Dự án khơi thông sông Cổ Cò: Giải bài toán xâm nhập mặn thế nào?

Chiều 16-9, lãnh đạo TP Đà Nẵng và tỉnh Quảng Nam đã làm việc để giải quyết một số vướng mắc xung quanh dự án khơi thông sông Cổ Cò. Theo đó, vấn đề quan ngại nhất hiện nay là việc xâm nhập mặn, ảnh hưởng tới nguồn nước sinh hoạt của Đà Nẵng.

Ông Lê Trung Chinh cho biết Đà Nẵng đang thực hiện giải pháp chống xâm nhập mặn cho NMN Cầu Đỏ và sẽ đưa cả tác động khi khơi thông sông Cổ Cò.

Nghịch lý mục tiêu

Sông Cổ Cò dài 28 km khi được khơi thông sẽ hình thành tuyến đường thủy nối cửa Hàn với cửa Đại, phục vụ phát triển kinh tế, xã hội 2 địa phương. Hiện tại 9km sông Cổ Cò qua địa phận Đà Nẵng cơ bản đã được khơi thông, nạo vét, đang xây bờ kè, cảnh quan hai bên, lập kế hoạch xây các bến thuyền. 19km còn lại của sông Cổ Cò thuộc địa phận Quảng Nam, trong đó đoạn 14 km từ cửa Đại đến Điện Dương (Điện Bàn) đang triển khai nạo vét với tổng kinh phí 850 tỷ đồng, trong đó 341 tỷ từ nguồn vốn Trung ương, trong dự án chống biến đổi khí hậu và tăng trưởng xanh được Chính phủ phê duyệt. Đoạn 5,7 km còn lại từ Điện Dương tới Cocobay (giáp Đà Nẵng) hiện chưa có nguồn vốn triển khai. Trong số 14km sông Cổ Cò qua Điện Bàn, Hội An hiện đã có 3 cây cầu được xây dựng, 2 cây cầu còn lại sẽ được triển khai gồm cầu Mỹ Tự dài 188m, cầu Ông Điền-cây cầu hiện đại, thẩm mỹ dài 242 m. Toàn bộ sông Cổ Cò qua Quảng Nam được xác định là sông cấp 4, có bề rộng mặt sông 90m, đáy rộng 40m, sâu âm 3m.

Theo kế hoạch, tháng 9-2020 toàn tuyến Cổ Cò sẽ được thông. Để thông tuyến, ngoài nạo vét, nâng tĩnh không một số cầu thì cần phá đập ngăn mặn Hà My khu vực cầu Ông Điền, đập Đồng Nò, Bờ Quang (Đà Nẵng). Tuy vậy, theo báo cáo đánh giá tác động môi trường (DTM) của dự án, khi khơi thông sông Cổ Cò sẽ phải đối mặt với nguy cơ xâm nhập mặn rất cao, không chỉ với sông Cổ Cò (thông cửa Hàn, cửa Đại) mà tác động cả tới sông cầu Đỏ, nơi có nhà máy nước Cầu Đỏ.

Ông Hồ Minh Nam, Phó Tổng giám đốc Cty Cổ phần cấp nước Đà Nẵng cho biết, năm nay số lượng nước nhiễm mặn NMN Cầu Đỏ đã tăng gấp đôi năm ngoái, dù chưa hết năm. Theo DTM của dự án, khi khơi thông sông Cổ Cò thì xâm nhập mặn tăng gấp đôi so với thời điểm nhập mặn cao nhất hiện nay tại Cầu Đỏ. Chưa kể thời gian ngập mặn kéo dài hơn. Ông Nam cho biết, theo qui hoạch tới năm 2030 Đà Nẵng cần cấp 600 ngàn m3 nước ngày/đêm, và nếu dùng nguồn nước từ An Trạch nữa tối đa cũng chỉ khoảng 420 ngàn m3, vẫn còn thiếu 200m3. Đấy là qui hoạch, còn thực tế tăng nhu cầu sử dụng nước sẽ cao hơn. Bây giờ khơi thông Cổ Cò, xâm nhập mặn tại Cầu Đỏ tăng gấp đôi, kéo dài cả mùa khô, như vậy rất căng thẳng, phải sớm có giải pháp phù hợp. Ông Nguyễn Đạt, Phó Chủ tịch UBND thị xã Điện Bàn thì cho biết, hiện nguồn nước ngầm ven biển Điện Bàn đã xuống thấp, nếu tháo đập Hà My nữa thì sản xuất nông nghiệp rất khó khăn. Chưa kể, quanh khu vực đập Hà My hiện có khoảng 1.000 hộ dân sử dụng nước ngầm, 10ha nuôi tôm, dỡ đập sẽ ảnh hưởng tới sinh hoạt và sản xuất.

