Dự thảo 'Made Việt Nam' vẫn còn nhiều 'sạn'
Bộ Công thương vừa 'trình làng', lấy ý kiến cho dự thảo Thông tư về tiêu chí dán mác 'made in Vietnam' cho hàng sản xuất trong nước lưu thông trên thị trường nội địa. Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng, theo Dự thảo Thông tư việc hướng dẫn áp dụng các cụm từ trên lên các nhãn hàng vẫn còn nhiều hạn chế.
Theo điều 8 Dự thảo, “hàng hóa có xuất xứ thuần túy” là các loại hàng hóa được sản xuất, chế tạo, nuôi trồng… hoàn toàn tại Việt Nam. Tuy nhiên, trong điều kiện quốc tế hóa sản xuất hiện nay, rất nhiều hàng hóa được sản xuất, lắp ráp từ các nguyên phụ liệu, linh kiện từ nhiều nước khác nhau.
Do đó, khái niệm tại điều 9 về “hàng hóa có xuất xứ không thuần túy” được xem là nguyên tắc chung và cơ bản để xác định xuất xứ của hàng hóa dựa vào sự biến đổi đặc tính và giá trị gia tăng của hàng hóa. Các sản phẩm có xuất xứ không thuần túy cần đạt mức giá trị gia tăng theo công thức tính do Bộ Công thương đưa ra về “Hàm lượng giá trị gia tăng” (VAC) mới được coi là hàng hóa của Việt Nam.
Tuy nhiên, theo các chuyên gia, việc thẩm định tỉ lệ nội địa hóa của sản phẩm rất phức tạp cần nhiều cơ quan chuyên môn thực hiện. Việc xác định tỉ lệ nội địa hóa, xác định nguồn gốc xuất xứ để sử dụng các thuật ngữ miêu tả sản phẩm cho người tiêu dùng là rất cần thiết.
Lấy ví dụ như, Ủy ban Thương mại Liên bang (FTC) của Mỹ có nhiệm vụ ngăn chặn gian lận và bất công bằng trên thị trường của. Ngoài cụm từ cố định "Sản xuất tại" (Made in) và "Sản phẩm của" (Product of).
Theo FTC, các nhà sản xuất còn được phép sử dụng các cụm từ như "assembled in…" (lắp ráp tại…), "designed by…” (thiết kế bởi…), "packaged in…" (đóng gói tại…),… khi sản phẩm không đủ tiêu chuẩn để được gắn "Made in USA" nhưng nó có thể được lắp ráp tại Mỹ, hay trong nguyên liệu có một hoặc một số thành phần xuất xứ từ nước Mỹ.
Các tiêu chí nêu trên rất chặt chẽ và rõ ràng, trọng tâm là yếu tố "tất cả hay hầu như tất cả (all or virtually all) các phần của sản phẩm phải được làm từ Hoa Kỳ", có nghĩa các linh kiện quan trọng tác động đến giá trị của sản phẩm phải được sản xuất trong nước mới được dán nhãn "Made in USA".
Bên cạnh đó, FTC còn hướng dẫn sử dụng phối hợp các thuật ngữ để làm rõ xuất xứ của sản phẩm giúp người tiêu dùng nắm bắt tốt hơn nguồn gốc sản phẩm. Ví dụ, điện thoại iPhone của Apple có dòng chữ "Designed by Apple in California. Assembled in China" (Dịch: Do Apple thiết kế tại California và lắp ráp ở Trung Quốc).
Có thể thấy, việc mô tả chi tiết xuất xứ, nguồn gốc của sản phẩm là hết sức cần thiết và cấp bách. Tránh tình trạng các thương hiệu như Asanzo trong thời gian vừa qua được báo chí phản ánh có dấu hiệu “nhập nhằng” về xuất xứ.
Ông Phạm Văn Tam, Chủ tịch Tập đoàn Asanzo từng nói, tỉ lệ nội địa hóa các sản phẩm của tập đoàn đạt 30-40% nên được coi là hàng hóa có xuất xứ Việt Nam. Tuy nhiên, chính ông Phạm Văn Tam cũng thừa nhận, 30-40% tỉ lệ nội địa là vỏ nhựa, thùng xốp, bao bì giấy, nhân công, nhà xưởng...
