Dự án hồ chứa Ngàn Trươi: Làm gì để hạn chế ô nhiễm nguồn nước?

Dự án hệ thống thủy lợi Ngàn Trươi – Cẩm Trang khởi công tháng 6-2009, với tổng mức đầu tư hơn 7.857 tỷ đồng, do Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN và PTNT) làm chủ đầu tư. Công trình có dung tích hồ chứa 775 triệu m3 là hồ lớn thứ 3 trong nước (chỉ sau hồ Dầu Tiếng và hồ Cửa Đạt), với mục tiêu chính là cắt giảm lũ cho vùng hạ du, cấp nước phục vụ cho 32.585 ha đất nông nghiệp của tám huyện, thị xã, đồng thời phát triển du lịch sinh thái, kinh doanh thủy điện, phục vụ nuôi trồng thủy sản....

Công trình hồ chứa nước Ngàn Trươi có dung tích 775 triệu m3 nước, cao trình đập 53,9m, bề rộng đỉnh đập 12 m. Hợp phần này do Ban Quản lý dự án đầu tư và xây dựng Thủy lợi 4 thuộc Bộ NN và PTNT làm chủ đầu tư, với tổng mức đầu tư giai đoạn 1 là 3.050 tỷ đồng (khởi công từ tháng 6-2009). Đến nay, hồ chứa nước Ngàn Trươi đang trong giai đoạn chặn dòng, tích nước.

Để thực hiện dự án, các đơn vị thi công phải tiến hành công tác thu dọn lòng hồ theo quy định. Khối lượng thu dọn lòng hồ Ngàn Trươi được phê duyệt với diện tích 1.659,67ha/4.610,05 ha tổng diện tích lòng hồ, trong đó, phần diện tích rừng và thảm thực bì cần chặt và làm sạch là 1.647,06 ha, 12,61 ha là phần diện tích chặt cây đơn lẻ có đường kính ≤ 20cm và đường kính ≤ 40cm.

Tuy vậy, theo phản ánh của người dân, trong quá trình chặn dòng, tích nước, việc thu dọn lòng hồ chưa được triển khai đồng bộ, kịp thời nên trong lòng hồ chứa nước Ngàn Trươi có rất nhiều thân cây gỗ, lá cây, mảng thực bì còn sót lại đã tác động đến hiện trạng nguồn nước trong lòng hồ. Đây cũng chính là nguyên nhân gây ra những lo lắng cho người dân khi sử dụng nước sinh hoạt tại nhà máy cấp nước Vũ Quang.

Theo ông Hoàng Xuân Thịnh – Phó Giám đốc Ban Quản lý lãnh đạo Ban Quan lý dự án đầu tư và xây dựng Thủy lợi 4, việc thu dọn lòng hồ được thực hiện từ ngày 11-4-2016. Khối lượng thi công năm 2016 chủ yếu là chặt hạ phơi khô và đốt, tuy nhiên, do điều kiện gặp mùa nắng nóng cao điểm nên công tác xử lý thực bì bằng lửa không được phép thực hiện để bảo đảm an toàn về phòng, chống cháy cho rừng quốc gia Vũ Quang. Đến cuối năm thì gặp nhiều đợt lũ lụt chia cắt, vì vậy việc thu dọn lòng hồ bị chậm so với tiến độ. Do các điều kiện khách quan nêu trên, nên Bộ NN và PTNT đã đồng ý gia hạn tiến độ thực hiện thu dọn lòng hồ đến ngày 31-7-2017.

“Đến thời điểm hiện nay, Lữ đoàn 185 - Binh đoàn Trường Sơn (đơn vị đảm nhiệm thu dọn lòng hồ) đã hoàn thành công tác thu gom xử lý thực bì trên cạn đến cao trình +40,0 m. Dự kiến, đến cuối tháng 7-2017, công tác thu gom xử lý thực bì trên cạn đến cao trình +52,0 m sẽ được hoàn tất”, ông Thịnh cho biết thêm.

