Đột quỵ nhiệt do nắng nóng: Bác sĩ hướng dẫn cách sơ cứu cần nhớ

Những ai dễ bị

Theo Thạc sĩ Trần Quốc Khánh – Bệnh viện Hữu Nghị Việt Đức, say nóng và nặng hơn nữa đó là “đột quỵ nhiệt-heat stroke” là 1 tình trạng chấn thương bởi nhiệt, cơ thể bị rối loạn do tiếp xúc với nhiệt độ cao trong một thời gian, thường kết hợp với tình trang mất nước và ở những người lao động quá sức, dẫn đến hệ thống điều hòa nhiệt độ của cơ thể bị tổn thương và mất kiểm soát. Đây là một trong những cấp cứu thường gặp vào mùa nắng nóng ở hầu hết các nước trên thế giới.

Đột quỵ nhiệt có thể giết chết hoặc gây tổn thương não, cơ bắp và các cơ quan nội tạng khác trong cơ thể nếu bệnh nhân không được sơ cứu và xử trí kịp thời. Định nghĩa y học về đột quỵ nhiệt là khi nhiệt độ cơ thể lớn hơn 104 độ F (tức 40 độ C ) với các biến chứng liên quan đến hệ thống thần kinh trung ương xảy ra sau khi tiếp xúc với nhiệt độ cao, và các triệu chứng thường gặp bao gồm buồn nôn, co giật, lú lẫn, mất phương hướng và đôi khi mất ý thức hoặc hôn mê, và cuối cùng bệnh nhân sẽ tử vong nếu không được sơ cứu, cấp cứu kịp thời.

Thạc sĩ Khánh cho biết những người dễ bị đột quỵ nhất đó là:

Những người tham gia huấn luyện quân sự, các vận động viên chạy đường dài…trong điều kiện thời tiết nắng nóng.

Những người tiếp xúc đột ngột với môi trường nắng nóng như 1 đợt nắng nóng của mùa hè, đi du lịch đến vùng đất nóng…Gặp những tình huống này, thực sự anh chị cần hạn chế hoạt động mạnh vài ngày để cơ thể kịp thích nghi trước.

Những người lớn tuổi sống trong các căn hộ hoặc nhà không có máy lạnh hoặc luồng không khí tốt, quạt có thể khiến chúng ta thấy tốt hơn nhưng điều hòa mới là giải pháp hữu hiệu làm mát và giảm độ ẩm trong không khí.

Người dân sống trong khu vực đô thị dễ bị đột quỵ do nhiệt trong một đợt nắng nóng kéo dài, đặc biệt khi có điều kiện khí quyển ứ đọng và chất lượng không khí kém. Ở đó có một phần nguyên nhân từ Hiệu ứng đảo nhiệt: nhựa đường và nhiệt cửa hàng bê tông tích trữ trong ngày và chỉ dần dần phát tán nó vào ban đêm, dẫn đến nhiệt độ về đêm tăng cao.

Trẻ sơ sinh, trẻ em < 4 tuổi và người lớn trên 65 tuổi đặc biệt dễ bị tổn thương vì cơ thể thích nghi với nhiệt chậm hơn những người khác.

Những người bị bệnh tim, phổi hoặc thận, béo phì hoặc thiếu cân, cao huyết áp, tiểu đường, bệnh tâm thần, nghiện rượu…đều là những đối tượng có nguy cơ cao bị ảnh hưởng đầu tiên bởi nắng nóng kéo dài.

Những người sử dụng thuốc kháng histamin, thuốc giảm cân, thuốc lợi tiểu, thuốc an thần, thuốc kích thích, thuốc chống co giật, thuốc tim và huyết áp như thuốc chẹn bêta và thuốc co mạch, và thuốc cho các bệnh tâm thần như thuốc chống trầm cảm và thuốc chống loạn thần. Các loại thuốc bất hợp pháp như cocaine và methamphetamine cũng có liên quan đến tăng nguy cơ đột quỵ do nhiệt.

Theo một nghiên cứu gần đây được trình bày tại hội nghị thường niên của Hội Nội tiết bởi các nhà nghiên cứu từ Mayo Clinic ở Arizona: Những người mắc bệnh tiểu đường cũng là người có nguy cơ cao phải cấp cứu, nhập viện và tử vong do các bệnh lý liên quan đến nhiệt.

Sơ cứu khi bị đột quỵ nhiệt

Thạc sĩ Khánh nhấn mạnh mọi người cần chú ý khi cơ thể chúng ta bị nóng, mồ hôi sẽ thoát ra mang theo nhiệt làm cơ thể dịu mát hơn. Tuy nhiên quá trình thoát mồ hôi này bị ảnh hưởng lớn bởi độ ẩm trong không khí. Khi độ ẩm tương đối từ 60% trở lên làm giảm sự bốc hơi mồ hôi, làm cản trở khả năng tự làm mát cơ thể khiến bệnh liên quan đến nhiệt tăng lên đáng kể.

Các dấu hiệu của đột quỵ nhiệt đó là nếu chúng ta làm ở ngoài trời nắng, có nhiệt độ cao nếu thấy có hiện tượng đau đầu, chóng mặt, thiếu mồ hồi mặc dù trời nắng nóng, da đỏ bừng, khô da. Khi sờ vào, yếu cơ hoặc chuột rút, buồn nôn và ói mửa. Cần nhanh chóng tìm nơi thoáng mát nghỉ trước. Nếu những người bị nặng hơn nữa là nhịp tim nhanh, có thể mạnh hoặc yếu, thở nhanh và nông, thay đổi hành vi như nhầm lẫn, mất phương hướng hoặc hoảng loạn, co giật, bất tỉnh.

Khi đó, những người xung quanh cần nhanh chóng gọi cấp cứu để đưa nạn nhân tới các cơ sở y tế.

Trong lúc chờ xe cấp cứu, cần đưa người bệnh đến môi trường có máy lạnh, hoặc đưa bệnh nhân vào trong nhà tắm-hoặc ít nhất là một khu vực râm & mát mẻ, cởi bỏ bất kỳ quần áo nào không cần thiết. Nếu có nhiệt kế thì liên tục cặp nhiệt độ của cơ thể bệnh nhân và sơ cứu, làm mát cơ thể để đưa nhiệt độ về 38 đến 38,5 độ C.

Những cách làm mát cơ thể bao gồm: Dùng quạt không khí thổi đều trên người bệnh trong khi làm ướt da bằng khăn ướt hoặc vòi nước rửa, chườm các túi nước đá vào nách, háng, cổ và lưng của bệnh nhân vì những khu vực này rất giàu mạch máu gần da, làm mát chúng có thể làm giảm nhiệt độ cơ thể nhanh chóng. Không sử dụng đá lạnh cho bệnh nhân lớn tuổi, trẻ nhỏ, bệnh nhân bị bệnh mãn tính.

Khánh Chi