Dư địa mới cho tăng trưởng kinh tế 2020

Đó là chia sẻ của Phó Thủ tướng Chính phủ Vương Đình Huệ với Diễn đàn Doanh nghiệp về mục tiêu phát triển kinh tế xã hội 2020 và 5 năm tiếp theo.

Phó Thủ tướng Chính phủ Vương Đình Huệ

- Phó Thủ tướng có thể chia sẻ về những thành tựu nổi bật về kinh tế - xã hội Việt Nam trong năm 2019?

Chúng ta vui mừng nhận thấy, trong năm 2019, mặc dù phải đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức, đất nước ta vẫn tiếp tục phát triển nhanh và khá toàn diện trên hầu hết các lĩnh vực; là năm thứ hai liên tiếp nước ta đạt và vượt toàn bộ 12 chỉ tiêu chủ yếu, trong đó 5 chỉ tiêu vượt kế hoạch. Chúng ta điểm lại 8 thành tựu nổi bật về KT-XH trong năm 2019.

Năm 2019 là năm thứ hai liên tiếp nước ta đạt và vượt toàn bộ 12 chỉ tiêu chủ yếu, trong đó 5 chỉ tiêu vượt kế hoạch. Đáng chú ý, tăng trưởng kinh tế vượt mục tiêu đề ra trong khi vẫn duy trì ổn định kinh tế vĩ mô vững chắc hơn, lạm phát được kiểm soát tốt và các cân đối lớn của nền kinh tế được củng cố, mở rộng. Kinh tế vĩ mô ổn định vững chắc hơn, năng suất lao động và chất lượng tăng trưởng tiếp tục được cải thiện. Tốc độ tăng GDP cả năm ước đạt trên 7%, thuộc nhóm các nước tăng trưởng cao hàng đầu khu vực, thế giới. Chỉ số giá tiêu dùng (CPI) dưới 3%, thấp hơn mục tiêu đề ra. Thị trường tài chính, tiền tệ tiếp tục phát triển ổn định; lãi suất, tỷ giá được điều hành linh hoạt theo tín hiệu thị trường; dự trữ ngoại hối đạt gần 80 tỷ USD.

Năng suất lao động tăng 5,9%; đóng góp của năng suất các nhân tố tổng hợp (TFP) đạt 42,7%. Cơ cấu lại nền kinh tế thực chất hơn; các ngành, lĩnh vực chủ yếu phát triển ổn định, tích cực. Môi trường kinh doanh tiếp tục được cải thiện. Tổng kim ngạch xuất nhập khẩu lần đầu tiên vượt 500 tỷ USD, trong đó xuất khẩu tăng khoảng 7,9%; xuất khẩu của khu vực kinh tế trong nước tăng mạnh; xuất siêu năm thứ tư liên tiếp với số tuyệt đối gần 10 tỷ USD. Bội chi NSNN khoảng 3,4% GDP; nợ công giảm còn 56,1% GDP.

Các đột phá chiến lược tiếp tục được quan tâm thực hiện. Thể chế không ngừng được hoàn thiện; nâng cao hiệu quả thực thi pháp luật gắn với cắt giảm thủ tục hành chính, tiết giảm chi phí, tạo mọi thuận lợi cho người dân, doanh nghiệp và khơi thông các nguồn lực đầu tư xã hội, thúc đẩy tăng trưởng, số lượng doanh nghiệp thành lập mới tăng kỷ lục 134.000 doanh nghiệp.

Chất lượng nguồn nhân lực được nâng lên. Có thêm một số trường đại học lọt vào danh sách các trường đại học hàng đầu của quốc tế, khu vực. Nhiều đoàn học sinh, sinh viên Việt Nam đạt nhiều giải quốc tế và xếp thứ hạng cao. Khoa học công nghệ được ứng dụng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực; hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo quốc gia phát triển mạnh. Chỉ số đổi mới sáng tạo toàn cầu (GII) của Việt Nam tăng 3 bậc, xếp thứ 42/129 quốc gia, vùng lãnh thổ; đứng thứ nhất trong nhóm 26 quốc gia thu nhập trung bình thấp và thứ 3 trong ASEAN. Nước ta được xếp thứ 8 trong số các nền kinh tế tốt nhất thế giới để đầu tư năm 2019, tăng 15 bậc so với năm 2018 so với năm 2018. Diễn đàn Kinh tế Thế giới đánh giá năng lực cạnh tranh của Việt Nam cải thiện vượt bậc trên cả 3 trụ cột là: Thể chế, cơ sở hạ tầng và kỹ năng, xếp thứ 67/141 quốc gia, vùng lãnh thổ, tăng 10 bậc so với năm 2018.