Ông Võ Như Toàn, Chi cục trưởng Chi cục Bảo vệ môi trường tỉnh Quảng Nam cho biết, khơi thông sông Cổ Cò sẽ ảnh hưởng xâm nhập mặn đến NMN Cầu Đỏ. Trong khi đó, nguồn vốn của Trung ương đang sử dụng để nạo vét sông Cổ Cò nhằm mục đích thoát lũ và chống xâm nhập mặn. Điều này rất mâu thuẫn. Vì thế, trước mắt cứ hoàn thành mục tiêu nạo vét sông, còn việc dỡ đập để phát triển tuyến du lịch đường thủy đồng thời triển khai giải pháp ngăn xâm nhập mặn thế nào 2 địa phương sẽ tính toán thực hiện ở dự án khác.

Sông Cổ Cò đoạn qua địa phận Đà Nẵng.

Xem lại bản DTM

Ông Hoàng Thanh Hòa, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn TP Đà Nẵng cho rằng, việc xâm nhập mặn khi khơi thông sông Cổ Cò là có, kể cả tác động đến NMN Cầu Đỏ. Tuy nhiên, kết quả xâm nhập mặn cao như DTM đánh giá thì cần xem xét lại. Đơn vị lập DTM cần đánh giá lại, xem lại phương pháp thực hiện, thông số đo đạc đầu vào… Cũng theo ông Hòa, hiện nay chưa khơi thông sông Cổ Cò thì NMN Cầu Đỏ cũng đã bị xâm nhập mặn, do đó TP đã tính toán một số giải pháp cấp nước thô như lấy từ đập An Trạch, nghiên cứu làm đập dâng điều tiết trên sông Quảng Huế, phối hợp với các thủy điện thực hiện qui trình vận hành liên hồ…

Phó Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Nam Lê Trí Thanh cho biết, mục đích khơi thông sông Cổ Cò phục vụ phát triển kinh tế, xã hội 2 địa phương là không thay đổi, vấn đề là phải nghiên cứu giải pháp kỹ thuật, hạn chế thấp nhất tác động xấu về xâm nhập mặn. Đọc bản DTM, ông Thanh rất phân vân, là bởi cao trình sông tại Cầu Đỏ cao hơn thì tại sao khơi thông sông Cổ Cò mà ở Cầu Đỏ lại nhiễm mặn nặng hơn Hội An. Điều này rất vô lý. Rõ ràng khâu đo đạc, nhập liệu, đánh giá phải xem xét lại. Nếu kết quả chưa đúng thì phải sửa lại, nếu đúng thì phải có giải pháp ngay từ bây giờ. Trước sau gì khơi thông sông Cổ Cò cũng phải dỡ các đập ngăn mặn, và hiện nay chưa dỡ đập thì NMN Cầu Đỏ cũng đã bị xâm nhập mặn, thế nên cần tính toán giải pháp tổng thể từ bây giờ.

Một điều vô lý khác, theo ông Thanh đó là đoạn sông Cổ Cò gần cửa Đại năm nào cũng bị xâm nhập mặn mà cánh đồng lúa, làng rau Trà Quế vẫn sản xuất được. Trong khi đó, vào sâu tới Điện Dương, độ mặn giảm đi thì nông nghiệp ở đây lại bị ảnh hưởng, không sản xuất được. Ông Thanh nói: “Toàn bộ vệt ven biển, ven sông Cổ Cò 2.700 ha qui hoạch là đô thị hết, không có sản xuất nông nghiệp ở đây. Vấn đề là chưa đô thị hóa hết, còn lỗ chỗ, người dân trong diện giải tỏa còn ở lại dùng nước ngầm, sản xuất nông nghiệp. Trước mắt khi khơi thông sông Cổ Cò, khu vực này nhiễm mặn, sẽ tính toán giải pháp nước sinh hoạt và sản xuất nông nghiệp tạm thời cho người dân”. Cũng theo ông Thanh, trong tuần tới, Quảng Nam sẽ tổng rà soát lại 19km dự án sông Cổ Cò, kể cả việc qui hoạch 2 bên sông để đảm bảo toàn tuyến khi đưa vào khai thác có giá trị cao nhất. Ông Thanh cũng đề nghị Đà Nẵng phối hợp để thống nhất khi khai thác tuyến sông này qui định cụ thể số lượng tàu thuyền tham gia, điều kiện an toàn, kích cỡ thuyền, trọng tải, lượng khách… vì đây là tuyến sông cấp 4, bề rộng chỉ 90m, dòng chảy khá tĩnh lặng.

Phó Chủ tịch UBND TP Đà Nẵng Lê Trung Chinh cho biết, vướng nhất của dự án hiện giờ là xâm nhập mặn ảnh hưởng tới NMN Cầu Đỏ. Dù chưa khơi thông Cổ Cò thì giờ Cầu Đỏ vẫn đang nhiễm mặn, Đà Nẵng phải tính giải pháp chống xâm nhập mặn, đảm bảo nguồn nước. Vì thế, nhân tiện, sẽ tính toán luôn tác động khi khơi thông Cổ Cò, dỡ các đập ngăn mặn, mức độ ảnh hưởng tới NMN Cầu Đỏ thế nào để có giải pháp tổng thể một lần.

HẢI QUỲNH