Dùng nhiếp ảnh để lưu giữ nghệ thuật chữ viết và bảng hiệu vẽ tay

Là một khu vực buôn bán cũ, quận Hoàn Kiếm vẫn còn níu giữ quá khứ với những con ngõ nhỏ cùng những cửa tiệm có mặt tiền bé xíu nằm xen kẽ các khu chợ sầm uất, nhộn nhịp. Ông Richards chia sẻ, người Hà Nội rất tự hào về di sản của mình; khu vực Hoàn Kiếm được bảo vệ bởi một nhóm đặc biệt có tên gọi Di sản Hà Nội gồm các nhà quy hoạch đô thị, kiến trúc sư và những gia đình sống trong khu vực này. Ông Richards mô tả, khu vực này như một bảo tàng di động thật sự, kéo dài từ phố này sang phố khác, phô bày lịch sử Việt Nam cho mọi người cùng thưởng lãm và ông thật sự khó khăn khi tìm kiếm những bảng hiệu vẽ tay ẩn dấu trong khu phố cổ ồn ào nhộn nhịp này.

Ông Richards bên tác phẩm của mình

Ban đầu, Richards chỉ tìm kiếm những người vẽ bảng hiệu, nhưng khi bắt đầu nói chuyện với họ, ông và nhóm của mình nhận ra rằng họ còn muốn chia sẻ câu chuyện của mình nữa. Một số bảng hiệu có tuổi đời hơn 70 tuổi, còn số khác có tuổi đời 40 năm nhưng nhìn như đã tồn tại cả trăm năm. Vì quận Hoàn Kiếm là trung tâm giao thương cũ nên hội tụ nhiều phong cách nghệ thuật chữ viết khác nhau lấy cảm hứng từ thời Pháp, Trung Quốc, cũng như hỗn hợp những ngôn ngữ và phương ngữ khác nhau cùng tồn tại, tuy nhiên rất khó thấy vì hầu hết các bảng hiệu này đều đã nhạt phai.

Qua nghiên cứu, ông Richards và nhóm của mình đã phát hiện ra có nhiều loại bảng hiệu vẽ tay, từ đẽo khắc gỗ, đến đổ khuôn xi măng, sắt uốn, đến bảng đèn bằng nhựa. Từ sự khám phá này, ông muốn mở rộng nghiên cứu của mình đến TP. Hồ Chí Minh, ngôi nhà của nhiều bảng hiệu vẽ tay và nghệ thuật chữ viết độc đáo đang bị mai một. Giai đoạn hai sẽ là giai đoạn trò chuyện cùng các nghệ nhân.Tầm nhìn lâu dài của nghiên cứu là ghi lại những thảo luận của họ về ý nghĩa thật sự của những bảng hiệu này, những thứ không thể nào tìm thấy trong thư viện.

Nghiên cứu của ông Richards là một phần của triển lãm Dấu ấn thời gian hiện đang được trưng bày ở Lygon Gallery tại cơ sở Nam Sài Gòn RMIT Việt Nam. Dấu ấn thời gian còn trưng bày nghiên cứu các tác phẩm của ông Andrew Stiff – tập trung tìm hiểu về chuyển động và không gian trong những con hẻm ở quận 4, TP. Hồ Chí Minh. Hai dự án nghiên cứu này góp phần ghi nhận và trân trọng những nét độc đáo của văn hóa Việt trong đời thường. Nghiên cứu còn phản ảnh nỗ lực của người dân đô thị trong giữ gìn để không gian sống của họ thật sự là nhà.

Thế Vĩnh