Phát triển kết cấu hạ tầng, đô thị và liên kết vùng được chú trọng triển khai. Nhiều công trình kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội được khởi công mới, hoàn thành, đưa vào sử dụng, phát huy hiệu quả. Xây dựng nông thôn mới đạt kết quả vượt bậc, đến cuối năm có khoảng 54% số xã và 110 huyện đạt chuẩn, hoàn thành trước thời hạn gần 2 năm.

Các lĩnh vực xã hội được chú trọng, cơ bản gắn kết hài hòa với phát triển kinh tế, chất lượng cuộc sống của nhân dân tiếp tục được cải thiện rõ rệt. Tỷ lệ thất nghiệp và thiếu việc làm tiếp tục giảm. An sinh xã hội được bảo đảm, phúc lợi xã hội được nâng lên; chăm lo và thực hiện tốt các chính sách ưu đãi người có công với cách mạng; giảm nghèo bền vững được tập trung chỉ đạo thực hiện và đạt nhiều kết quả. Thành tích giảm nghèo của Việt Nam tiếp tục là một điểm sáng, được cộng đồng quốc tế đánh giá cao.

Năm 2019, Chỉ số Thương mại điện tử (EBI) của TP. Hồ Chí Minh tiếp tục dẫn đầu cả nước với điểm tổng hợp là 86,8 điểm, tăng 4,7 điểm phần trăm so với năm 2018.

Công tác văn hóa, thông tin, tuyên truyền tiếp tục được đổi mới, củng cố, nâng cao chất lượng, góp phần xây dựng lòng tin, tạo đồng thuận cao trong xã hội và tranh thủ sự đồng tình, ủng hộ của cộng đồng quốc tế. Thể thao Việt Nam giành được nhiều thành tích cao trong năm 2019, đạt 98 huy chương vàng Sea Games 30, đặc biệt lần đầu tiên chúng ta đã đạt 2 huy chương vàng môn bóng đá nam và nữ.

Quốc phòng, an ninh được tăng cường, nền quốc phòng toàn dân tiếp tục được củng cố. Bảo đảm an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội; ngăn chặn kịp thời các hoạt động, âm mưu chống phá của các thế lực thù địch, phản động. Các hoạt động đối ngoại và hội nhập quốc tế được đẩy mạnh. Chúng ta đã rất thành công trong việc ứng cử Ủy viên không thường trực Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc với số phiếu gần như tuyệt đối (192/193). Vị thế và uy tín của Việt Nam tiếp tục được khẳng định và giành được sự ủng hộ, đánh giá cao của cộng đồng quốc tế. Năm 2019 là năm thứ hai liên tiếp nước ta đạt và vượt toàn bộ 12 chỉ tiêu chủ yếu, trong đó 5 chỉ tiêu vượt kế hoạch. Đáng chú ý, tăng trưởng kinh tế vượt mục tiêu đề ra trong khi vẫn duy trì ổn định kinh tế vĩ mô vững chắc hơn, lạm phát được kiểm soát tốt và các cân đối lớn của nền kinh tế được củng cố, mở rộng.

- Có ý kiến cho rằng, chúng ta nên đặt mức tăng GDP năm 2020 lên 7% để phấn đấu. Phó Thủ tướng đánh giá thế nào về đề xuất này?

Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF) đánh giá kinh tế toàn cầu chỉ tăng 3% trong năm 2019. Các tổ chức nghiên cứu có uy tín (OECD, EIU…) ước tính tăng trưởng kinh tế toàn cầu năm 2019 chậm lại đáng kể xuống mức 2,9-3%. Thương mại toàn cầu ước tăng 1,2% năm 2019, mức thấp nhất trong 10 năm qua. Nhận định về kinh tế thế giới năm 2020-2021, nhiều tổ chức quốc tế uy tín dự báo sẽ có nhiều khả năng phục hồi, song tốc độ phục hồi yếu, tăng trưởng có thể không thấp hơn năm 2019. OECD dự báo kinh tế toàn cầu năm 2020 tăng trưởng 2,9% (tương đương mức năm 2019) và năm 2021 tăng khoảng 3%...

Vì vậy, việc Việt Nam đạt mức tăng trưởng trên 7% trong năm 2019 là một kết quả rất lớn. Trước tình hình kinh tế thế giới được dự báo là khó khăn, thì việc cân nhắc đặt mục tiêu tăng trưởng khoảng 6,8% cho năm 2020 là hợp lý.

