp phần để các DN chủ động các công đoạn sản xuất, đồng thời cũng thuận lợi hơn để đào tạo và phát triển nguồn nhân lực. Ðây cũng là điều kiện cho DN nhỏ và vừa có thể cùng hưởng lợi khi có điều kiện tham gia vào chuỗi giá trị sản xuất của các DN lớn.

NGUYỆT BẮC

Nguồn Nhân Dân: http://nhandan.com.vn/kinhte/tin-tuc/item/39147102-%C3%B0e-doanh-nghiep-tan-dung-tot-co-hoi-tu-cptpp.html