Liên quan đến những tác động của việc thi công công trình hồ chứa Ngàn Trươi, ông Nguyễn Hải Thanh – Giám đốc Ban Quản lý Dự án đầu tư và xây dựng thủy lợi 4 (Ban 4) cho biết: Theo đánh giá tác động môi trường đã được Bộ Tài nguyên và Môi trường (TN và MT) phê duyệt, thời gian đầu (từ sáu tháng đến một năm) khi mới tích nước, nước hồ có thể bị ô nhiễm hữu cơ gây mùi hôi cho khu vực kế cận hồ chứa. Đây là tác động không mong muốn, không thể tránh khỏi nên Ban Quản lý dự án phải chủ động thông báo cho người dân biết, không sử dụng nguồn nước khi chưa qua xử lý.

Theo đề nghị của Phó Chủ tịch UBND huyện Vũ Quang – Phạm Quốc Thanh, để người dân yên tâm sử dụng nước sinh hoạt, ngành TN và MT cần sớm có kết luận và công khai đánh giá đúng thực chất tình trạng ô nhiễm ở đập dâng Vũ Quang, trong đó, hồ chứa Ngàn Trươi chỉ là một trong những nguyên nhân gây ô nhiễm; cần xác định cụ thể các nguồn ô nhiễm khác để sớm thực hiện khắc phục.

“Đáng ra, những tác động liên quan đến môi trường, các đơn vị liên quan phải chủ động thông báo sớm để chính quyền tuyên truyền, đồng thời khuyến cáo người dân chỉ sử dụng nguồn nước sinh hoạt đã qua xử lý do nhà máy cấp nước Vũ Quang cung cấp. Tuy nhiên, do chưa chủ động trong công tác tuyên truyền nên khi xuất hiện những thông tin trái chiều đã gây ra sự lo lắng nhất định đối với người dân”, ông Thanh nhấn mạnh.

Giám đốc Nhà máy nước Vũ Quang - Nguyễn Tiến Hoàng cho biết, kết quả kiểm tra, xét nghiệm chất lượng nguồn nước đầu ra của nhà máy luôn bảo đảm các chỉ tiêu an toàn theo quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về chất lượng nước ăn uống. Trong quá trình thi công hồ Ngàn Trươi, đơn vị đã tăng cường công tác xử lý nguồn nước thô bằng việc thay đổi quy trình lọc nước, tăng hóa chất hợp lý… khiến chi phí sản xuất cao hơn trước. Vì vậy, cần có sự hỗ trợ về mặt kinh phí để đơn vị bảo đảm hiệu quả sản xuất, kinh doanh.

Theo ý kiến của người trong cuộc, những tác động về môi trường trong quá trình triển khai dự án Ngàn Trươi - Cẩm Trang sẽ không tránh khỏi. Do đó, bên cạnh việc đẩy nhanh tiến độ thu dọn lòng hồ, chủ đầu tư cần phối hợp chính quyền địa phương tuyên truyền, thông báo cho người dân về hiện trạng nguồn nước lòng hồ Ngàn Trươi, nhất là chất lượng nguồn nước đầu ra tại Nhà máy nước Vũ Quang để bà con yên tâm sử dụng.

Cùng với đó, cần vận động, ký cam kết với các hộ gia đình, cơ sở kinh doanh lưu trú dọc sông Ngàn Trươi (điểm lấy nước thô cung cấp cho Nhà máy nước Vũ Quang) không xả thải bừa bãi ra lòng sông, thực hiện nghiêm chỉnh các quy tắc bảo vệ môi trường gắn với việc thường xuyên kiểm tra, công bố kết quả quan trắc chất lượng nước sinh hoạt, nguồn nước lòng hồ. Bên cạnh đó, tỉnh Hà Tĩnh và Chủ đầu tư dự án cần hỗ trợ, đầu tư xây dựng đường ống cung cấp nước thô dài gần 2 km dẫn nước trực tiếp từ lòng hồ Ngàn Trươi về Nhà máy nước Vũ Quang, bảo đảm độ an toàn, chất lượng nguồn nước sinh hoạt.