Việc giữ chỉ số giá tiêu dùng ở mức dưới 4% là hợp lý, phù hợp với tình hình; tạo dư địa cho công tác chỉ đạo điều hành kinh tế của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ.

Đồng thời, phải lường trước việc tăng trưởng kinh tế thế giới có thể sẽ không tăng trưởng theo dự báo mà có thể xấu đi, thương mại toàn cầu có thể ảnh hưởng theo khi chiến tranh thương mại Mỹ - Trung vẫn chưa thể kết thúc trong ngắn hạn. Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã đề xuất với Trung ương Đảng, Quốc hội kế hoạch tăng trưởng GDP năm 2020 là 6,8% là phù hợp với tình hình thực tế. Mặt khác, mục tiêu chúng ta hướng tới không chỉ tăng trưởng nhanh mà còn phải phát triển bền vững, nâng cao chất lượng tăng trưởng.

-Trước tình hình thế giới có nhiều biết động, chúng ta sẽ phải đưa ra những giải pháp gì trong năm 2020, thưa Phó Thủ tướng?

Năm 2020 có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, năm cuối cùng thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 5 năm 2016-2020, chuẩn bị và tạo đà cho kế hoạch 5 năm 2021-2025 và Chiến lược 10 năm 2021-2030 và cũng là năm cả nước tổ chức nhiều sự kiện, kỷ niệm những ngày lễ lớn, 90 năm thành lập Đảng, 75 năm thành lập Nước, 130 năm ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh và tổ chức Đại hội đảng bộ các cấp tiến tới Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng vào quý I năm 2021.

Tuy nhiên, tình hình khu vực, thế giới dự báo tiếp tục có những biến động khó lường; tăng trưởng kinh tế, thương mại, đầu tư quốc tế phục hồi chậm; căng thẳng thương mại giữa một số nền kinh tế lớn và tình hình Biển Đông tiếp tục có những diễn biến phức tạp; biến đổi khí hậu, an ninh nguồn nước, thiên tai, dịch bệnh dự kiến vẫn tiếp tục ảnh hưởng không nhỏ đến sản xuất kinh doanh và đời sống của nhân dân.

Quán triệt tinh thần Kết luận của Trung ương Đảng, Nghị quyết của Quốc hội, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã xác định phương châm hành động của năm 2020 là "Kỷ cương, liêm chính, hành động, trách nhiệm, sáng tạo, hiệu quả” với một số nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu như sau: Đổi mới mạnh mẽ công tác xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật theo hướng đồng bộ, hiện đại, đáp ứng yêu cầu đổi mới sáng tạo và hội nhập; Điều hành hiệu quả các công cụ quản lý, điều tiết, bảo đảm duy trì ổn định kinh tế vĩ mô và các cân đối lớn của nền kinh tế, tạo môi trường, động lực, nền tảng cho phát triển nhanh và bền vững.

Cơ cấu lại nền kinh tế, tìm dư địa mới cho tăng trưởng, nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả và sức cạnh tranh thực chất, hiệu quả hơn, đẩy nhanh quá trình chuyển đổi mô hình tăng trưởng dựa vào ứng dụng khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, nâng cao năng suất lao động; Khơi thông, giải phóng mọi nguồn lực, đẩy mạnh xây dựng hệ thống kết cấu hạ tầng, phát huy mạnh mẽ vai trò của các vùng kinh tế trọng điểm, các đô thị lớn, phát triển mạnh kinh tế biển, kinh tế số; Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực gắn với đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục đào tạo, đẩy mạnh nghiên cứu khoa học, ứng dụng, chuyển giao công nghệ và đổi mới sáng tạo.

Phát triển văn hóa, nghệ thuật, thực hiện tiến bộ, công bằng xã hội và nâng cao chất lượng cuộc sống của nhân dân, gắn kết hài hòa với phát triển kinh tế; chủ động ứng phó với biến đổi khí hậu, phòng, chống thiên tai; tăng cường quản lý tài nguyên và bảo vệ môi trường; nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước, đẩy mạnh cải cách hành chính, cải cách tư pháp, thanh tra, kiểm tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và quyết liệt đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực.

Kết hợp chặt chẽ, hiệu quả giữa phát triển kinh tế - xã hội với quốc phòng, an ninh, đối ngoại; củng cố tiềm lực quốc phòng, an ninh; bảo vệ vững chắc chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ quốc gia; bảo đảm trật tự, an toàn xã hội; nâng cao hiệu quả hoạt động đối ngoại và hội nhập quốc tế...

