Đường sắt Cát Linh - Hà Đông và những câu chuyện khó hiểu

Thời gian chạy thử đường sắt Cát Linh - Hà Đông ban đầu được ước lượng là 3-6 tháng nhưng đến nay đã hơn 1 năm vẫn chưa xong. Ảnh: Việt Linh

Điệp khúc quen thuộc

Theo thông tin mới nhất từ Ban Quản lý dự án Đường sắt (thuộc Bộ GTVT), tính đến tháng 4/2019 - là thời điểm dự kiến sẽ đưa toàn tuyến đường sắt Cát Linh - Hà Đông vào vận hành, khối lượng công việc còn lại của dự án này chỉ là 1%. Tuy nhiên, từ đó đến nay, con số 1% này vẫn chưa được tổng thầu dự án là Công ty TNHH Tập đoàn Cục 6 đường sắt Trung Quốc hoàn thành dù Bộ GTVT và các cơ quan liên quan liên tục nhắc nhở, đôn đốc.

Điều đáng nói, 1% khối lượng công việc này vốn không phải những công đoạn phức tạp, nặng nhọc mà chủ yếu là hoàn thiện mỹ quan và lắp đặt nốt thiết bị ở một số đơn thể khu Depot. Cụ thể, các hạng mục công trình xây dựng đã hoàn thành đang được chỉnh trang hoàn thiện mỹ quan, hoàn chỉnh hồ sơ hoàn công, thủ tục nghiệm thu. Ngoài ra còn phải đưa về công trường các phương tiện phục vụ vận hành, duy tu bảo dưỡng, cứu hộ (xe cẩu, xe tải, xe công vụ kèm dụng cụ chuyên dụng).

Bên cạnh đó, dự án cũng cần lắp đặt hoàn chỉnh một số thiết bị còn thiếu hoặc thay thế các thiết bị có sai sót, hư hỏng do vận chuyển trước đây phải khắc phục (một số máy chủ hệ thống phụ trợ của hạng mục thông tin, bán vé tự động, máy móc dụng cụ cho sửa chữa, duy tu bảo dưỡng đoàn tàu).

Tại cuộc họp báo thường kỳ quý III/2019 của Bộ GTVT diễn ra chiều 27/9 vừa qua, nhiều phóng viên đặt câu hỏi bao giờ hoàn thành tuyến đường sắt đô thị Cát Linh - Hà Đông? Thứ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Ngọc Đông cho biết, hệ thống hồ sơ về xây dựng tuyến đường đã cơ bản hoàn thiện, cơ bản nghiệm thu nhưng phần lắp đặt thiết bị của dự án còn thiếu các chứng chỉ từ xuất xứ linh kiện, lắp đặt thành một hệ thống có thể hoạt động được.

"Chậm chủ yếu về phần hồ sơ chứ không phải nghi ngờ về nguồn gốc xuất xứ thiết bị. Còn hệ thống thông tin tín hiệu, đường ray đã xong. Hệ thống bán vé đang khắc phục một số tính năng của phần mềm. Hệ thống phòng cháy chữa cháy đã lắp đặt xong. Dự án đã chạy thử đơn chiếc từng đoàn tàu. Tổng thầu đề nghị chạy thử liên động nhưng chúng tôi yêu cầu các phần việc kia phải xong để chạy thử liên động toàn bộ các đoàn tàu và toàn hệ thống trang thiết bị đi cùng", Thứ trưởng Nguyễn Ngọc Đông giải thích và nhấn mạnh, việc hoàn thành hay không vẫn do tổng thầu thực hiện.

Hệ lụy không chỉ riêng vấn đề về tiền bạc

Dự án chậm tiến độ khiến các hạng mục công trình chưa sử dụng đã bắt đầu xuống cấp. Ảnh: Phạm Thắng

Liên quan đến dự án đường sắt đô thị Hà Nội, tuyến Cát Linh - Hà Đông, Kiểm toán Nhà nước vừa công bố kết quả kiểm toán hoạt động xây dựng và việc quản lý, sử dụng vốn đầu tư. Theo đó, Bộ GTVT tổ chức lập, thẩm định, phê duyệt điều chỉnh dự án, điều chỉnh tổng mức đầu tư từ 8.769,97 tỷ đồng lên 18.001,59 tỷ đồng (tăng 9.231,62 tỷ đồng, tương đương 205,27%). Điều đáng nói, việc điều chỉnh này được thực hiện khi chưa báo cáo Thủ tướng Chính phủ để xem xét và chỉ đạo xin chủ trương của Quốc hội về việc điều chỉnh dự án đầu tư.

Ngoài ra, Bộ GTVT phê duyệt điều chỉnh cơ cấu tổng mức đầu tư năm 2017 bao gồm chi phí trả nợ gốc phần vay lại của hiệp định vay 250 triệu USD chưa đúng quy định; phê duyệt bổ sung vào tổng mức đầu tư chi phí xây lắp tăng thêm 21,07 triệu USD (tương đương 6% chi phí xây dựng) do một số nguyên nhân khách quan, thay đổi biện pháp thi công từ đầu dự án khi chưa có dự toán chi tiết, thiếu cơ sở pháp lý.

Một sai phạm nghiêm trọng khác được Kiểm toán Nhà nước chỉ ra là tính đến ngày 30/6/2018, số vốn đầu tư vào đường sắt đô thị Cát Linh - Hà Đông theo báo cáo của chủ đầu tư khoảng 11.337 tỷ đồng, nhưng kết quả kiểm toán chỉ ghi nhận khoảng 8.679 tỷ đồng đã đầu tư vào dự án. Số chênh lệch khoảng 2.656 tỷ đồng do chủ đầu tư tính sai đơn giá 175 tỷ đồng, sai khác 698 tỷ đồng, chưa đủ điều kiện quyết toán 1.781 tỷ đồng…

Trong khi đó, phân tích về việc xử lý trách nhiệm đối với những sai phạm trong dự án đường sắt Cát Linh - Hà Đông, TS Ngô Trí Long - nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu thị trường giá cả (Bộ Tài chính) nêu quan điểm: Bộ GTVT và đơn vị trực thuộc là Ban Quản lý Dự án đường sắt không thể vô can. Bởi lẽ, những hệ lụy đến từ các sai phạm của dự án này là vô cùng lớn và vào thời điểm hiện tại khó lòng đong đếm được. Việc dự án liên tục trễ hẹn đã đành nhưng tới thời điểm hiện tại, không ai có thể đánh giá đến bao giờ tuyến đường sắt Cát Linh - Hà Đông mới được đưa vào vận hành.

"Tác động tiêu cực lớn cả về mặt kinh tế và xã hội. Thiệt hại tiền bạc chắc ai cũng thấy nhưng còn có những thiệt hại lớn hơn, không thể đong đếm được bằng tiền", TS Ngô Trí Long nói.

Vị chuyên gia này đề nghị cần phải có một cuộc thanh tra toàn diện dự án đường sắt Cát Linh - Hà Đông để làm rõ trách nhiệm của từng tập thể, cá nhân để xảy ra sai phạm trong dự án này. Đặc biệt phải làm rõ có vấn đề tư lợi cá nhân trong dự án này hay không. Đây là vấn đề cần phải đặt ra và làm rõ vì khi biết rõ dự án lỗ mà vẫn cố làm là điều bất thường.

Nhóm Phóng Viên