- Theo đánh giá của các chuyên gia, Việt Nam hiện nay đang nằm ở mức cận giữa của các nước phát triển ở trình độ thu nhập trung bình thấp. Phó Thủ tướng có quan điểm thế nào về vấn đề này?

Năm 2019, GDP bình quân đạt gần 2.800 USD/người, gấp 1,32 lần năm 2015, dự kiến đến năm 2020 sẽ vượt 3.000 USD, đạt mục tiêu Chiến lược phát triển KT-XH 10 năm 2011-2020 đề ra. Quan điểm của Đảng, Nhà nước về phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là cần phải hài hòa giữa tăng trưởng kinh tế và phát triển con người gắn với bảo vệ môi trường. Tăng trưởng kinh tế và phát triển con người là hai mặt của quá trình phát triển nền kinh tế.

Trong đó, tăng trưởng kinh tế được thể hiện qua tiêu chí tốc độ tăng trưởng thu nhập bình quân đầu người, là điều kiện cần để thực hiện phát triển con người, bao gồm cơ hội phát triển và năng lực phát triển của con người. Phát triển con người được phản ánh qua Chỉ số phát triển con người (HDI) là một trong những mục tiêu cuối cùng của phát triển. Con người càng phát triển, sẽ có tác động ngược trở lại thúc đẩy tăng trưởng kinh tế nhanh hơn.

Báo cáo Phát triển con người của UNDP năm 2018 cho thấy, tác động của tăng trưởng kinh tế Việt Nam đến phát triển con người tốt hơn nhiều so với các nước trong khu vực và trên thế giới. Có thể nhận định rằng, trong thời gian qua, tăng trưởng kinh tế ở nước ta nhìn một cách tổng thể vẫn có tác động tích cực đến phát triển con người.

Thời gian tới, chúng ta vẫn tiếp tục kiên định với mục tiêu tăng trưởng kinh tế nhanh, bền vững nhằm sớm thoát khỏi bẫy thu nhập trung bình, nhưng cũng vẫn rất cần triển khai nhiều nhiệm vụ, giải pháp hài hòa giữa tăng trưởng kinh tế và phát triển con người gắn với bảo vệ môi trường.

Như Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc đã từng nói: "Sẽ không thu hút đầu tư FDI bằng mọi giá". Một số giải pháp có thể kể đến như thúc đẩy mạnh hơn các động lực mới cho tăng trưởng kinh tế; thực hiện các chính sách tăng trưởng kinh tế hài hòa; cải thiện an sinh xã hội bằng các chính sách phân phối thu nhập; tăng cường tiếp cận y tế, giáo dục cho mọi người.

- Phó Thủ tướng có thể chia sẻ về Chiến lược phát triển của Việt Nam trong giai đoạn mới, như Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 5 năm 2021-2025 và Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 10 năm 2021-2030?

Tại Hội nghị lần thứ 11, Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII đã thảo luận về dự thảo Báo cáo tổng kết thực hiện Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 10 năm 2011-2020, xây dựng Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 10 năm 2021-2030 và Báo cáo tình hình kinh tế - xã hội 5 năm 2016-2020, Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 5 năm 2021-2025. Về cơ bản, chúng ta đã thống nhất một số quan điểm chính của Kế hoạch và Chiến lược.

Mục tiêu đến 2025 là bảo đảm tăng trưởng kinh tế nhanh và bền vững, đổi mới mô hình tăng trưởng, nâng cao năng suất, hiệu quả và sức cạnh tranh của nền kinh tế, tạo nền tảng để cơ bản trở thành nước công nghiệp theo hướng hiện đại có thu nhập trung bình cao. Tốc độ tăng trưởng kinh tế bình quân 5 năm khoảng 7-7,5%. GDP bình quân đầu người đến năm 2025 khoảng 4.000-5.000 USD.

Mục tiêu đến 2030 phấn đấu trở thành nước công nghiệp, có thu nhập trung bình cao thuộc nhóm dẫn đầu; có thể chế quản lý hiện đại, cạnh tranh, hiệu lực, hiệu quả; nền kinh tế năng động, phát triển nhanh và bền vững, độc lập, tự chủ gắn với nâng cao hiệu quả trong hoạt động đối ngoại và hội nhập quốc tế. Tốc độ tăng trưởng kinh tế bình quân đạt khoảng 7-8,0%/năm. GDP bình quân đầu người theo giá hiện hành đến năm 2030 đạt 8.000-9.000 USD/người.

- Trân trọng cảm ơn Phó Thủ tướng!

Nguyễn Việt thực hiện